Файл: 1 емтихан билеті рісті транзисторлар.docx

3.Есеп. Жазық конденсаторда 19 пластиналар кезектесіпорналасқан. Әрбір пластинаның ауданы 75мм х75 мм.Бұл пластиналар слюда арқылы бөлінген. Слюданың қалыңдығы 0.2 мм және диэлектрлік өтімділігі 5.Конденсатордың сыйымдылығын есептеңіз.

№ 4 ЕМТИХАН БИЛЕТІ
1.Резисторлар

Айнымалы резистор (Переменный резистор) — қозғамалы түйіспені механикалықжылжыту арқылы кедергіні белгілі шектерде өзгертуге болатын резистор.

Варистор (Varistor, vari (alle) - айнымалы және (rcsi) stor — резистор) — берілген кернеу өзгерісіне сәйкес кедергісі өзгеретін шалаөткізгіш резистор

Терморезистор — электркедергісі температураға байланысты өзгеретін шалаөткізгіш резистор

Фоторезистор - жұмысы ішкі фотоэффектіге негізделген, жарық әсерінен электрлік кедергісі кеміп, электр өткізгіштігі артатын шалаөткізгішаспап
2.Күшейткіштер техникалық көрсеткіштері

Ғылым мен техникада көп кездесетін инженерлік мәселелерді шешкен кезде, электрлік емес мәндерді электрлік мәндерге түрлендіріп өлшегенде, технологиялық процесстерді тексеріп және автоматизация жасағанда немесе әртүрлі өнеркәсіптік электрониканың қондырғыларын жасағанда электрлік сигналдарды күшейту үшін биполярлық транзисторлар, өрістік транзисторлар және интегралдық микросхемалар кеңінен қолданылады. Бұл күшейткіштер өте әлсіз электрлік сигналдарды (кернеулері 10^-7В, токтары 10^-14 А шамалас) күшейтуге мүмкіндік береді. Транзисторлар арқылы аса үлкен күшейтуге жету үшін бірнеше күшейткіш каскадтар қолданылады. Бір транзистордан немесе күшейткіш элементтен және оған қарасты байланыс элементтерінен тұратын күшейткішті − каскад деп атайды. Күшейту процесі, қоректену көзінің энергиясын күшейткіштің сыртқы сигналының энергиясына түрлендіру болып табылады. Бұл процесті басқару күшейткіш элементіне немесе транзисторға әсер ететін кірме сигнал арқылы жүргізіледі. Шығыс сигнал кіріс сигналдың функциясы болып табылады, сонымен қатар шығыс күшейтілген синалдың қуаты, кіріс күшейтілген сигналдың қуатынан қректену көзінің арқасында, әлдеқайда артық.

Сонымен, электрондық күшейткіш деп электрлік сигналдарды, олардың формасын өзгертпей, қоректену көзінің энергиясының арқасында, қуатын ұлғайтып, күшейтетін құрылғыны айтады. Транзисторлық күшейткіштің электорондық деп аталу себебі, транзисторлардың жұмыс істеу принципі жартылай өткізгіштегі жүріп жататын электрондық процесстермен анықталады. Күшейткіштің кірісіне электр қозғаушы күшінің (ЭҚК) әрекеттестік мәні e_r, ішкі кедергісі R_r, кіру сигналының көзі қосылған. Кішкене қуатты кіру сигналы жоғары дәрежедегі қуаты бар қоректену көзін пайдалана отырып, кіріс сигналдың қуатын күшейтуге мүмкіндік бар.

Күшейткіштің шығыс тізбегінде күшейтілген сигнал әрекет етеді. kU_кір кернеу көзімен анықталады. Күшейтілген сигналдың энергиясын пайдаланатын сыртқы жүктеме Rж күшейткіштің шағысына қосылады.

Күшейтілген сигналдың түріне қарай күшейткіштерді екі топқа бөлуге болады:

Гармоникалық сигналдардың күшейткіштері – әртүрлі шамадағы және формадағы гармоникалық және квазигармоникалық (гармоникалық деп есептеуге болатын), яғни периодтық сигналдарды күшейтуге арналған. Мұндай күшейткіштерге: микрофондық, трансляциялық және формадағы периодтық емес сигналдарды күшейтуге арналған.
Импульстық сигналдардың күшейткіштері − әртүрлі шамадағы және формадағы периодтық және периодтық емес сигналдарды күшейтуге арналған. Импульстық күшейткіштерге: байланыс жүйелерінің импульстық күшейткіштері, теледидар бейнелеу сигналдарының, импульстық радиолокациялық құрылғылардың, электрондық есептеу техникасы негіздерінің, реттеу және басқару жүйелерінің күшейткіштері жатады.

Күшейтілген жиіліктерінің абсолюттік мәндеріне және жиілік жолағына ұзындығына (диапозонына) байланысты күшейткіштер:

Тұрақта ток күшейткіштері − төменгі жиілігі ден жоғары жиілігі кГц-ке дейінгі жиілік жолағындағы электлік сигналдарды күшейтуге арналған.

Төменгі жиілік күшейткіштері − Гц-тен кГц-ке дейінгі жиілік жолағындағы айнымалы ток сигналдарын күшейтуге арналған. Жоғары жиілік күшейткіштері − кГц-тен МГц –ке дейінгі жиілік жолағындағы сигналдарды күшейтуге арналған. Кең жолақты және импульстық күшейткіштері − бірнеше кГц-тен − бірнеше МГц –ке дейінгі жиілік жолағындағы сигналдарды күшейтуге арналған.

3.Есеп. Кирхоф заңын қолданып І

₁ І₂ І₃ ток күшін анықтаңыздар

№ 5 ЕМТИХАН БИЛЕТІ
1. Трансформаторлар
Трансформатор - кернеуді арттырып, төмендетуге және ауыспалы ток түрлендіруге мүмкіндік беретін қарапайым құрылғы. 1878 жылы Ресей ғалымы П.Н. Яблочков алғаш рет трансформаторларды ойлап тапқан және электр шамдарға заряд беру үшін қолданды.

Трансформатор жабық темірдің ядросынан тұрады, оның үстіне екі (кейде көп) орамалы орамалар салынған. Бастапқы деп аталатын орамалардың бірі ауыспалы кернеу көзіне қосылған. «Қотару» қосылған екiншi ораманың, яғни электр энергиясын тұтынатын құрылғылар мен құрылғыларды қайталама деп атайды. Екі орамасы бар трансформатор құрылғысының схемасы суретте көрсетілген.

Трансформатордың әсері электромагниттік индукция феноменіне негізделген. Ауыспалы ток бастапқы орамнан өтіп бара жатқанда, әр орамдағы индукция электр қозғалтқыш күші қозғалатын темірдің ядросында ауыспалы магниттік ағын пайда болады. Бұл кернеуді бірнеше рет трансформатормен ұлғайту арқылы ағымды бірдей мөлшермен және керісінше азайтамыз.

Трансформатор турлери:

Электрлі трансформаторы - электр энергиясын электр энергиясын алу және пайдалану үшін арналған электр желілерінде және электр қондырғыларында электр энергиясын айырбастауға арналған трансформатор

Автотрансформатор - трансформатордың нұсқасы болып табылады, онда бастапқы және қайталама орамалар тікелей қосылған және осы себепті тек электромагниттік байланыстың ғана емес, сондай-ақ электрлі. Автотрансформатордың орамасы әртүрлі кернеулерді алуға болатын бірнеше байланыстың (кем дегенде 3) бар. Бастапқы және қосалқы тізбектің арасындағы электр оқшаулаудың (гальваникалық оқшаулаудың) болмауы. Автотрансформатордың артықшылығы - жоғары тиімділік, ядро үшін болаттың төмендеуі, орамаға арналған мыс, төменгі салмақ және өлшемдер және ақыр соңында төменірек шығындар.

Ток трансформатор - трансформатор болып табылады, ток көзімен жұмыс істейді. Әдеттегі қолдану - өлшеу, қорғау, басқару және сигнализация схемаларында пайдаланылатын мәнге бастапқы токты азайту. Қайталама орамасының ток шамасы 1A, 5A. Ток трансформаторының негізгі орамасы өлшенген айнымалы токты бар тізбеге қосылады, ал өлшеу құралдары қосалқы тізбекте қосылады. Ток трансформаторының қайталама арқылы ағып жатқан ағымы түрлендіру коэффициентіне бөлінген бастапқы орамдағы токпен тең болады.

Кернеу трансформаторы - кернеу көзі арқылы жұмыс істейтін трансформатор болып табылады. Әдеттегі қолдану - жоғары вольтты тізбектерде төменге айналдыру. Кернеу трансформаторын қолдану жоғары кернеу тізбегіндегі логикалық қорғаныс тізбектерін және өлшеу тізбектерін оқшаулауға мүмкіндік береді.

Импульстік трансформатор - импульстік сигналдарды импульстік ұзақтығын ондаған микросекундқа дейін импульстік пішінді аз бұрмалаумен түрлендіретін трансформатор болып табылады. Негізгі қолдану - тікбұрышты электрлік импульсты беру. Ол қысқа мерзімді бейне кернеу импульстарын түрлендіруге қызмет етеді, олар әдетте жоғары жүктеме циклімен қайталанады. Көптеген жағдайларда АТ үшін негізгі талаптар форманы бұзылмаған күйде трансформатталатын кернеу импульсінің; шығу кезінде АТ кернеуінің бір түрі қолданылған кезде, сол пішіндегі кернеу импульсін алуға болады, бірақ мүмкін, басқа амплитудасы немесе басқа полярлық болады.

Бөлгіш трансформатор - бұл бастапқы орамасының екінші орамаларға электрлік түрде қосылмаған трансформатор. Электр қуатын оқшаулау трансформаторлары оқшаулау зақымдануы жағдайында қуатқа ұшырауы мүмкін кездейсоқ мезгілде жер бетіне тиетін және тірі бөлшектер немесе өткізбейтін бөліктермен бірге электр желілерінің қауіпсіздігін жақсартуға арналған. Сигналды бөлу трансформаторлары электр тізбектерінің гальваникалық оқшаулауын қамтамасыз етеді.

2.Диодтың түрлері және олардың қасиеттері

Түзеткiш диодтар

Конструктивтi түзеткiш диодтар жазықтық және нүктелiкке жiктеледi. Pnның арқасында үлкен ауданының жазықтық диодтары – өткел үлкен тоқтардың түзетуi үшiн қолданылады. Нүктелiк диодтарды алады өткелдiң ауданын айғыздаймын және аз тоқтардың түзетуi үшiн арналған.
Жартылай өткiзгiш диодты шартты график түрiнде белгi 2.2,а -шi сурет елестеткен.

Стабилитрондар

Егер pn-ға өткелге керi кернеу қосса, онда өткел оның мәнi нақтылы күйiнде бұзып-жарып өтедi.
Екi түрлер бола танып бiледi: сала (аударылатын) электр және (қайтымсыз) жылулық, шығарушы жартылай өткiзгiш құралы. Егер керi тоқ болса, онда электр бол жылулық өтедi. Тоқтың үлкеюi сақтаушылардың ары қарай генерациясы да температураның өсуiне алып келедi. процесс сала ол кристалл және шығу көшкiн түрiндегi өсiп келе жатып құрылымның өзгерiске әкеледi.
Бола стабилитрондардағы практикалық қолданулар табады - кернеудi тұрақтану үшiн қолайлы құралдар құбылыс.
Қоңыр оның ВАМ стабилитронда кернеу түзуде кәдiмгi диодтан айырмашылығы болады. Кернеулер керi қосындыда стабилитронда Uобр.макс төңiректiң ВАМы бөлiмше өңделген қолданылады.
Стабилитронның қосындысының схемасы 2.9,а -шы сурет елестеткен. Стабилитронның шартты график түрiнде белгiсi 2.9,б -шы сурет елестетер едi

Фотодиодтар

Фотодиод - жарық арқылы энергиясын электр өте құрастыр электронды аспап. Фотодиодтың қарапайым жәндiктерi pnға оптикалық шығаруды әсердiң мүмкiндiгi қамтамасыз етiлген кәдiмгi диод өткел болады. Оның корпусы өткел pn бағытталған сыртқы жарық ағыны құратын линзамен жабдықтаған.
Облыстар оған зарядтың жаңа сақтаушылары құрастыруға жабысып тұратын өткелдер pnға жарықтың кванттарының жұтуында. Зарядтың төңiрегiнде өткелге pnге өткел pnдарға сiңiруге және электр өрiсiсiнiң әсерiмен оларға арқылы өтуге жабысып тұратын пайда болған сақтаушылары Неосновные. Керi тоқ демек жарықта өседi. Өткелдiң pnге кванттардың жұтуы тiкелей ұқсас нәтижеге жеткiзедi. Керi тоқ өсетiн шама фототокпен деп аталады.

Туннельдік диод

Сипаттаманың б-в бөлігінде диод кедергісінің мәні теріс элементтің міндетін атқарады. Оның осы ерекше қасиетін электрлік тербелістерді генерациялау үшін пайдаланады. Туннельдік диодтардың тағы ерекше қасиеттерінің бірі, олардың инерциялығы өте аз, сондықтан олар аса жоғары жиіліктер аймағында жұмыс істей алады.[

Жарық диодтар

Жарық диод - бұл электр энергиясын жарық арқылы өте құрастыр электронды аспап. Жарық диодтың қосындысының шартты белгiлеу және схемасы 2.10-ші суретте елестеткен.

Қарымта диод

Қарымта диод (Обращенный диод) — туннельдік эффект салдарынан кері кернеудегі өткізгіштік тура кернеудегі өткізгіштікке қарағанда әлдеқайда үлкен шала өткізгішті диод. Туннельдік диодтан максималды тоғының төменгі мәндерімен (-100 мкА) ерекшеленеді. Қарымта диодтың өзгешеленген шала өткізгіштер негізінде (әдетте, Ge немесе Ga-As-тен) жасайды.

Арнайы тағайындаудың диодтары

Арнайы тағайындаудың диодтарын әр түрлi түрлер бар болады: туннелдi диодтар, варикаптар, жарық диодтар, фотодиодтар, импульсты диодтар, стабилитрондар, стабисторлар және тағы басқалар.
Диодтар қосындының терiс полярлығынан әртүрлi құрылымдардың қорғауы үшiн сонымен бiрге қолданылады тағы сол сияқтылар.

Импульсты диодтар

Импульсты диодтарды алады аумалы-төкпелi процесстердiң ұзақтығын айғыздаймын және импульсты шынжырлардағы жұмысы үшiн арналған.
Олар түзеткiш диодтарға қарағанда pnның аз сыйымдылықтарымен айырмашылығы болады - өткел. Сыйымдылықтың кiшiрейтуi pnның ауданына кiшiрейту есебiнен жетедi - өткел, сондықтан оларда шашыратудың мүмкiн қуаттары үлкен емес.
Импульсты диодтар ауыстырып қосуды жоғарғы жиiлiктердi алады және логикалық элементтердiң жасауында қолданылады.