БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТЕРДІҢ КОММУНИКАТИВТІ МӘДЕНИЕТІН ДАМЫТУ

Стамбекова А.С. – п. ғ. к., профессор

Нұртайқызы А. - педагогика және психология

мамандығының 1 курс магистранты

Абай атындағы ҚазҰПУ

Түйіндеме: Коммуникативті мәдениет-бұл қарым-қатынас процесінде, соның ішінде қарым-қатынас кезінде қолданылатын мәдени нормалардың, мәдени білімнің, құндылықтар мен мағыналардың жиынтығы.
Резюме: Коммуникативная культура-это совокупность культурных норм, культурных знаний, ценностей и значений, применяемых в процессе общения, в том числе и во время общения.

Кілт сөздер : коммуникативті мәдениет, құндылықтар, кәсіби даму.
Ключевые слова: коммуникативная культура, ценности, профессиональное развитие.
ИЯ, өзіңмен күресу-ең қиын күрес.

Жеңістің жеңісі – өзіңді жеңу
Ф.Логау

Білім беру жүйесіндегі болып жатқан өзгерістерде білім беру мазмұнындағы интегративті және гуманитарлық құбылыстарды, даму технологияларының диалогтық сипатын, мұғалімнің жеке басын дамытудың білім беру процесінің модульдік және ойын модельдерінің пайда болуын анықтайтын мәдени көзқарас ерекше маңызға ие.
Коммуникативті мәдениет тұлғаның жетекші және негізгі құрылымдарының бірі болып табылады және педагогикалық мәдениеттің құрамдас бөлігі ретінде түсінідіріледі, ол педагогтың өзара әрекеттесудің басқа субъектісіне бағытталуын анықтайтын жеке және кәсіби құндылықтардың бірлігімен сипатталады. Оның негізгі компоненттері-өз іс-әрекеттерін басқалармен үйлестіру және байланыстыру, екіншісін қабылдау және қабылдау қабілеті; екіншісіне коммуникацияның серіктесі ретінде, коммуникация шекараларын кеңейту қажеттілігі; басқамен икемді тактикалық өзара әрекеттесуге, рефлексиялық әрекетке дайын болу.
Қоғам дамуының қазіргі кезеңі нәтижелі педагогикалық қызметті, тұлғаның шығармашылық бағытын қалыптастыруға, коммуникативті Мәдениет маңызды компонент ретінде анықталған рухани-адамгершілік мәдениетті дамытуға бағытталған мұғалімдерді даярлауға қойылатын талаптарды алға тартады. Мұғалім балаға мәдени - тарихи және рухани - адамгершілік құндылықтарды беруде делдал ғана емес, сонымен бірге коммуникативті мәдениеттің бір адамнан екінші адамға аудармашысы ретінде де әрекет етеді; осылайша, коммуникативті мәдениет құндылықтардың индикаторы және оларды қарым-қатынас процесінде бір адамнан екіншісіне беру тәсілі ретінде әрекет етеді. Сонымен қатар, коммуникативті мәдениет жеке тұлғаның мағыналы мағыналарын, мұғалім мен баланың түсінігі мен өзара әрекеттесуін қамтамасыз ететін әдістер мен құралдарды сипаттайды. Кәсіби саладағы коммуникативті мәдениет мұғалімнің жеке басына қойылатын талап және оның педагогикалық қызметті ұйымдастыру деңгейінің көрсеткіші болып табылады.

---

Коммуникативті мәдениет ұғымы.

Қарым-қатынастың тиімділігі, ең алдымен, қарым-қатынасқа қатысушылардың коммуникативті мәдениетіне байланысты.

Коммуникативті мәдениет-бұл қарым-қатынас процесінде, соның ішінде қарым-қатынас кезінде қолданылатын мәдени нормалардың, мәдени білімнің, құндылықтар мен мағыналардың жиынтығы. Коммуникативті мәдениетті құрайтын ережелердің үш тобын ажыратуға болады.

Бірінші топ-коммуникативті этикет ережелері. Олар өтініш беру және ұсыну тәртібін, өтінішті таңдауды және т.б. анықтайды. Этикет ережелерінің қарым-қатынас тиімділігімен тікелей байланысы жоқ, бірақ оларды ішінара немесе толық елемеу адамды қарым-қатынасқа қатысудан алшақтатады.

Екінші топ-коммуникативті өзара әрекеттесуді үйлестіру ережелері. Олар қарым-қатынас түрін белгілейді: зайырлы, іскерлік, салттық, интимностикалық және т. б.

Үшінші топ-өзін-өзі көрсету (өзін-өзі таныстыру) ережелері. Олар қарым-қатынас түрін анықтамайды және барлығына ортақ тиімділікке әсер етпейді, бірақ жеке қарым-қатынас қатысушыларының жеке жетістіктерін анықтайды. Өзін-өзі көрсету ережелері басқаларға өздері туралы белгілі бір әсер қалдыруға арналған.

Педагогикалық ғылым мен практика үшін философия мен психологияда дамыған коммуникацияның ішкі мәні қоғамдық және жеке сананың қалыптасуы мен даму процестері болып табылады деген түсінік маңызды. Байланыс мәдениетпен, оның материалдық (сыртқы) және рухани (ішкі) құрамдас бөлігімен органикалық байланысты. Бұл "коммуникативті мәдениетті" құрайтын екі әмбебап әлеуметтік құбылыс, олардың табиғаты мәдени көзқарас негізінде ашылады.

Мәдениет-бұл адам бойындағы шығармашылық принциптің көрінісі. Гуманистік бағыт пен Шығармашылық - Әлеуметтік және жеке мәдениеттің маңызды сипаттамалары. Осы тұрғыдан алғанда, мұғалімнің коммуникативті мәдениеті-бұл кәсіби-педагогикалық қызметтің міндеттерін шешуде оның жеке шығармашылығының гуманистік бағытының көрінісі.Мұғалімнің коммуникативті мәдениетін түсінуге және зерттеуге мәдени көзқараспен қатар жүйелі тәсіл де жемісті болып табылады. Бұл синергетика мен кибернетика аясында пайда болған күрделі құрылымдық жүйелердің өзін-өзі ұйымдастыру тұжырымдамасы туралы. Осы жалпы ғылыми жүйелік ұстанымдардан мұғалімнің коммуникативті мәдениеті жалпы қоғам мәдениетінің маңызды функционалды маңызды элементтерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар, ол өзін-өзі ұйымдастыру мен дамытуды жүзеге асыру үшін қажет күрделілік пен тұтастықтың имманентті құрылымына ие. Мұғалімнің коммуникативті мәдениетінің ішкі элементтерінің әрқайсысы күрделі құрылымға ие:

---

• 
  мұғалімнің жеке басы-оның жеке және әлеуметтік "қалыптастырушылары";
  
• 
  мұғалімнің коммуникативті қызметі-оның күрделі мотивациялық және пәндік құрылымы;
  
• 
  коммуникативті іс-әрекеттің пәні-саналы мақсат, оның аксиологиялық мазмұны.
  

Педагогтің коммуникативтік мәдениетін қалыптастыру.

Мұғалімнің коммуникативті мәдениетін өзіндік құрылымы бар жүйе ретінде қалыптастыру және дамыту және оның жоғары тәртіп жүйесіне енуі нақты өмірде, әлеуметтік құбылыстардың белсенділігінің жалпы "хаосында", әртүрлі коммуниканттардың мүдделері мен мақсаттарының өзара әрекеттесуі мен қақтығыстарында орын алады. Қоғамдық іскерлік қатынастар мен қоғамдық сана саласында, адамдардың практикалық және танымдық белсенділігінде адамның мақсатты, пәндік-уәжді қызметі және оның жеке дүниетанымы қалыптасады.Мұғалімнің коммуникативті мәдениетін зерттеудің мәдени және жүйелік тәсілдері қазіргі психологиялық-педагогикалық тұжырымдамалармен өзара әрекеттеседі. Бұл тұрғыда қызмет теориясының, әлеуметтену теориясының, өзін-өзі тәрбиелеу идеясының негізгі ережелері ерекше маңызға ие.
Коммуникативті мәдениетті қалыптастыруды оның егжей-тегжейлі диагностикасынан бастау керек. Коммуникативті мәдениеттің көрсеткіштері анықталды, олар оны тиімді және процедуралық жағынан толық сипаттайды: коммуникативті қызметтің сәттілігі, коммуникативті қабілеттер, дағдылар, оның ішінде қарым - қатынас пен сөйлеу. Олар коммуникативті мәдениеттің қалыптасуының шарттары мен ерекшеліктерін көрсететін факторлардың мәндерімен салыстырылады. Оларға гуманизм мен этикалық жауапкершіліктің көріністері, аксиологиялық әлеуеттің сипаттамалары, акмеологиялық ниет, өзін-өзі ұйымдастыру және өзін-өзі тану, технологиялық коммуникативті қарулану жатады.Басқа коммуникативті жүйелермен белсенді өзара әрекеттесуде жетілдірілген жүйе ретінде жеке коммуникативті Мәдениет туралы идеяларды дамыту мұғалімнің саналы өзін-өзі шығармашылық ұстанымын және коммуникативті қызметтің мазмұны мен формаларын кеңейтуге, оқшаулануды жеңуге, іскерлік және рухани қоғамдық коммуникацияға қатысуға деген ұмтылысын қалыптастыру үшін қажет.


Мұғалімнің коммуникативті мәдениетінің дамуына әсер ететін факторлар.

---

Педагогикалық психология саласындағы зерттеулер көрсеткендей, педагогикалық қиындықтардың едәуір бөлігі оқытушылардың ғылыми және әдіснамалық дайындығының кемшіліктерінен емес, кәсіби-педагогикалық қарым-қатынас саласының деформациясынан туындайды.Педагогикалық қарым-қатынас-бұл өзіндік ерекшеліктері бар және сонымен бірге коммуникацияға тән жалпы психологиялық заңдылықтарға бағынатын, коммуникативті, интерактивті және перцептивті компоненттерді қамтитын басқа адамдармен өзара әрекеттесу формасы ретінде қарым-қатынастың ерекше түрі.Педагогикалық қарым - қатынас-тәрбие мен оқытудың мақсаттары мен міндеттерін іске асыруды қамтамасыз ететін және мұғалімнің балалармен өзара әрекеттесу сипатын анықтайтын құралдар мен әдістердің жиынтығы.
Адамның қарым-қатынасы, оның ішінде оқу процесінде де болуы керек субъект-субъектілік негізде құрылады, мұнда екі тарап та қарым-қатынас процесінің тең қатысушылары ретінде жеке тұлға ретінде тең қарым-қатынас жасайды. Осы шартты ескере отырып, аралық байланыс емес, тұлғааралық байланыс орнатылады, нәтижесінде диалог пайда болады, демек, қарым-қатынастың бір қатысушысының екіншісіне әсеріне үлкен сезімталдық пен ашықтық. Қарым-қатынасқа қатысушылардың әрқайсысының танымдық, эмоционалдық, мінез-құлық салаларындағы оң өзгерістер үшін оңтайлы база құрылады. Осылайша, тұлғааралық қарым-қатынасты тұлғааралық қарым-қатынаспен алмастыру оқытудағы формализм мен догматизмнен кетуге ықпал етеді.
Қарым қатынас үш аспект бойынша әрекет етеді:

• 
  оқу міндеттерін шешу құралы ретінде;
  
• 
  тәрбие процесін әлеуметтік-психологиялық қамтамасыз ету жүйесі ретінде;
  
• 
  оқыту мен тәрбиені біріктіретін оқытушылар мен студенттер арасындағы қарым-қатынасты ұйымдастыру тәсілі ретінде;
  
• 
  жеке тұлғаны және шығармашылық даралықты тәрбиелеу процесі ретінде.
  

Педагогтың коммуникативті қызметі құрылымдық жағынан перцептивті дағдылардың өзара байланысты топтары, нақты қарым-қатынас дағдылары және педагогикалық техниканың дағдылары ретінде ұсынылуы мүмкін.Перцептивті дағдылар ең жалпы қабілетке - басқаларды (балалар, мұғалімдер, ата-аналар) түсінуге дейін азаяды. Перцептивті дағдылардың жиынтығына басқа адамдардың жеке тұлғасына терең ену сияқты жеке дағдылар кіреді; адамның жеке ерекшелігін белгілеу; адамның сыртқы сипаттамалары мен мінез-құлқын жылдам бағалау негізінде адамның жеке басы мен темпераментінің қай түріне жататынын анықтау және т. б.Педагогикалық қарым-қатынас дағдылары зейінді бөлу және оның тұрақтылығын сақтау, оқу ақпаратын тиімді беру мен қабылдауға ықпал ететін балалармен психологиялық байланыс орнату қабілеттерімен байланысты; қоғамдық ортада органикалық және дәйекті әрекет ету қабілеті; сыныпқа және жекелеген балаларға қатысты мінез-құлық пен қарым-қатынастың ең қолайлы әдісін таңдау; оқушылардың іс-әрекеттерін талдау,олардың артында мотивтерді көру, олар қандай да бір жағдайда басшылыққа алынды; эмоционалды кері байланыс орнату.

---

Мұғалімнің коммуникативті дағдыларына мыналар жатады:

• 
  эмоционалды байланыс орната білу, қарым-қатынаста бастама көтеру;
  
• 
  эмоцияларыңызды басқара білу қабілеті;
  
• 
  байқау және зейіннің ауысуы;
  
• 
  әлеуметтік қабылдау, яғни оқушының психологиялық жағдайын сыртқы белгілері бойынша түсіну;
  
• 
  оқушылармен қарым-қатынаста "өзін-өзі ұсыну" қабілеті;
  
• 
  сөйлеу (ауызша) және сөйлеу емес (вербалды емес) қарым-қатынас дағдылары және т. б.
  

Мұғалімнің сөйлеу мәдениетін бөлек атап өткен жөн. Сөйлеу мәдениеті дегеніміз-айтылу, екпін және сөз қолданудың тілдік нормаларын білу, сондай-ақ оның мақсаты мен мазмұнына сәйкес әр түрлі қарым-қатынас жағдайында экспрессивті тілдік құралдарды қолдана білу. Мұғалім үшін тіл ең алдымен жұмыс құралы, оқу ақпаратын аудиторияға жеткізу құралы болып табылады, бірақ бұл эмоционалды әсер ету құралы және білім беру құралы, соның ішінде балалардың тіл мәдениетін қалыптастыру құралы.Коммуникативті дағдылар мұғалімнің жоғары теориялық және практикалық дайындығына негізделген саналы коммуникативті әрекеттер жиынтығы ретінде әрекет етеді.Олардың жиынтығында мұндай дағдылар мен қабілеттер педагогикалық қарым-қатынас техникасын құрайды немесе мұғалімнің коммуникативті мәдениетінің технологиялық жағын сипаттайды.

Жоғарыда айтылғандарды қорытындылай келе, біз кәсіби коммуникативті мәдениетті мотивациялық-құндылық, ақпараттық-мазмұндық және технологиялық аспектілерді қамтитын болашақ мұғалімнің кәсіби-педагогикалық мәдениетінің бөлігі ретінде анықтаймыз; Педагогикалық қызметті коммуникативті қамтамасыз ету процесінде және нәтижесінде тұлғаның педагогикалық мәдениетін өзектендіру және іске асыру тәжірибесін игеру дәрежесі ретінде.Осылайша, мұғалімнің коммуникативті мәдениеті-бұл коммуникативті іс-әрекеттегі жеке тұлғаның белгілі бір позициясын анықтайтын коммуникативті білім, дағдылар жүйесін қамтитын кәсіби қызмет субъектісінің сапалық сипаттамасы, ал мұғалімнің коммуникативті мәдениеті кәсіби-педагогикалық қызметтің негізі болып табылады және оның жетістігін анықтайды.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. Давыдов В. В. Дамытушылық оқыту мәселелері. / В. В. Давыдов-М., 2005. - 380 б.

2. Мудрик А.В. Тәрбие процесіндегі қарым-қатынас. М.: Пед. Ресей қоғамы, 2001. – 289 Б.

3. Петровская Л.А. Қарым-қатынастағы құзыреттілік. М.:ММУ басылымы,2002 ж. – 265 б.

4. Дружинин В.Н. Коммуникативті қабілеттер психологиясы. М., 2005. – 341 Б.

---

Смотрите также файлы

• Кафедра общей юриспруденции и правовых основ безопасности рабочая программа учебной дисциплины предпринимательское право.docx

• VI. Технологическая карта на производство работ по монтажу и сварке тепловых сетей.docx

• 1. Опишите основные этапы развития системы органов власти в нашей стране с 1918 г. (Ссср, Российская Федерация).docx

• Наиболее крупной фигурой американского институционализма 196070х гг был Джон Кеннет Гэлбрейт (род. 1908). Его имя начало привлекать к себе внимание научной общественности с 1950х гг.docx

• Контрольная работа 1. Вариант 1 Какие задачи выполняет социальная функция обеспечение защиты населения от различных видов опасностей.docx