Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

«А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті» КЕАҚ

Арнайы білім беру кафедрасы

Тақырыбы: Мектеп жасындағы психикалық дамуы тежелеген балалардың сөйлеу қабілетін дамыту.

Орындаған: Аимбетова С.Б

Қабылдаған: Нурова А.К.

аға оқытушы, педагогика ғылымдарының магистрі

Қостанай, 2022 жыл

Мазмұны

1. 
   Кіріспе
   
2. 
   Мектеп жасындағы психологиялық дамуы тежелген балалардың сөйлеу қабілетін дамыту ерекшеліктері.
   
3. 
   Мектеп жасындағы психологиялық дамуы тежелген балалардың сөйлеу қабілетін дамыту диагностикасы.
   
4. 
   Мектеп жасындағы психологиялық дамуы тежелген балалардың сөйлеу қабілетін дамыту әдістері.
   

КІРІСПЕ

Өзектілігі-психикалық дамуы тежелген балалардың үйлесімді сөйлеуін қалыптастыру мәселесі өзекті, өйткені сөйлеуді қалыптастыру танымдық іс-әрекеттің дамуына және осы санаттағы балалардың ауызша сөйлеуін жақсартуға әсер етеді, бұл олардың жалпы даму деңгейін арттырады.

Мектеп жасында-бұл баланың сөйлеу тілін белсенді меңгеру, сөйлеудің барлық аспектілерін қалыптастыру және дамыту кезеңі.

Зерттеу проблемасы- психикалық дамуы тежелген бар мектеп жасында балаларда үйлесімді сөйлеуді дамыту технологиясының жеткіліксіз дамуы.

Зерттеу тақырыбы-мектеп жасында психологиялық дамуы тежелген балалардың сөйлеу қабілетін дамыту.

Зерттеу нысаны-психикалық дамуы тежелген балалардың сөйлеуін дамыту.

Зерттеу пәні-психикалық дамуы тежелген бар мектеп жасында балаларда үйлесімді сөйлеуді қалыптастыру және дамыту.

Зерттеу мақсаты-психикалық дамуы тежелген мектеп жасында балалардың ерекшеліктерін зерттеу:

• 
  Психикалық дамуы тежелген балалардың ерекшеліктерін талдау.
  
• 
  Психикалық дамуы тежелген мектеп жасында балалардың сөйлеу дамуының ерекшеліктерін анықтау.
  

Зерттеу міндеттері:

- тілдің толыққанды фонетикалық жүйесін қалыптастыру (дыбысты айтудың артикуляциялық дағдыларын, буын құрылымын, фонематикалық есту мен қабылдауды тәрбиелеу);

- сауаттылыққа дайындық, сауаттылық элементтерін меңгеру;

- лексикалық қорды нақтылау, кеңейту және байыту, яғни тілдің лексикалық құралдарын практикалық игеру;

---

-сөйлеудің грамматикалық құрылымын қалыптастыру, яғни тілдің грамматикалық құралдарын практикалық игеру;

- үйлесімді сөйлеу дағдыларын дамыту;

- қарым-қатынасты дамыту және қарым-қатынаста жетістікке жету.

Болжам-мектеп жасында психикалық дамуы тежелген балалардың өзіндік ерекшеліктері бар. Егер жұмыс барысында дұрыс ойын жүйесі мен техникасын таңдасақ, онда бұл сөйлеу дамуын белсендіруге мүмкіндік береді.

1. 
   Мектеп жасындағы психологиялық дамуы тежелген балалардың сөйлеу қабілетін дамыту ерекшеліктері.
   

Психикалық дамуы тежелген балалардың келесі маңызды ерекшеліктері бар екені белгілі: қоршаған орта туралы білім мен идеялардың жеткіліксіз қоры, танымдық белсенділіктің төмендеуі, жоғары психикалық функциялардың қалыптасу қарқынының баяулауы, ерікті әрекетті реттеудің әлсіздігі (олар тапсырмада белсенді бағдарлауды қажет етеді), сөйлеудің әртүрлі аспектілерінің бұзылуы.

Психикалык дамуы тежелгендік-психикалык даму темпінің калыпты дамуынын бұзылысы, онын саладарынан мектеп жасына келген бала мектепке

дейінгі жастары шеңберде, ойынға кызығушылықта қалуын айтады.

Психикалык дамуы тежелген балалардын көбіне сөйлеу тілінің ерекшеліктері тән. Сөйлеу тілі бұзылыстары барлық компоненттерге әсерін тигізеді: дыбыс жары, лексикалык, сөйлеу тілінің грамматикалық жаны. ПДТ балалардың сөйлеу моторикасы жеткіліксіз, әсіресе тілдің қимылдарында анық көрінеді. Тіл қимылдары нақты емес, балалар берілген қалыпта тілді ұстап тұруда, бір артикуляциялық қалыпты екіншіге ауысуда қиналады.

Осы санаттағы балалардың келесі ерекшелігі-біртұтас сөйлеу ерекшелігі. Шығармаларды қайталау (әсіресе баяндау сипаты) олар үшін қиын; балалар бірқатар картиналар бойынша әңгіме құрастыруда қиындықтарға тап болады; көптеген балалар шығармашылық әңгіме, сипаттама-әңгіме құрастыру тапсырмасын орындай алмайды.

Психикалық дамуы тежелген балаларда сөйлеудің реттеуші және жоспарлаушы функциялары жеткіліксіз қалыптасқан. Психикалық дамудың кешеуілдеуіндегі әрекеттерді ауызша реттеудің әлсіздігі В.И. Лубовский (1978). Н.Ю.Борякованың (1983) зерттеулері ПДТ бар балалардың сөйлеу әрекетінің жеткіліксіздігі сөйлеу тұжырымын қалыптастырудың негізгі кезеңдерінің жеткіліксіз қалыптасуымен байланысты екенін көрсетті.

ПДТ бар балалардың лексикасының ерекшеліктері тілдің антонимдік және синонимдік құралдарының жеткіліксіз қалыптасуында көрінеді. Е.В. Мальцеваның айтуынша, ПДТ бар балалар антонимдерге қарағанда синонимдерді таңдауды қиындатады. ПДТ бар балалар таныс сөздерге антонимдерді жақсы таңдайды, бірақ бейтаныс сирек қолданылатын сын есімдер мен етістіктерге антонимдерді таңдауда үлкен қиындықтар анықталады. Бұл жағдайларда балалар көптеген қателіктер жібереді, олар дұрыс емес сөздерді немесе "жоқ" бөлшегі бар бастапқы сөздерді қолданады. Осылайша, ПДТ-мен ауыратын балалардың көпшілігінде сөздік қорының кедейлігі, сөздерді қолданудың дәлсіздігінде, жалпылама ұғымдардың қалыптаспауында, тілдің антонимдік және синонимдік құралдарының дамымауында көрінетін лексиканың өзіндік ерекшелігі бар. (Козлова С. А., Куликова Т. А.)

---

Психологиялық дамуы тежелген балалардың сөйлеу қабілетін дамыту диагностикасы
Әдіс аты: «Сурет бойынша диалог» әдісі. (В.И. Яшина, 1998)

Нұсқау: Берілген тапсырмада бала осы тапсырма келесі нұсқауларды алады: «Менде қызықты сурет бар, мұнда не салынғанын айтайын ба? Тек сен маған сұрақтар қоюың керек мұнда не суреттелгені туралы сұра. Сен сурет бойынша кез-келген сұрақтар қоя аласын, мен оларға жауап беруге тырысамын»

Бұл тапсырмада қарым-қатынасқа деген қызығушылықты, сұрақтарды қоя білу және өз ойын дұрыс тұжырымдай білу үшін ұсынылады

Қорытындылай келе, баланың қысқа мерзімді есту жадының көлемі анықталады, ол бірінші және екінші әрекеттерде бала дұрыс шығарған қатардағы сандардың максималды санының жартысына тең.

Даму деңгейі туралы қорытындылар:

10 ұпай-өте жоғары;

8-9 ұпай-жоғары;

5-7 ұпай-орташа;

2-4 ұпай-төмен;

0-1 ұпай-өте төмен.

Аты-жөні	Балл	Деңгейі
Ергалиева Жанна	8	жоғары деңгей
Қамбар Сұлтан	10	өте жоғары деңгей
Умбетова Гаухар	9	жоғары деңгей
Айшуақов Данат	4	төмен деңгей
Аимбетова Аида	7	орташа деңгей
Омаров Тамерлан	5	орташа деңгей
Агубаева Гульмира	3	төмен деңгей
Өтегенова Айгерім	6	орташа деңгей
Саид Жансая	1	өте төмен деңгей
Матенов Жаслан	2	төмен деңгей

Әдіс аты: «Дұрыс және бұрыс» әдісі.

---

(Ю.С.Ляховской)

Әдістің мақсаты: Оқушыға дидактикалық материал беру. Сол арқылы ол жаңа сөздерді үйрене алады және сөздік қорын толықтыруға көмектеседі.

Нұсқау: "Бұл не?"(мұғалім сурет материалын ұсынады). Егер оқушы дұрыс жауап бере алмаса, онда сөздікте тапсырма беріледі "Көрсет қайда"

Ұсынылған материал	Жауабы
	Дұрыс	Бұрыс
Қуыршақ
Аю
Кілем
Күрте
Көлік
Доп
Терезе
Фигуралар
Қолшатыр
Кітап
Ойыншық
Аяқ-киім
Ілгешек
Балмұздақ
Қар

Бағалау шкаласы:

15-17: жақсы деңгей

10-14-орташа деңгей

1-9-төмен деңгей

Аты-жөні	Балл	Деңгейі
Ергалиева Жанна	14	Орташа деңгей
Қамбар Сұлтан	15	Жақсы деңгей
Умбетова Гаухар	17	Жақсы деңгей
Айшуақов Данат	9	Төмен деңгей
Аимбетова Аида	16	Жақсы деңгей
Омаров Тамерлан	13	Орташа деңгей
Агубаева Гульмира	9	Төмен деңгей
Өтегенова Айгерім	12	Орташа деңгей
Саид Жансая	8	Төмен деңгей
Матенов Жаслан	10	Орташа деңгей

---

Әдіс аты: «Сөздер ойыны» әдісі. (А.Хаген)

Әдістеменің мақсаты: ПДТ бар балаларды тексерудің кең таралған әдісі, оның мақсаты сөздік қор деңгейін, сондай-ақ ассоциациялардың саралануын анықтау болып табылады.

Нұсқау: Балаларға мағынасы жағынан қарама-қарсы сөздерді таңдау ұсынылады: ұзын бойлы, әдемі, ақылды, мейірімді, жақсы, қатты, жанжал, қайғы, ауыр, белсенді, төменгі.

Сонымен қатар балаларға ұсынылған сөздер қатарын бір ұғыммен қорытындылау ұсынылады.

Мысалы:

Шұлық-тәпішке-етік;

Күрте-шалбар-шорт;

Қасық-кесе-табақ;

Құлпынай-таңқурай-қарбыз.

Тапсырма:

Жер

Алма

Кілт

Тышқан

Жаңбыр

Брелок

Қоян

Көз

Дөңгелек

Есік

Көлік

Алмұрт

Ауыз

Фаралар

Күн

Мұрын

Қарбыз

Нәтижелерді бағалау:

10-9-ұпай-оқушы 5 таблица толтырды

8-7-ұпай-оқушы 4 таблица толтырды

6-5-ұпай-оқушы 3 таблица толтырды

4-3-ұпай-оқушы 2 таблица толтырды

2-1-ұпай-оқушы 1 таблица толтырды
Даму деңгейі туралы қорытынды:

10-9 ұпай-өте жоғары

8-7 ұпай-жоғары

6-5 ұпай-орташа

4-1 ұпай-төмен

Аты-жөні	Балл	Деңгейі
Ергалиева Жанна	9	өте жоғары деңгей
Қамбар Сұлтан	7	жоғары деңгей
Умбетова Гаухар	4	төмен деңгей
Айшуақов Данат	6	орташа деңгей
Аимбетова Аида	5	орташа деңгей
Омаров Тамерлан	3	төмен деңгей
Агубаева Гульмира	9	өте жоғары деңгей
Өтегенова Айгерім	8	жоғары деңгей
Саид Жансая	10	өте жоғары деңгей
Матенов Жаслан	7	жоғары деңгей

---

Смотрите также файлы

• Самостоятельная работа по теме 2 Задание Поставьте следующие существительные во множественное число обратите внимание на артикли неопределенный артикль во множественном числе опускается, определенный артикль сохраняется.docx

• Дріс 1 Кіріспе сабаы. Кемтар балаларды ебек рекеттеріне жалпы сипаттама. ол ебегіне оытуды масаттары мен міндеттері.docx

• К группе методических принципов относится принцип .docx

• Таырыбы лшем бірлігін амтамасыз етуді техникалы жне йымдастырушылы негіздері.docx

• Самостоятельная работа по теме 3 Задание Переведите на английский язык, употребляя притяжательный падеж.docx