ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.02.2024
Просмотров: 15
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Топырақ құрылымы. топырақтың ауа мен су алмасу режимінің негізгі ерекшеліктерін анықтайды, сондықтан топырақ құнарлылығын арттырудың негізгі факторының бірі болып табылады. Оның құрылымы бірнеше рет өңдеу жүргізгенде, сонымен қатар хим. және микробиологиялық процестердің нәтижесінде бұзылады. Жыртылған топырақтың құрылымын сақтап, одан әрі жақсарту үшін көп жылдық шөп себіледі және басқа да агротехникалық шаралар жасалынады. Топырақ құрылымы мен топырақтың су сыйымдылығы, су өткізгіштігі, өңдеуге пісіп-жетілуі, топырақ эрозиясына шыдамдылығы, тағы басқа тығыз байланысты.
2.Солтүстік Қазақстанның кең таралған арамшөптері және олармен күрес жүргізу шараларын құрастыру.
Арамшөптер – ауыл шаруашылығы алқаптарында өсуге бейімделген жабайы өсімдіктердің ерекше тобы. Улы арамшөптер бұдан да қауіпті: аққұйрық, қырықбуын, жабайы шалғам, қарақұйрық, қарақұйрық, егістік балауыз, дала қыша, т.б., оларды жеген кезде жануарлар уланады, кейде өліммен аяқталады, әдетте жайылымдағы мал тимейді
Жабайы сұлымен күресудің табысты болуы күзде тұқымды топыраққа жақсы орналастыруға және дәнді дақылдарды себудің оңтайлы мерзімін дұрыс таңдаумен біріктірілген егіс алдындағы мұқият өңдеуге байланысты.
Ауыспалы егістік алқаптарындағы арамшөптер тыңайғандағы арамшөптермен күресудің тиімділігіне өте тәуелді болғандықтан, оларды күтіп-баптау қажет. Алдыңғы дақылды жинап алғаннан кейін өңдеуді BIG-3-пен 4-6 см тереңдікте (жеңіл эрозияға бейім топырақта) немесе ЛДГ-10;15;20 (орташа және ауыр топырақта) қопсытқыштармен жүргізеді. Топырақта қыстап шыққан жабайы сұлы және басқа да жас арамшөптердің тұқымдары топырақ бетінде қыстағандарға қарағанда бірнеше есе көп көшет беретінін есте ұстаған жөн. Топырақ өңдейтін құрал-саймандардың күзгі жұмыстары сапасыз жүргізілсе немесе сұлы фондары күзден бері өңделмеген болса, көктемде топырақ пісіп жатқанда ылғалды жабудың орнына, ылғалды топыраққа жабайы сұлы дәндерін ерте көктемде төсеу. қабат жүзеге асырылады.
Билет 8
.Ластану деңгейіне байланысты күресу шараларын қалыптастыру.
Егіс алдында немесе бидай, арпа өнгенге дейін жабайы сұлыны жою үшін топыраққа әсер ететін гербицидтерді қолдануға болады - Avadex BV48 % a.e. (АҚШ) және triallat 40% а.е. (Башқұртстан). Химиялық құрамы мен өсімдіктерге әсері бойынша препараттар ұқсас. Тұтыну нормалары Avadexa BV 1,7–3,4 л/га.Препараттардың белсенді заты өсетін жабайы сұлы тұқымдарының колеоптиліне әсер етеді, ол топырақта 3-4 апта бойы сақталады.
Топырақ гербицидтерін қолданғанда жер үсті шашыратқыштарын қолданған жөн. Жұмыс сұйықтығын тұтыну нормасы 100-ден 400 л/га дейін өзгеруі мүмкін, әдетте, үлкен тұтыну нормалары қолданылады. Препараттар өте ұшпа болып табылады, сондықтан оларды топыраққа дереу және бүркуден кейін 1-2 сағаттан кешіктірмей енгізу керек. Топыраққа гербицидтерді енгізу БИГ-3, БМШ-15, БМШ-20, ЛДГ-10 (-15–20) тырмаларымен максималды шабуыл бұрышымен немесе егіс алдында тегіс кескіштермен, сепкіштермен өңдеу кезінде жүзеге асырылады. . Препараттар жақсы өңделген және тегістелген топыраққа қолданылады.
2.Топырақтың органикалық заттары мен органикалық тыңайтқыштардың мөлшері мен құрамы.
Топырақтың органикалық заттары көміртегі, азот, калий, фосфор, микроэлементтер қорын жинақтайды, топырақтың оңтайлы жағдайы мен құрылымын жасауға ықпал етеді, эрозия процестерін болдырмайды, улы заттардың әсерін әлсіретеді. Солтүстік Қазақстан жағдайында өсімдіктердің азотпен қоректенуін неғұрлым объективті сипаттау және бағалау үшін 0–40 см топырақ қабаты жеткіліксіз екендігі айтылады, өйткені жаздық бидай терең қабаттардағы азоттың қолда бар түрлерін пайдалана алады. Осыған байланысты біз 40-100 см топырақ қабатындағы нитраттардың азот құрамының динамикасына зерттеу жүргіздік. Нәтижелер жаздық бидайды егіске дейін нитраттардың азот құрамының зерттеу жылдарында топырақта 39,7–58,5 мг/кг, ал жинағаннан кейін – 22,7–53,4 мг/кг аралығында ауытқығанын көрсетті. Күңгірттен кейін және дәстүрлі технология бойынша өсірілетін екінші-жетінші бидайдың астындағы нитрат азотының мөлшері де бидай өсіру кезінде тұтынудың артуына байланысты егін жинау кезінде азайды, ал бұл азудың мөлшері күздік бидайдағы азоттың азаюына ұқсас болды. 40–100 см қабаттағы нитрат азотының мөлшері мен динамикасына сәйкес тарақталған самандық нұсқалар 0–40 см қабаттағыдай ерекшелікті көрсетеді – илеусіз (бақылау) нұсқалармен салыстырғанда нитрат азотының аз мөлшері, өсімдіктердің бидайдың көбірек тұтынылуын, ылғалмен қамтамасыз етілгендей еңбекпен, бусыз предшественники нұсқаларда көбірек қозғалғыштығы мен жақсы сіңімділігін тағы да көрсетеді, бұл кестеде келтірілген топырақтағы азоттың орташа мөлшерінен анық көрінеді.
Билет 9
Карантиндік арамшөптер –белгілі бір өңірде жоқ және аз таралған, бірақ өте тез таралуға бейім келетін арамшөптердің аса зиянды түрлері.
Біздің ауданымызда екі карантиндік арамшөп таралған, олар - жатаған у кекіре және арамсояу(сарышырмауық). Жатаған у кекіре - гүлділер тұқымына жататын атпатамырлы көпжылдық арамшөп. Өміршеңдігі өте жоғары болғандықтан аса қауіпті арамшөптер қатарына жатады.Тамыр жүйесі өте қуатты және күрделі болады. Тіке кететін тамыры 3-8 м тереңдікке дейін жетіп, жер асты суларынан нәр алатын мүмкіндігі бар. Осының арқасында шөлге өте төзімді. Кекіре өскен алқаптарда өсірілген бидайдан шығарылған нан өнімдері жарамсыз болады, оны тек малға азық есебінде пайдаланады.
Арамсояу(сарышырмауық) - шырмауық туыстарына жататын паразиттік арамшөп. Өсімдіктердің жер бетіндегі бөлігіне зиян жасайды. Жоңышқа, көкөніс, бақша, картоп, мақсары т.б егістерге көп зиян келтіреді. Негізінен тұқым арқылы көбееді, үзіліп түскен сабақтарымен де көбейе алады. Жабысқан өсімдіктердің қорегін пайдаланып, оның өсіп өркендеуін тежейді, өнімділігін күрт төмендетіп жібереді.Тұқымы топырақта ұзақ сақталады, малдың ішінен өміршеңдігі жойылмай түседі.
2.Егістік пен топырақтың арамшөптенуін есепке алу әдістері
Егістіктердің арамшөптермен ластануын есептеу әдістері
1) Ауылшаруашылық дақылдар егістіктеріндегі арамшөптердің тығыздығын және таралуын анықтау
2) Арамшөптерге қарсы күрес шараларын жүргізуін тиімді жоспарлау ауылшаруашылық жерлердің ластану болжамын ғылыми негізде атқарылуын көздейді.
3) Көпжылдық болжам – арамшөптердің биологиялық топтары және кейбір экономикалық зиян келтіретін қауіпті түрлерінің нақты егістікте, шаруашылықта, аймақта келешекте таралу деңгейінің адамдардың өндірістік қызметі, даму болашағы, арамшөптердің қорғау жүйелерін жүргізуіне байланысты сипаттайды.
4) Ұзақ мерзімді болжам (жылдық немесе маусымдық) – бір жылға немесе маусымға жасалады. Бұл болжам келесі жылда немесе маусымда арамшөптердің жалпы биологиялық топтардың, түрлерінің нақты егістікте, шаруашылықтағы дақылдарда ауданда, облыста, республикада популяциядағы тығыздықтарын ескере отырып күтілетін ластану дәрежесін көрсетеді
5) Қысқа мерзімді (фенологиялық) болжау – бір, екі күннен бір ай кезеңді қамтиды, арамшөптердің ауа райының ықпалына, дақылдың өсіп-дамуына, агрошараларға байланысты нақты жағдайларда ластануын айқындау үшін қажет және тиімді күрес жүргізуді анықтайды.
6) Қорыта келе ластанудың барлық болжамдары – арамшөптердің зияндылығының бағасын беру және күрес шараларының мақсатқа сәйкес жүргізілуіне бағытталған.
7) Арамшөптермен ластану болжамының ақпараттық негізін ауылшаруашылық жерлердегі арамшөптердің таралу мәліметтері, топырақтың ластануы, биологиялық өзгерістерін ескеру, арамшөптердің популяциясына табиғи факторлардың әсері, агрошалар, күресу тәсілдері органикалық тыңайтқыштарды қолдануында, егін суаруда, тұқымдық материалдан арамшөптер қорының толу мәліметтері құрайды;
Билет 10
Билет 10
1.Экономикалық зиянды шек ЭЗШ.
Зияндылықтың экономикалық шегі (ЗЭШ) – зиянды объектінің саны немесе өсімдіктердің зақымдануы, дақылға зияны байқалады, ал ЗЭШ-зиянды объектінің саны немесе өсімдіктердің зақымдануы, онда қорғау іс-шараларына жұмсалатын шығындар өтеледі немесе олар шығынмен салыстырылады.
Зияндылықтың экономикалық шегі химиялық бақылау шараларының қажеттілігі туралы шешім қабылдаудың бастапқы нүктесі болып табылады, ол бір уақытта қарапайым және күрделі.
2.Ауыспалы егістің ғылыми негіздерінің дамуы.
Ауыспалы егіс дегеніміз-танаптардағы ауыл шаруашылық дақылдары менарды пғылыми ұсыныстарға сүйене отырып ауыстырып отыру. Ауыспалы егістің экономиялық негізі-ғылыми ұсыныстарға сүйеніп анықталған егілетін дақылдардың алатын жер көлемі.Әр дақылдың алатын жер көлемін белгілегенде мына жағдайлар есептеледі.
келешек-Шаруашылық орналасқан жердің ауа райы, топырағы шаруашылықтыңте өркендеу уақыты.
-Ауылшаруашылық өнімдерін сату жоспары
-Мал шаруашылығына қажет жем-шөппен толық қамтамасыз етілуі.
Егер дақыл көп жылдар бойы бір жерге егіле берсе, оны ауыспайтын дақыл, шаруашылық тек бір дақылды егетін болса, оны дарадақыл, дақыл бір жерге сегіз жылдан кем егілетін болса оны кайталап егу деп атайды.Ауыспалы егістің алмасуынан уақытша шығарылған танапты шықпа танап дейді. . Әдетте шықпа танап ретінде көп жылдық шоп егілетін танап қалдырылады. Мысалы; жоңышқа егілген танап 4-5 жыл ауыспалы егістен шығарылып тасталады. Бұл мерзім өтіп, жер тыңайғаннан кейін бұл танап ауыспалы егіске енеді де басқа бір танапқа жоңышқа себіліп ауыспалы егістен шығарылады.
Ауыспалы егістегі дақылдар мен пардың белгілі тәртіппен танаптарда ауысып тұратын ауыспалы егістің ротациялық кестесі деп атайды.
Ауыспалы егіске кіретін әрбір танаптың өзінің номері болады, бұл номер рим цифрімен белгіленеді.
Дақылдар мен пардың ауыспалы егісте орналасу ретін оның схемасы дейді.
Билет 11
1.Топырақтың агрофизикалық қасиеттерін оңтайландыру.
Топырақ агрофизикалық қасиеттерін оңтайландыру :
Топырақ құнарлылығының маңызды элементтерiнiң бiрi оның агрофизикалық күйлерi болып табылады. Топырақ табиғи дене болғандықтан, ол белгілі физикалық қасиеттермен ерекшеленеді.
Топырақтың көлемдік салмағының жоғары болуы, тамырдың төмен бойлап өсуіне, тұқымның көктеп өсуіп шығуына кедергі жасайды. Топырақтың көлемдік салмағының ең қолайлы мөлшері өсімдіктің биологиялық ерекшелігіне байланысты өзгеріп отырады. Топырақтың көлем салмағы шамадан тыс жоғары болуынан ауылшаруашылық дақылдарының өнімі төмендейді.
Зерттеу жұмыстарында, ауыспалы егіс тізбектеріндегі топырақтың көлемдік салмағы 30см тереңдікке дейін талдап-анықтау, әр 10 см-де, яғни0-10 см, 10-20 см, 20-30 см топырақ қабаттарында жүргізілді.
Тәжірибе барысында топырақтың көлем салмағы көрсеткіштері вегетация басында жоғары көрсеткіштерде болды. Вегетация басында мақтаның бірегей егістігіндегі топырақтың көлемдік салмағы, орнықты дәрежеден жоғары екені байқалды, яғни 0-10 см қабатта– 1,44 г/см3, 10-20 см — 1,53 г/см3 және 20-30см қабатта 1,60 г/ см3 көрсеткіште ерекшеленіп отыр (кесте).
Жоңышқаның 2 жылдық тұрағынан кейінгі мақта өсірілген топырақта, көлемдік салмақ орнықты дәреже көлемінде ерекшеленді. Мысалы, вегетация басында, топырақтың 0-10 см қабатында 1,29 г/см3 болса, күзге қарай 1,24 г/см3, 10-20 см қабатында -1,33 г/см3 болса, күзге қарай 1,28 г/см3 және 20-30см қабатта, көктемде 1,38 г/см3 көрсеткіште болып, вегетация соңында бұл көрсеткіш 1,30 г/см3 болып өзгерсе, орташа есеппен топырақтың 0-30 см қабатта көктемде 1,33 г/см3, күзге қарай құнарлылыққа байланысты 1,27 г/см3 көлемдік көрсеткішке төмендеді. Себебі, топырақтың көлем салмағының орнықты деңгейде орын алуына, жоңышқа дақылының екі жылғы тұрағының қарқындылығы, топырақтың агрофизикалық қасиетіне едеуір оңтайлы тиімділік танытты.
Бір жыл мақта, күзде үстіне бидай егу және агромелиоративті алқаптан тұратын бидайдың 1 жыл тұрағы + 1 жыл мақтадан тұратын ауыспалы егіс тізбек бойынша (1:1:1), вегетация басындағы 0-10 см топырақ қабатында 1,38 г/см3 болса, күзге қарай бұл көрсеткіш 1,30 г/см3 ғана өзгерді, топырақтың 10-20 см терең қабатында, көктемде 1,41 г/см3, күзге қарай 1,32 г/см3 және 20-30 см қабатта, көктемде 1,47г/см3 көрсеткіште болса, вегетация соңында бұл көрсеткіш 1,34 г/см3 көлемінде ғана төмендеді. Бұл тізбекте, өткен жылы бидай өнімі жиналғаннан кейінгі жүргізілген агромелиоративті іс-шаралар жиынтығы, топыраққа оңтайлы әсер етті.
