Файл: Практикалы сабаа арналан тапсырмалар (Жалпы медицина, педиатрия) Талдаыштар физиологиясы. Есту, тепетедік, дм сезу, иіс сезу талдаыштары.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 28.03.2024
Просмотров: 10
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Практикалық сабаққа арналған тапсырмалар (Жалпы медицина, педиатрия)
Талдағыштар физиологиясы. Есту, тепе-теңдік, дәм сезу, иіс сезу талдағыштары
1 БӨЛІМ
Тапсырма №1.Талдағыштардың бөлімдері. Кестені толтырыңыз, талдағыштардың бөлімдеріне сәйкес құрылымдарды көрсетіңіз.
| Талдағыш | Бөлімдері | |||
| Шеткі (рецепторлық) | Өткізгіш | Орталық | | |
| Есту | корти мүшесінің сезгіш нейросенсорлы жасушалары | Иірімді дененің спиралдытүйінінен - есту жүйкесі - сопақша ми - естту тракты - жоғарғы олива нейрондары - ортаңғы ми төрт төмпешігінің төменгі бұдырлары - ішкі бүгімелі дене. | ми қыртысындағы самай аймағы | |
| Тепе-теңдік | Самай сүйегінің лабиринтінде орналасқан | – кіреберіс жүйке талшықтары (мидың VIII жұп жүйкесінің құрамында) - сопақша ми, Швалбе, Бехтерева, Дейтерса, Манакова ядролары) - жұлын, мишық, ортаңғы ми (қөз қозғалтқыш ядро), вегетативті ганглилер, торлы құрылым. | артқы орталық қатпардың төменгі бөлігі | |
| Иіс сезу | Дәм рецепторлары – дәм сезу баданаларында орналасқан. Дәм сезу баданалары тілдің саңырауқұлақ, науа және жапырақ тәрізді емізікшелерінде, жұтқыншақтың артқы бетінде, жұмсақ таңдайда, бадамшаларда, көмекейде орналасқан | Рецепторлардан – бет жүйке (VII) талшығы (дабыл ішегі), тілжұтқыншақ (IX) жүйкесі - сопақша мида tractus solitarius ядросы (1-нейрон) - ми бағаны жалғыз будасы (2-нейрон), оның аксоны медиалды ілмек құрамында - таламус ядролары | артқы орталық қатпардың төменгі бөлігі | |
| Дәм сезу | рецепторлары мұрынның жоғарғы кеңсірігінде кілегей қабатында орналасқан – иіс эпителиі. | Иіс жүйкесі - торлы сүйекті тесіп өтеді - ми сауыты, иіс пиязшығы (2-нейрон) - иіс тракті (tractus olfactorius), ол маңдай бөлігінің негізімен өтеді - иіс орталығы. Иіс тракті бірнеше будадан тұрады, олар мидың түрлі бөліктеріне бағытталады: пириформды қыртысқа, иіс сезу ядросына, лимбиялық жүйенің жүйке құрылымдарына, гипоталамустың вегетативтік ядроларына, торлы құрылымға және т.б. | самай бөлігінің ішкі беті, гиппокамп. | |
Тапсырма №2..Құлақтың құрылысы мен қызметі. Кестені толтырыңыз
| | Құрылымдар | қызметі |
| Сыртқы құлақ | Сыртқы құлаққа құлақ қалқаны, мен сыртқы дыбыс жолы жатады. Дабыл жарғағы сыртқы құлақты ортаңғы құлақтан бөліп тұрады. | Сыртқы дыбыс жолдары арқылы дыбыс толқындары дабыл жарғағына, содан соң ортаңғы құлаққа өтеді. |
| Ортаңғы құлақ | Ортаңғы құлақтың қуысында бірімен-бірі буын арқылы байланысқан 3 дыбыс сүйекшелері (балғашық, төс, үзеңгі) орналасқан. Үшеуін косқандағы салмағы шамамен 0,05 г. Сүйекшелердің сырты сілемейлі қабықшамен қапталған. Балғашық, төс, үзеңгі деген атаулар пішіндері осы заттарға ұқсайтындықтан қойылған. Балғашық сүйегінің жіңішке шеті дабыл жарғағымен бітісіп кеткен. Жуандау шеті буын арқылы төс сүйекшесімен, ол үзеңгі сүйекшесімен қозғалмалы байланысады. | Бұл сүйекшелер ортаңғы құлақтың қуысы арқылы дыбыс толқынын өткізеді. Ортаңғы құлақ куысындағы қысым атмосфера қысымымен бірдей. Қысым кенеттен төмендеп немесе жоғарылап кетсе, құлақ бітеліп уақытша естімей қалады (әсіресе бұл ұшқанда байқалады). Мұндай жағдайда жиі-жиі жұтыну керек. Адам жұтынғанда ортаңғы құлақ куысындағы қысым атмосферадағы ауа қысымымен теңеседі. |
| Ішкі құлақ | Ішкі құлақтағы куыстар мен иірім өзекшелерден тұратын күрделі жүйені шытырман (лабиринт) деп атайды. Мұндағы шытырманның сыртқысы - сүйекті, ал ішкісі - жарғақты шытырман деп аталады. Шытырмандар - есту мен тепе-теңдік мүшелері. Сүйекті шытырманның ішінде жарғақты шытырман орналасады. Жарғақты шытырманның қабырғалары жалпақ эпителиймен қапталған жұқа дәнекер тақташадан (пластинка) түзілген.Жарғақты шытырманның ішінде лимфа сұйықтығы болады. Оралма тәрізді ширатылған ұлу-дене - есту мүшесі. Бұл ұлу дененің куысы сұйықтыққа толы болады. | Ұлуденедегі сезімтал жасушалар дыбыс толқынын кабылдап, козуды есту жүйкесіне өткізеді. Қозу есту жүйкесі арқылы ми қыртысының самай бөлігіндегі есту орталығына жеткізіліп, талданып жинақталады. |
Тапсырма №3.Дыбыс толқындарының берілуі. Ретін анықтаңыз
| 1 | дыбыс |
| 10 | жабынды мембранамен жанасқаннан түкті жасушалардың деформацияланады |
| 7 | жоғарғы және төменгі арналарда перилимфа тербеледі |
| 3 | дабыл жарғағы |
| 11 | рецептолық потенциал туындайды |
| 5 | төс |
| 13 | ӘП |
| 9 | негізгі мембрананың түкті жасушалары тербеледі |
| 8 | ортаңғы арнада эндолимфа тербеледі |
| 6 | сопақша терезе тербеледі |
| 4 | балғаша |
| 12 | жүйке талшығы |
| 2 | сыртқы дыбыс жолы |
Тапсырма №4.Тепе-теңдік аппараты. Кестені толтырыңыз
| Тепе-теңдік аппаратының элементі | Орналасқан жері | Неге сезімтал? |
| Отолиттік аппарат | Кіреберіс қапшықтарда | дақтарда шоғырланған рецептор және жасушалар, Са++ карбонатының кристалдары жоғары сезімталдықты қамтамасыз етеді сонымен қатар кеңістікте және тепе теңдікті сақтауда сыртқы орта факторларына сезімтал келеді. |
| Рецепторлық түкті жасуша | Кіреберіс ампулаларда – криста түрінде | Іркілдек мембраналар түктеріне |
Тапсырма №5.Дәм сезудің бұзылуы. Кестені үш тілде толтырыңыз
| Қазақша | На русском | English | |||
| Атауы | сипаттамасы | Название | Описание | Term | description |
| Агевзия | Дәм сезудің жойылуы / болмауы | Агевзия | отсутствие вкусовых ощущений | Ageusia | lack of taste sensations |
| Гипергевзия | Дәмге сезімталдықтың жоғарылауы | Гипергевзия | Увеличение вкусовой чувствительности | Hypergeusia | Increased taste sensitivity |
| Гипогевзия | Дәмге сезімталдықтың төмендеуі | Гипогевзия | Снижение вкусовой чувствительности | Hypogeusia | Decreased taste sensitivity |
| Дисгевзия | Дәмге сезімталдықтың айнуы | Дисгевзия | Извращение вкусовой чувствительности | Dysgeusia | perversion of taste sensitivity |
Тапсырма №6.Иіс сезудің бұзылуы. Кестені толтырыңыз
| Қазақша | На русском | English | |||||
| Атауы | сипаттамасы | Название | Описание | Term | description | ||
| Гипоосмия | иіс сезімталдықтың төмендеуі | Гипоосмия | снижение обонятельной чувствительности | Parosmia | decreased olfactory sensitivity | ||
| Гиперосмия | иіс сезімталдықтың жоғарылау | Гиперосмия | Повышение обонятельной чувствительности | Hyperosmia | Increased olfactory sensitivity | ||
| Аносмия | иісті сезбеу | Аносмия | не чувствовать запах | Anosmia | does not smell | ||
| Параосмия | иістерді дұрыс қабылдамау | Параосмия | Не правильное восприятие запахов | Parosmia | incorrect perception of odors | ||
2-БӨЛІМ. Ситуациялық есептер
Ситуациялық есептерді шешіп, сұрақтарына жауап беріңіз
| Тапсырма №7. 1-есеп. Галина Ивановна, 30 жаста. Есту мүшелерінің қызметі қылыпты. Бірінен соң бірі дыбыс сигналдары қосылған: біреуінің жиілігі 35000 Гц, екіншісі - 9 Гц, үшіншісі - 12000 Гц. Галина Ивановна қай дыбысты естиді? Неліктен? | Жауап_:_Галина_Ивановна__,_үшінші_-_12000_Гц_дыбыс_сигнал_жиілігін_естиді.'>Жауап: Галина Ивановна , үшінші - 12000 Гц дыбыс сигнал жиілігін естиді. Себебі, адамның есту мүшесі 20-дан 20000 Гц-ке дейінгі жиіліктегі толқындарды қабылдайды. |
| Тапсырма №8. 2-есеп. Зерттеу барысында науқастың ішкі құлағының жарты шеңбер арналары зақымдалғандығы анықталған. Ол өз денесінің кеңістікте сызықтық қозғалуының жылдамдығын сезіне алады ма? | Жауап: Иә,мүмкін себебі ішкі құлақтың жарты шеңберлі каналдарының рецепторлары дене қозғалысының жылдамдығының өзгеруін қабылдайды.Ал бастың белгілі бір кеңістікте орналасуын осы вестибюльді қапшықтарында орналасқан рецепторлар қабылдап отырады. |
| Тапсырма №9. 3-есеп. Теңіз ауруы кезінде монотонды тербелістер әсерінен жүрек айнып, бас айналады. Адам қандай жағдайда теңіз ауруының белгілерін жеңіл өткереді – кеменің палубасында ма, әлде трюмінде ме? Осы құбылыстың себебін түсіндіріңіз | Жауап: Теңіз ауруы — ұшу аппараттары мен кемелердің кеңістікте әзінің бастапқы қалпын тез ауыстырған кезінде, сонымен қатар машина немесе жер бетінде жүретін көліктердің тегіс емес, бұралаң жолда тез жүруіне байланысты кейбір адамдардың ауыруы. Оның негізгі белгілері: бастың айналуы, сілекейдің көп бөлінуі, жүрек айнуы, құсу. Алғашқы кәрсетілетін көмек: басын шалқайта жатқызу, таза ауа, сода салынған суды көп ішкізу, ішін таңу |
| Тапсырма №10. 4-есеп. Ер кісі кейде ішіп отырған асының дәмін нашар сезетіні туралы шағым айтады. Ол, сондай-ақ, мұндай жағдайдың қатты уайымдаған кездерде болатындығын байқаған. Дәм сезуінің нашарлауы қатты уаымдаумен байланысты болуы мүмкін бе? Жауабыңызды түсіндіріңіз. | Жауап: Дәм талдағышпен байланысты мидың нервтері мен орталықтары зақымдалғанда дәм сезулері өзгереді немесе тіпті мүлдем жоғалады. Дәмді қабылдаудың өзгеруі психикалық бұзылуларда байқалуы мүмкін екенін айту керек. |
| Орындаған студенттің аты-жөні | Кадырбек Аружан |
| Тобы | 20-012-2К |
| Мамандығы | жалпы медицина |
| Оқытушы | |
| Есептелген күні | |
