Рефрактерлік кезең мен оның маңызы. Миелинденген нейрондардың артықшылығы

Әрекет потенциалдарының генерация аймағы – аксон төмпешігі.

Әрекет потенциалы түрінде қозу нейрон денесінен аксонға беріледі.

Қозу аксон бойымен тек бір бағытта таралады, себебі аксон аймағы қозуды өткізгеннен кейін, онда қозбаған аймақ (рефрактерлік күй) қалады, сондықтан импульс кері бағытта тарамайды. Ұлпа қозған сәтте оның қозғыштық қасиеті әрекет потенциалының кезеңдеріне байланысты өзгереді.

Тыныштық жағдайына өту кезеңі рефрактерлік күй болып саналады. Ол 0,004 с уақытты құрайды. Жүйке импульстері дененің бір бөлігінен екінші бөлігіне бірнеше миллисекунд ішінде беріледі. Яғни, нейрон тітіркендіргіштерге тез жауап қайтарады.

Қозудың мұндай сипаты миелинденбеген жүйке талшығына тән. Әдетте, олар ауырсыну мен температура туралы ақпарат жеткізіп, баяу жұмыс жасайтын ішкі мүшелер – қуықты, ішекті және т.б. басқарады.

Миелин қабықшасы осьтік цилиндрді бірнеше рет орау нәтижесінде пайда болады. Орамдар бір-бірімен бірігіп, тығыз майлы қорап – миелин қабығын түзеді. Ол талшықтың бойында әрбір 1-2 мм сайын үзіліс жасайды. Мұндай ашық аймақтарды Ранвье үзілісі деп атайды, олардың диаметрі 1 мкм шамасында болады.

Миелин қабықшасы Шванн жасушасынан құралады. Оның 80 %-ы липидтерден, 20 %-ы нәруыздан тұрады.

Миелин жүйке талшықтары жүйке жүйесінің орталық және перифериялық бөліктерінде орналасқан, олар жүйке импульсін жоғары жылдамдықта (5-120 м/с) өткізеді. Бұл талшықтар үлкен диаметрлі (1-20 мкм), тығыз миелин қабығына ие. Миелин талшықтары олигодендроглиямен, осмий қышқылымен қарқынды боялған жоғары тығыздықтағы липидтермен, атап айтқанда миелин қабығымен қоршалған. Миелин қабығының үстінде Шванн жасушасының қабаты және жұқа қабат – нейролемм орналасқан. Жарық микроскобының астындағы миелин қабығы біртекті қабат ретінде көрінеді, ал электронды микроскоп оның көптеген тромбоциттердің (леммоциттердің мембранасы) бірігуінен пайда болатындығын көрсетеді.

Миелинизация – аксон аймағының олигодендроцит (ОЖЖ) немесе шванн жасушасынан (ПЖЖ) түзілген миелинмен қапталуы.





Сальтаторлы қозғалыс

---

Миелин қабықшасы Ранвье аймақтарында үзіледі, осы буындар әрбір 1 мм аралықта кездеседі. Ионды ағыс миелин арқылы өте алмағандықтан, иондардың кіруі мен шығуы тек Ранвье үзілісінде жүзеге асады. Импульстер аксон жасушаларындағы иондардың қозғалысы арқылы өтеді. Омыртқалы жануарлардың жүйке жасушалары миелин қабығымен қапталған.

Миелин қабығы диэлектрик болып табылады. Ион алмасу тек буындарында жүзеге асады. Бір нейронның аксоны мен екінші нейронның дендритінің арасындағы байланыс синапс арқылы жүзеге асады. Импульстер нейротрансмиттерлер деп аталатын химиялық мессенджерлер көмегімен синапс арқылы беріледі.



Жүйке талшықтарының миелинизациясы жүйке импульсінің өту жылдамдығының артуына әкеледі. Миеленденбеген талшықтарға қарағанда, миелинденген талшықтар арқылы импульс шамамен 5-10 есе жылдам өтеді. Әрекет потенциалының таралуын сальтаторлы деп атайды (лат. saltare – секіру) импульстің таралу жылдамдығы 120 м/с жетеді.

Импульстің сальтаторлы таралуы нерв импульстерінің таралу жылдамдығын арттыруға мүмкіндік береді. Мембрананың кішкентай бөлігінің қозуы иондарды аз көлемде тасымалдауға, яғни натрий және калий ионды арналарының жұмысына аз энергия жұмсауға мүмкіндік туғызады.

Миелинді жүйке талшығы бойымен жүйке қозуының өткізілуі

Аксон мембранасының миелинсізденбеген бөлігі – Ранвье түйіндері.

Әрекет потенциалы тек Ранвье үзілістерінде пайда болады. Миелин электрлік оқшаулағыш болғандықтан, алдыңғы қозған аймақтан ток өткізбейді.

Әрекет потенциалы аксон мембранасының оқшауланған аймақтары арқылы «секіріп өтеді». Қозудың бір үзілістен екінші үзіліске секірмелі таралуы – сальтоторлы таралу.

Миелинденген жүйке талшығындағы қозу жылдамдығы, миелинденбеген талшыққа қарағанда жоғары.

Миелин талшығы бойымен қозудың таралуының артықшылықтары:

• 
  жоғары жылдамдық;
  
• 
  энергия үнемділігі.
  

Жүйке талшығымен қозуды өткізу жылдамдығы төмендегі жағдайларға тәуелді:

• 
  жүйке талшығының құрылысы;
  
• 
  талшықтың диаметрі;
  
• 
  температура.
  

---

Смотрите также файлы

• Контрольная работа по теме Организация воспитательной работы в Школе Минпросвещения России.docx

• Планконспект для проведения занятий по дисциплине Охрана труда и электробезопасность в электроустановках.doc

• Курсовой проект по теме Проектирование автоматической установки пожаротушения для склада рти.docx

• Образовательная программа аграрных классов Школьное агробизнесобразование.doc

• The concept of International English refers to the English language as a global means of communication.docx