Файл: Дріс 2. Деректер орын басару жйелері жне оны негізгі функциялары. Дріс жоспары.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 17.03.2024
Просмотров: 8
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Дәріс №2. Деректер қорын басқару жүйелері және оның негізгі функциялары.
Дәріс жоспары:
-
Деректер қорын басқару жүйелері (ДҚБЖ) және олардың түрлері. -
Деректер қорын қолданушылардың классификациясы -
ДҚБЖ ортасының негізгі компоненттері -
ДҚБЖ құрамы. -
Деректер қорын басқару жүйесінің негізгі функциялары.
Деректер қорын басқару жүйесі - деректер қорын басқаруға арналған бағдарламалық құралдардың кешені және жаңа деректер қорын құруға, оны деректермен толтыруға, оның мазмұнын өңдеуге, оларды реттеуге, безендендіруге және баспа құрылғыларына шығаруға немесе байланыс арналарына жөнелтуге арналған бағдарламалық құралдар кешені.
Деректер қорын басқару жүйесі (ДҚБЖ) дегеніміз - бұл деректер қорын құруға, енгізуге және оны көптеген пайдаланушылардың бірлесе отырып пайдалануына арналған тілдік және программалық құралдардың кешені.
"Клиент - сервер" ДҚБЖ түрлері: Oracle, Interbase, DB2, MS SQL Server, MySQL.
"Файл - сервер" ДҚБЖ түрлері: MS Access, Paradox, dBase, FoxPro, Visual FoxPro
Мамандандырылған немесе өнеркәсіптік ДҚБЖ - ірі экономикалық объектілерді, үлкен кәсіпорындарн басқаруды автоматтандыру жүйелерін құрудың бағдарламалық кешені. Бұл ДҚБЖ-лері "Клиент-сервер" архитектурасына негізделеді.
Дербес ДҚБЖ - жергілікті пайдаланушының немесе қомақты пайдаланушылар тобының есептерін шешуге бағытталған бағдарламалық жабдық.
Бұл ДҚБЖ-сі "Файл - сервер" архитектурасына негізделеді.
ДҚБЖ классификациясы
1. Деректердің моделі бойынша:
желілік
иерархиялық
реляциялық
объекттік-реляциялық
объекттік-бағытталған
2. Деректерді сақтауды ұйымдастыру архитектурасы бойынша:
локальды (бір компьютер)
үлестірілген
3. Деректер қорын қолдану мүмкіндігі бойынша:
файл-серверлік
клиент-серверлі
ДҚБЖ ортасының негізгі компоненттері
Аппараттық қамтама -жалғыз дербес компьютер не бір мейнфреймнен көп санды компьютерлі желілерге дейін түрленуі мүмкін. Қолданылатын аппараттық қамтама нақты ұйымның және қолдананылатын ДҚБЖ-нің түріне байланысты болады.
Бағдарламалық қамтама
- ДҚБЖ-нің өзіндік бағдарламалық қамтамасын және қолданбалы бағдарламаларды, егер ДҚБЖ желіде қолданылса, желілік бағдарламалық қамтамаларды да өз ішіне алады.
Деректер -ДҚБЖ ортасының ең маңызды компоненті болып деректер табылады. Деректер адам және компьютер арасында көпір ролін атқарады.
Процедуралар -деректер қорын жобалауда және қолдануда есепке алынатын нұсқаулар және қағидалар.
Қолданушылар - 4 топқа бөлінеді.
-
деректер қорының әкімі; -
деректер қорын құрушылар; -
қолданбалы бағдарламалаушылар; -
ақырғы қолданушылар.
ДҚБЖ құрамы
Ядро - сыртқы және ішкі жадтағы деректерді басқаруға жауап береді;
Деректер қоры тілінің процессоры - деректерді таңдап алу және өзгерту, сонымен бірге орындалатын ішкі код құруға сұраныстарды тиімділеуді қамтамасыз етеді;
Орындау уақытын ұстану ішкі жүйесі - ДҚБЖ арқылы қолданушылық интерфейс құратын деректерді манипуляциялау бағдарламаларын орындайды;
Қызмет көрсету бағдарламалары (сыртқы утилиттер) - ақпараттық жүйенің жұмыс істеуі үшін қосымша мүмкіндіктерді қамтамасыз етеді.
ДЕРЕКТЕР ҚОРЫН БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ ФУНКЦИЯЛАРЫ:
Деректерді өңдеу жүйелері нақты деректерді, дерекқорды басқару жүйесін және дерекқорды басқару жүйесі арқылы деректерге қол жеткізетін қолданбалы бағдарламаны қамтиды.
Деректер қорын басқару жүйелері мынадай функциялары бөлінуі мүмкін:
■ сыртқы жадыдағы деректерді басқару;
■ транзакцияларды басқару;
■ тіркеу, сақтық көшірме жасау және қалпына келтіру;
■ ДҚ тілдерін қолдау.
Сыртқы жадыдағы деректерді басқару (дискідегі). ДББЖ пайдаланушыларға мүмкіндікті қамтамасыз етуі тиіс:
■ дерекқорда деректерді сақтау, алу және жаңарту;
■ деректерге қол жеткізуді бақылау;
■ бірнеше қолданушылардың қатарлас жұмысын (параллельділікті) қамтамасыз ету;
■ деректер тұтастығын сақтау.
Деректерді алу, сақтау және жаңалау деректер қорында — ДҚБЖ-ның ең негізгі функциясы. Және бұл функцияны орындау жолы соңғы пайдаланушыдан (ДББЖ файлдық жүйені пайдаланады ма, файлдар қалай ұйымдастырылғандығын және т.б.) жасырын болуы керек.
Параллелизмді басқару. ДҚБЖ-нің бір мезгілде қол жетімділігімен көптеген пайдаланушылардың деректерді дұрыс жаңартуға кепілдік беретін механизмі бар. Бірлескен операциядағы қақтығыстар мәліметтердің логикалық тұтастығын бұзуға әкелуі мүмкін, сондықтан жүйе деректерді басқа біреу пайдаланған кезде пайдаланушыны деректерді жаңартуға кедергі келтіретін шараларды қамтамасыз етуі керек. Сипатталған жағдайда «бұғаттау» сияқты атаулар пайдаланылады.
Бұғатталған жазбалардың саны бойынша бір-бірінен ерекшеленетін құлыптардың әртүрлі түрі - кесте, бет, жол және басқалары бар.
Деректер бүтіндігін қолдау ол деректер мен олардың өзгерістері белгіленген ережелерге сәйкес келетін бақылау құралдары арқылы жүзеге асырылады. Дерекқордың тұтастығы дерекқордың сипаты болып табылады, яғни ол толық, дәйекті және тиісті түрде көрсетілетін тақырыптық аймақ туралы ақпаратты қамтиды. Дерекқордың тұтастығын сақтау дерекқордағы сәйкессіздік болған жағдайда тұтастықты тексеруді және оны қалпына келтіруді қамтиды.
Транзакцияны басқару.
Транзакция — бұл деректер базасы бойынша ДҚБЖ-нің бір бүтін деп есептейтін әрекеттер жиынтығы, яғни барлық операциялар орындалатын деректермен операциялардың кезектілігі немесе олардың ешқайсысы («барлығы немесе ештеңе» принципі) болып табылады.
Егер транзакция сәтті болса, ДҚБЖ осы транзакциямен жасалатын дерекқордың өзгерістерін сыртқы жадыда анықтайды, немесе операциядағы барлық өзгерістер жойылып, олардың ешқайсысы дерекқор күйіне әсер етпейді.
Транзакцияның тұжырымдамасы дерекқордың логикалық тұтастығын сақтау үшін қажет. Транзакцияның мысалы банк жүйесінің бір шотыдан екіншісіне ақша аудару операциясы болып табылады. Сіз барлық әрекеттерді орындауыңыз керек (бір клиенттің есебін көбейтіңіз және басқа есептік жазбаны азайтыңыз) немесе осы әрекеттердің біреуін орындамайды. Бір шот бойынша ақша сомасын азайта алмайды, бірақ екінші жағынан ақша көлемін арттырмайды.
Тіркеу, сақтық көшірме жасау және қалпына келтіру.
Компьютер жұмыс істеп тұрған кезде ақаулық орын алуы мүмкін (мысалы, электр қуаты өшіп қалуына байланысты) және компьютерді сақтау құрылғысына зиян тигізуі мүмкін. Деректер бұзылуы мүмкін, бұл одан әрі жұмыс істеу мүмкін емес. ДҚБЖ-ға қойылатын негізгі талаптардың бірі деректерді физикалық және логикалық тұтастығын қорғауды қоса алғанда сыртқы жадыда сақтаудың сенімділігі болып табылады. Сақтау сенімділігі ДББЖ деректер базасының соңғы келісілген жағдайын қалпына келтіруге қабілетті болуы тиіс.
Деректер қорына сақтық көшірме жасау — бүлінген немесе бұзылған жағдайда түпнұсқа немесе жаңа орынға деректерді қалпына келтіруге арналған ортаға арналған деректердің көшірмесін жасау процесі.
Деректер қорын қалпына келтіру — бұл логикалық және физикалық сәтсіздіктер жағдайында дерекқорды ағымдағы күйге келтіретін ДҚБЖ функциясы.
ДҚ тілдерін қолдау
Дерекқорлармен жұмыс істеу үшін арнайы тілдер пайдаланылады, әдетте дерекқор тілдері деп аталады. Заманауи ДҚБЖ әдетте деректер базасымен жұмыс жасаудың барлық қажетті құралдарын қамтитын біртұтас интеграцияланған тілін қолдайды, оны құрудан бастап, деректер базасымен негізгі пайдаланушылық интерфейсті қамтамасыз етеді.
Қазіргі уақытта ең кең таралған реляциялық ДҚБЖ стандартты тілі - SQL тілі (StructuredQueryLanguage).
Бақылау сұрақтары:
-
Деректер базасын басқару жүйелері дегеніміз не? -
ДББЖ ортасының негізгі компоненттеріне не жатады? -
Деректер базасын қолданушылардың классификациясы.? -
Деректер базасының функциялары атап өтіңіз?.