ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.04.2024
Просмотров: 6
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Оқу мақсаты:
Оқу мақсаты:
9.1.7.4 - нейрогуморалды реттелудің механизмін түсіндіру
Бағалау критерийлері:
- реттелу түрлерін анықтайды; - реттелу жүйелерінің белгілерін зерттейді: жүйке немесе гуморальдық.
- жүйке және гуморальдық реттеу арасындағы өзара қатынасты орнатады.
Тынысалу мен тыныс шығарудың реттелуі мысалында нейрогуморальдық реттелу механизмі. Жүйкелік және гуморальдық реттелуді салыстыру. Ағзаның күйзеліске бейімделуі
Жүйке жұмысының және мүшелер қызметінің реттелуін жүйкелік жолмен реттелуі деп атайды. Қанның құрамындағы гормондар және минералды заттардың әсерлері арқылы организм қызметінің реттелуін гуморальды реттелу деп атайды.
Орталық жүйке жүйесі-сопақша ми
Нейрогуморалды реттелу
Сезімтал нейрон қимылдатқыш нейрон
Хеморецепторлар қабырғааралық бұлшықеттер, көкет
Қанда СО2-ның артуы тынысалу
Гипоталамус-гипофиздік жүйе. Гипоталамус — аралық мида орналасқан ішкі секреция бездерінің қызметін реттейтін орталық. Гипоталамус ішкі секреция бездерінің «композиторы». Гипоталамус пен гипофиз тығыз байланыста жұмыс істеп, Гипоталамус-гипофиздік жүйені құрайды. Гипоталамус гипофиз безін реттейді, ал гипофиз ағзадағы барлық басқа бездердің жұмысын реттейді.
| Жүйкелік | Белгісі | Гуморальды |
| Жүйке ОЖЖ ми мен ШЖЖ жүйкелер | Мүшелер жүйесі | Эндокриндік ішкі секреция бездері |
| Ішекқуыстыларда | Эволюциялық | Едәуір ежелгі ең алғаш қарапайымдар |
| Жүйке импульсі әлсіз электр тогы | Бұйрық беру әдісі | Биологиялық белсенді химиялық заттар (гормондар) |
| Нейрон рефлекс | Функциясы | Гормон |
| Жоғары дәлдік | Әсер ету дәлдігі | Кең кешенді (жасушалар. ұлпалар.мүшелер тобы кейде ағза) |
| Тез | Бұйрық түсу жылдамдығы | Баяу |
| Қысқа | Әсер ету ұзақтығы | ұзақ |
«Стресс» - ағылшын созі, қазақшалағанда күйзеліс мағынасында қолданылады.
Күйзеліс- кез-келген күшті әсерден адамда пайда болатын психологиялық күй. Стресс ұғымын канадалық физиолог Г.Селье 1936 жылы енгізді. Эмоциялық күйзелістік жағдайлар қиын ахуалдарда пайда болады және орасан зор ішкі күйзелістің нәтижесінде аңғарылады. Бұл көңіл-күйлер қауіп тенген жағдайда, шамадан тыс дене және ақыл-ой жүктемелері, тез және жауапты шешім қабылдау қажет болған жағдайда және т.б. пайда болады. Қазіргі өмірде күйзелістен кашып құтылу мүмкін емес. Ауа-райының күрт ауысуы, жұмыстағы мәселелер, көліктегі ұрыс-керіс, кездесуге кешігу, отбасындағы келеңсіздіктер...
Ағзаның күйзеліске бейімделуі
Әр түрлі сәтсіз қадамдар қоғамнан толық оқшаулау температураның өзгеруі созылмалы аурулар
Қатты шу өте қатты шаршау
өте жарық жұмыстағы кедергілер кез-келген сыртқы және ішкі тітіркендіргіштер стресс бола алады
Адам ағзасының күйзеліске бейімделуі
жүйке эндокринді жүйе
Қысқа мерзімді күйзеліс Ұзақ мерзімді күйзеліс
№1 Жауап. Дем алу және дем шығару мысалында нейрогуморальді реттелу механизмі.
№1. Диаграммада қабырға мен диафрагманың тыныштық кезеңіндегі және дем жұтудан кейінгі жағдайы көрсетілген.
Дескриптор: Диаграммада қабырға мен диафрагманың тыныштық кезеңіндегі және дем жұтудан кейінгі жағдайын түсіндіріңіз.
Дем жұту кезеңінде қабырға мен диафрагманың қозғалысы ауаның өкпеге енуіне себепші болатындығын түсіндіріңіз. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Жауап: №1 Дем алу және дем шығару мысалында нейрогуморальді реттелу механизмі.
№1. Дем алу процесінде кеуде арттан алға қарай, екі бүйірге және жоғарыдан төмен қарай үлкейеді. Арттан алға қарай және екі бүйірге кеуденің ұлғаюы сыртқы қабырғааралық еттердің жиырылуынан қабырғалар мен төс сүйектің көтерілуі
нәтижесінде орындалады. Ал жоғарыдан төмен қарай ұлғаюы дем алу кезінде көкеттің жиырылып, оның іш қуысына
қарай 3-4 см. төмен түскендігінен болады.
Дескриптор:
- Демалу қозғалыстарын түсіндіріңіз.
Көкет төмен түскенде ол іш қуысындағы органдарды қысатын болғандықтан, дем алу кезінде іште үлкейеді. Көкірек клеткасының кеңеюі нәтижесінде, оның қабырғалары да жылдам созылатындықтан, өкпе де үлкейеді. Созылған өкпедегі альвеолдық қысым атмосфералық қысымнан гөрі төмен түседі. Ал көкірек қуысы сыртқы ортамен тек ауа жүретін жолдары арқылы өкпеге түседі.
1
2
3
4
5
6
№3. Суретте сандармен берілгендерді атауымен жазып, сипаттаңыз.
1. ........................................
2. ........................................
3. ........................................
4.......................................
5..............................
6..........................
тапсырма. Суретте сандармен берілгендерді атауымен жазып, сипаттаңыз.
1
2
3
4
5
6
1.Мидың қозғалысқа жауапты бөлігі
2.Қан тамырлар қозғалысы
3.тынысалу орталығы
4.дыбыс сіңірлері
5.жұтқыншақ
6.жүрек
Жауап: Суретте сандармен берілгендерді атауымен жазып, сипаттаңыз.
Адам ағзасындағы жүйке және гуморальды реттеуші жүйе бір –біріне қарама-қарсы емес бірге жұмыс істейтінін «БІРІНШІ БОЛУҒА ҰМТЫЛМАЙТЫНЫН» есте сақтаған жөн.
Сонымен, «ТЫНЫСАЛУ ОРТАЛЫҒЫ» тыныс алу бұлшықеттерінің жиырылу үдерістерін реттейтін нейрондар тобы.Ол сопақша мида, маңызды артериялар ұйқы артериясы, жүрекке қан апаратын қан тамыры, қолқада орналасқан химиялық рецепторлардан келетін белгі СИГНАЛ бойынша қозғалады.
Қорытынды:
Кері байланыс. Padlet.com
Сабақта жақсы нәтиже көрсеткенен үш мезетті атаңыз және келесі сабақта өз жұмысынызды жақсартатын бір әрекетті ұсыныңыз.
