Файл: Сабаты таырыбы Энергия. Кинетикалы энергия. Потенциалды энергия.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.02.2024
Просмотров: 21
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қысқа мерзімді жоспар
Сабақтың тақырыбы: Энергия. Кинетикалық энергия. Потенциалдық энергия
| Білім беру ұйымының атауы | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Пәні: | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Бөлім: | Энергия | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Педагогтің аты-жөні: | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Күні: | | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сынып: 7 | Қатысушылар саны: | Қатыспағандар саны: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақтың тақырыбы: | Энергия. Кинетикалық энергия. Потенциалдық энергия | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты: | 7.2.3.2 – механикалық энергияның екі түрін ажырату; 7.2.3.3 – кинетикалық энергия формуласын есептер шығаруда қолдану; | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақтың мақсаты | Барлық оқушылар істей алады: Энергия түрлерін ажырата алады. Көптеген оқушылар істей алады: Кинетикалық және потенциалдық энергия түрлерінің теңдеулерін түрлендіре алады. Кейбір оқушылар істей алады: Кинетикалық энергия формуласын есептер шығаруда қолданады | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақтың барысы | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сабақтың кезеңі//уақыты | Педагогтің әрекеті | Оқушының әрекеті | Бағалау | Ресурстар | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ұйымдастыру Өзін-өзі тексеру Сабақтың басы 10 минут Өткен білімді еске түсіру Жаңа білім 10 минут Бекіту 10 минут Кері байланыс Сабақтың соңы 10 минут | Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақ тақырыбын және оқу мақсатын таныстыру «Кім», «Қайда», «Қашан»? телебағдарламасындағы әуен ойналады.  Мұғалім оқушылардың наза рын қара жәшікке аударады. Қара жәшіктегі затты анықтау үшін оқушыларға сұрақ қою.. 1. Жұмыс дегенді қалай түсінесіңдер? 2. Күнделікті тұрмыста қандай жұмыстар атқарасыңдар? 3. Жұмыс істеу үшін күштің қандай қажеті бар? 4. Энергия дегенді қалай түсінесіңдер? 5. Адам энергияны қайдан алады деп ойлайсыңдар? 6. Энергияның қандай түрлерін білесіңдер? 7.Жұмыс пен энергияның байланысын қандай мысалдар келтіріп көрсетуге болады? Жаңа сабақ ДЖИГСО әдісі бойынша 3 топқа бөліп теориялық материалды меңгереді. 1 – топ Механикалық энергия тобы 2- топ Кинетикалық энергия тобы 3-топ Потенциалдық энергия тобы С  ығылған серіппенің кері тебілу барысында денелер қозғалысқа келіп, жұмыс істеледі. Бұдан сығылған серіппенің жұмыс істеуге қабілетті екенін білеміз.Қ  озғалыстағы денелердің істеген жұмысы сол денелердің массаларына тәуелді.Д  ененің істеген жұмыс сол дененің жылдамдығына да тәуелді.Дененің жұмыс істеу қабілетін нақты көрсететін физикалық шама энергия деп аталады. Энергия бірлігі 1 Джоуль=ватт·секунд. Тұрмыста энергияның өлшем бірлігі ретінде 1 киловатт·сағат=3600000 Вт·с=3600000 Дж Потенциалдық энергия деп әр түрлі денелердің өзара орналасуы бойынша анықталатын энергияны айтады. Жоғары көтерілген дененің потенциалдық энергиясы сол дененің массасына және көтерілу биіктігіне тәуелді.  Денелердің қозғалу салдарынан туындайтын энергия кинетикалық энергия деп аталады. Денелердің кинетикалық энергиясы сол денелердің массалары мен жылдамдықтарына тәуелді өзгереді.  Дененің механикалық энергиясының өзгерісі атқарылған жұмыстың шамасына тең:  Жаңа сабақты бекіту сұрақтары. Кім жылдам? Әдісі 1.Қандай жағдайда дененің энергиясы бар деп айтуға болады? 2.Энергия дегеніміз қандай шама? 3.Жұмыс пен энергияның бірліктері қандай? 4.Механикалық энергия деп нені айтамыз және оның қандай түрлері бар ? 5.Дененің кинетикалық энергиясы қандай шамалармен өрнектеледі? 6.Кинетикалық энергияны есептеу формуласы қандай? 7.Сен тұрған жерде энергияның қандай түрі қолданыста ? 8.Энергия деңгейлері айырымдарының физикалық мағынасы қандай? 9.Сенің энергияң бар ма? 10.Энергия жоқтан бар болмайды және ешқайда жоғалып кетпейді! - дегенді қалай түсінесің? Бекіту тапсырмалары - Топтық жұмыс 5,3-жаттығу есептері 1 – топ Механикалық энергия тобы №2 Массасы 9,0г оқ винтовка ұңғысынан 800м/с жылдамдықпен шығады.Оның кинетикалық энергиясы қандай? №1 Теориялық зерттеу Резеңке мен ермексаздан жасалған шарлар үстелден еденге құлағанда,қандайқұбылыс болатынын байқаңдар.Олардың құлаған кезінде орын алатын энергияның түрленуін сипаттап жазыңдар.Бұл үдерістің айырмашылығын көрсетіңдер. 2- топ Кинетикалық энергия тобы №3 Тарту күші 6*104 Н болатын мәшиненің жылдамдығы 2м/с –тан 8м/с-қа артады.Мәшиненің жалпы массасы 8 т.Мәшиненің кинетикалық энергиясының өзгерісін,тарту күшінің жұмысын және оның орын ауыстыру аралығын табыңдар.Үйкеліс есептелмейді. Теориялық зерттеу Сурет пен тақырыпты байланыстыру.  3-топ Потенциалдық энергия тобы №4 Жүк көлігінің массасы жеңіл автомобильдің массасынан 18 есе артық .ал жүк көлігінің жылдамдығы жеңіл автомобильдің жылдамдығынан 6 есе кем.Олардың кинетикалық энергиясын салыстырыңдар. №2 Теориялық зерттеу Жер бетіндегі ұшу алаңында тұрған ұшақ қандай механикалық энергияны иеленеді.Ұшу алаңынан қозғалып,әуеге көтнрілер алдында қандай энергияны иеленеді? Жеке жұмыс «Блум таксономисы»
БББ кестесі
Рефлексия: «Аргумент» Бугінгі сабақта менің көңіл –күйім болды ..................................,себебі.................................... Сабақта мен ............................................. жұмыс жасадым, себебі................................................ Сабақтағы мен үшін ........................................, себебі....................................................................... Үйге тапсырма §28. Электр заряды. Зарядтың беттік және көлемдік тығыздығы. Зарядтың сақталу заңы. Кулон заңы Үйге тапсырма §32 тақырыпты оқу Сұрақтарға жауап жазу . Энергияның түрленуіне мысалдар кетіріп эссе жазу. | Оқушылар үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға тез-тез жауап беріп белсене қатысып отырады    Қара жәшік ішіндегі суреттер. Оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді Оқушылар бекіту тапсырмаларын орындайды Әр топ бір тапсырмаға жауап береді, басқа топ өз тапсырмаларын бағалайды. Дескриптор -Энергияны біледі -Формуланы түрлендіре алады -Энергия түрлерін ажыратып формуланы жаза алады -Формуланы түлендіре алады. Дескриптор: -Энергияны біледі ; -Энергия өлшембірлігін атайды; -Кинетикалық энергия шамаларын атай алады; -Потенциалдық энергия шамаларын атаай алады; Оқушылар кері байланыс береді | Дескриптор Сұрақтарға жауап береді Есептің шешімін слайдттан қарап тексереді 2-балл Дескриптор 1.Қорғау тәртібін сақтайды: Уақыт және әдептілік; 2. Мазмұнның толық ашады; 3. Өмірден мысалдар келтіреді. 5 балл Дескриптор Есептің шартын түзеді ХБЖ-ға келтіреді Есептің формуланысын түрлендіріп Есептің жауабын табады 3 балл Дескриптор Энергияның формуласын қолданып,есептің шешімін табады • Теориялық зерттеу сұрақтарына жауап береді; • Жеке жұмысты орындап өз білімдерін тексереді  Формативті бағалай 10 балл | ФИЗИКА 7 сынып оқулық Башарұлы Р. Алматы:Атамұра 2017ж. | ||||||||||||||||||||||||||||||||
Қысқа мерзімді жоспар
Сабақтың тақырыбы: №17. Практикалық жұмыс: үстел теннисіне арналған шариктің тебілу биіктігін анықтау
| Білім беру ұйымының атауы | | |||||||||||||||||||||
| Пәні: | | |||||||||||||||||||||
| Бөлім: | Энергия | |||||||||||||||||||||
| Педагогтің аты-жөні: | | |||||||||||||||||||||
| Күні: | | |||||||||||||||||||||
| Сынып: 7 | Қатысушылар саны: | Қатыспағандар саны: | ||||||||||||||||||||
| Сабақтың тақырыбы: | №17. Практикалық жұмыс: үстел теннисіне арналған шариктің тебілу биіктігін анықтау | |||||||||||||||||||||
| Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты: | 7.2.3.4 – жоғары көтерілген дене үшін потенциалдық энергияның формуласын қолдану | |||||||||||||||||||||
| Сабақтың мақсаты | Барлық оқушылар істей алады: Потенциалдық энергияны біледі. Көптеген оқушылар істей алады:Потенциалдық энергияны түрлендіріп есептер шығаруда қолдана алады. Кейбір оқушылар істей алады: жоғары көтерілген дене үшін потенциалдық энергияның формуласын қолданып шариктің көретілу биіктігін анықтай алады. | |||||||||||||||||||||
| Сабақтың барысы | ||||||||||||||||||||||
| Сабақтың кезеңі//уақыты | Педагогтің әрекеті | Оқушының әрекеті | Бағалау | Ресурстар | ||||||||||||||||||
| Ұйымдастыру Өзін-өзі тексеру Сабақтың басы 10 минут Өткен білімді еске түсіру Жаңа білім 10 минут Бекіту 10 минут Кері байланыс Сабақтың соңы 10 минут | Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақ тақырыбын және оқу мақсатын таныстыру  Сұрақ бізден ,жауап-сізден әдісі бойынша үй тапсырмасын тексеру. 1.Қандай жағдайда дененің энергиясы бар деп айтуға болады? 2.Энергия дегеніміз қандай шама? 3.Жұмыс пен энергияның өлшембірліктері қандай? 4.Механикалық энергия деп нені айтамыз және оның қандай түрлері бар ? 5.Дененің кинетикалық энергиясы қандай шамалармен өрнектеледі? 6.Кинетикалық энергияны есептеу формуласы қандай? 7.Сен тұрған жерде энергияның қандай түрі қолданыста ? 8.Энергия деңгейлері айырымдарының физикалық мағынасы қандай? 9.Сенің энергияң бар ма? 10.Энергия жоқтан бар болмайды және ешқайда жоғалып кетпейді! - дегенді қалай түсінесің? Жаңа сабақ Үштік одақ әдісі бойынша жаңа сабақты 3 топқа бөлісіп зерттеу 1 топ –Масса 2 топ-Биіктік 3- топ Еркін түсу үдеуі Ауырлық күші әрекетінен еркін құлаған дененің қарастырайық. Жер бетімен салыстырғанда h1 биіктігіне көтерілген дене А1 нүктеснен төмен қарай А2 нүктесіне құлады делік. Сонда ауырлық күшінің істеген жұмысын табайық.  Екі нүктенің араында дененің жүрген жолы:   Дененің қозғалыс бағытында әсер етерін күш:  Денеің құлаған кездегі ауырлық күшінің істейтін жұмысы:     Топтық жұмыс (формуламен жұмыс) (5 минут) 1 топ 2 топ 3топ Бекіту тапсырмалары Жеке жұмыс «Кеңейтілген тапсырма»
Есептер шығару. Жекек жұмыс. 5.4-Жаттығу есептерін шығару. №1Массасы 100 кг дене 10 м биіктіктен биіктігі 3 м үйдің төбесіне құлап түсті.Ауырлық күшінің істеген жұмысы қандай? №2 800 м биіктіктегі тау шоққысының төдесінде алма ағашы өсіп тұр.Биіктігі 5 м алма ағашының бұтағындағы массасы 0,5 кг алманың Жер бетімен және ағаш түбімен салыстырғандағы потенциалдық энергиялары қандай? №3 Нүрек су электр станциясында су 275 м биіктіктен құлап ағады.Әр бір секунд сайын СЭС-тің бір трубинасынан 155 м3 су ағып өтеді.Бұл трубинада 1 с ішінде қанша энергия өндіріледі? №4 Дененің Жер мен Ай беттерінен бірдей биіктіктегі потенциалдық энергиялары бірдей бола ма? №5Қатаңдығы 2*105 Н/м серіппе серпімділік күшінің әрекетінен 3 см-ге ұзарды.Созылған серіппенің потенциалдық энергиясы қандай? Бекіту тапсырмалары Серпілген сауал әдісі бойынша сабақты қорытындылау сұрақтары: 1.Потенциалдық энергия дегеніміз не? 2.Ауырлық күші әрекет ететін потенциалдық энергияның формуласы қалай өрнектеледі? 3.Ауырлық күшінің жұмысы мен потенциалдық энергияның арасында қандай байланыс бар? 4.Неліктен потенциалдық энергия салыстырмалы сипат алады? 5.Сығылған серіппенің потенциалдық энергиясы қандай формуламен анықталады? 6.Серіппенің потенциалдық энергиясының өзгерісі мен серпімділік күші жұмысының арасындағы байланыс қалай өрнектеледі? 7.Тұрған жеріңде желдің ,судың басқа да денелердің потенциалдық энергиясын пайдалану мүмкіндігі бар ма? Талдау жасау.  Рефлексия: «Аргумент» Бугінгі сабақта менің көңіл –күйім болды ..................................,себебі.................................... Сабақта мен ............................................. жұмыс жасадым, себебі................................................ Сабақтағы мен үшін ........................................, себебі....................................................................... Үйге тапсырма §33 тақырыпты оқу 5.4-жаттығудың №6.№7 Теориялық зерттеу тапсырмалары | Оқушылар үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға тез-тез жауап беріп белсене қатысып отырады Оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді Оқушылар бекіту тапсырмаларын орындайды Әр жұп бір тапсырмаға жауап береді, басқа жұп өз тапсырмаларын бағалайды. Оқушылар кері байланыс береді | Дескриптор Сұрақтарға жауап береді Есептің шешімін слайдттан қарап тексереді 2-балл Дескриптор 1.Қорғау тәртібін сақтайды: Уақыт және әдептілік; 2. Мазмұнның толық ашады; 3. Өмірден мысалдар келтіреді. 5 Дескриптор Есептің шартын түзеді ХБЖ-ға келтіреді Есептің формуланысын түрлендіріп Есептің жауабын табады 3 балл Дескриптор  Формативті бағалай 10 балл | ФИЗИКА 7 сынып оқулық Башарұлы Р. «Дидактикалық материалдар Смайликтер | ||||||||||||||||||
Қысқа мерзімді жоспар
Сабақтың тақырыбы: №18. Практикалық жұмыс: сапалық және сандық есептер шығару;
| Білім беру ұйымының атауы | | |||||
| Пәні: | | |||||
| Бөлім: | Энергия | |||||
| Педагогтің аты-жөні: | | |||||
| Күні: | | |||||
| Сынып: 7 | Қатысушылар саны: | Қатыспағандар саны: | ||||
| Сабақтың тақырыбы: | №18. Практикалық жұмыс: сапалық және сандық есептер шығару; | |||||
| Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты: | 7.2.3.6 – механикалық энергияның сақталу заңын есептер шығаруда қолдану | |||||
| Сабақтың мақсаты | Барлық оқушылар істей алады: Механика энергия түрлерін біледі Көптеген оқушылар істей алады:Энергиынң түрлену заңын біледі және ажырата алады. Кейбір оқушылар істей алады: механикалық энергияның сақталу заңын есептер шығаруда қолданады | |||||
| Сабақтың барысы | ||||||
| Сабақтың кезеңі//уақыты | Педагогтің әрекеті | Оқушының әрекеті | Бағалау | Ресурстар | ||
| Ұйымдастыру Өзін-өзі тексеру Сабақтың басы 10 минут Өткен білімді еске түсіру Жаңа білім 10 минут Бекіту 10 минут Кері байланыс Сабақтың соңы 10 минут | Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақ тақырыбын және оқу мақсатын таныстыру  Конверттегі сұрақ әдісі бойынша сабақты қорытындылау сұрақтары: 1.Потенциалдық энергия дегеніміз не? 2.Ауырлық күші әрекет ететін потенциалдық энергияның формуласы қалай өрнектеледі? 3.Ауырлық күшінің жұмысы мен потенциалдық энергияның арасында қандай байланыс бар? 4.Неліктен потенциалдық энергия салыстырмалы сипат алады? 5.Сығылған серіппенің потенциалдық энергиясы қандай формуламен анықталады? 6.Серіппенің потенциалдық энергиясының өзгерісі мен серпімділік күші жұмысының арасындағы байланыс қалай өрнектеледі? 7.Тұрған жеріңде желдің ,судың басқа да денелердің потенциалдық энергиясын пайдалану мүмкіндігі бар ма? Талдау жасау. Жаңа сабақ  Дененің потенциалдық және кинетикалық энергияларының қосындысы механикалық энергия деп аталады. W=Ek+Eп W  -механикалық энергияТысқарғы күштермен әрекеттеспейтін денелер жүйесін тұйық жүйе деп атайды. Болат шар мен болат тақтадан тұратын тұйық жүйедегі механикалық энергиянының түрленуін қарастырайық Тұйық жүйені құрайтын денелер арасында тек қана ауырлық күші мен серпімділік күші әрекет ететін болса, онда тұйық жүйенің механикалық энергиясы тұрақты сақталады. Топтық жұмыс (суретпен жүмыс) (5 минут)   Жеке жұмыс     Бес сұрақ әдісі бойынша сабақты қарытындылау бекіту. 1.Денеің толық механикалық энергиясы деп қандай энергияны айтады? 2.Тұйық жүйе деп қандай жүйені айтады? 3.Тұйық жүйедегі энергияның сақталу және айналу заңы қалай оқылады? 4.Үйкеліс күші бар болса ,механикалық энергия сақтала ма?Сақталмаса оны қалай түсіндіруге болады? 5.Қандай шарттар орындалса,механикалық энергия сақталды деп айта ламыз?  Үйге тапсырма §34 тақырыпты оқу 152-беттегі Теориялық зерттеуді үйде қауіпсіздік ережесін сақтай отырып жаса п көру және тәжірие қорытындысын жазып келу. | Оқушылар үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға тез-тез жауап беріп белсене қатысып отырады Оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді Оқушылар бекіту тапсырмаларын орындайды Әр жұп бір тапсырмаға жауап береді, басқа жұп өз тапсырмаларын бағалайды. Дескриптор Оқушылар кері байланыс береді | Дескриптор Сұрақтарға жауап береді Есептің шешімін слайдттан қарап тексереді 2-балл Дескриптор 1.Қорғау тәртібін сақтайды: Уақыт және әдептілік; 2. Мазмұнның толық ашады; 3. Өмірден мысалдар келтіреді. 5 Дескриптор Механикалық энергияны жазып айтып береді Механикалық энергияның теңдеуін жазып көрсетеді Потенциалдық және кинетикалық энергияны салыстырады. Есептің шартын түзеді ХБЖ-ға келтіреді Есептің формуланысын түрлендіріп Есептің жауабын табады 6 балл Дескриптор Бекіту сұрақтарына дұрыс жауап береді  Формативті бағалай 10 балл | ФИЗИКА 7 сынып оқулық Башарұлы Р. «Дидактикалық материалдар Смайликтер | ||
Қысқа мерзімді жоспар
Сабақтың тақырыбы: Аспан денелері туралы ғылым. №21.Практикалық жұмыс: сапалық және сандық есептер шығару;
| Білім беру ұйымының атауы | | |||||
| Пәні: | | |||||
| Бөлім: | Жер және Ғарыш | |||||
| Педагогтің аты-жөні: | | |||||
| Күні: | | |||||
| Сынып: | Қатысушылар саны: | Қатыспағандар саны: | ||||
| Сабақтың тақырыбы: | Аспан денелері туралы ғылым. №21.Практикалық жұмыс: сапалық және сандық есептер шығару; | |||||
| Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты: | 7.7.1.1 – геоцентрлік және гелиоцентрлік жүйелерді салыстыру | |||||
| Сабақтың мақсаты | Барлық оқушылар істей алады: Астрономияның дамуына үлес қосқан ғалымдарды біледі. Көптеген оқушылар істей алады: геоцентрлік және гелиоцентрлік жүйелерді салыстырады. Кейбір оқушылар істей алады: сапалық және сандық есептер шығарады. | |||||
| Сабақтың барысы | ||||||
| Сабақтың кезеңі//уақыты | Педагогтің әрекеті | Оқушының әрекеті | Бағалау | Ресурстар | ||
| Ұйымдастыру Өзін-өзі тексеру Сабақтың басы 10 минут Өткен білімді еске түсіру Жаңа білім 10 минут Бекіту 10 минут Кері байланыс Сабақтың соңы 10 минут | Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақ тақырыбын және оқу мақсатын таныстыру Слайдттағы сауал әдісі бойынша
Жаңа сабақ
 Топтық тапсырма сурет бойынша әңгімелеу   Бекіту сұрақтары 1.Астрономия ғылымының дамуына қандай жағдайлар түрткі болды? 2.Астрономияның негізгі мақсаты қандай ,нені зерттейді? 3.Астрономияның дамуына Орта Азиядан шыққан қандай ғалымдар елеулі үлес қосты? 4.Галелейдің астрономияға қосқан жаңалықтарының басты ерекшелігі не? 5.Қандай ғалымдарды астрономияның негізін салушы деуге болады? 6.Птоломейше Әлем жүйесінің құрылысы қалай? 7.Әлемнің гелиоцентрлік жүйесінің мәнісін қалай түсіндіруге болады?   Үйге тапсырма §39 тақырыпты оқу | Оқушылар үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға тез-тез жауап беріп белсене қатысып отырады Оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді Оқушылар бекіту тапсырмаларын орындайды Әр жұп бір тапсырмаға жауап береді, басқа жұп өз тапсырмаларын бағалайды. Дескриптор Оқушылар кері байланыс береді | Дескриптор Сұрақтарға жауап береді Есептің шешімін слайдттан қарап тексереді 2-балл Дескриптор 1.Қорғау тәртібін сақтайды: Уақыт және әдептілік; 2. Мазмұнның толық ашады; 3. Өмірден мысалдар келтіреді. 5 Дескриптор Есептің шартын түзеді ХБЖ-ға келтіреді Есептің формуланысын түрлендіріп Есептің жауабын табады 3 балл Дескриптор Формативті бағалай 10 балл | ФИЗИКА 7 сынып оқулық Башарұлы Р. «Дидактикалық материалдар Смайликтер | ||
Қысқа мерзімді жоспар
Сабақтың тақырыбы: Күн жүйесі
| Білім беру ұйымының атауы | | |||||||||||
| Пәні: | | |||||||||||
| Бөлім: | Жер және Ғарыш | |||||||||||
| Педагогтің аты-жөні: | | |||||||||||
| Күні: | | |||||||||||
| Сынып: 7 | Қатысушылар саны: | Қатыспағандар саны: | ||||||||||
| Сабақтың тақырыбы: | Күн жүйесі | |||||||||||
| Оқу бағдарламасына сәйкес оқыту мақсаты: | 7.7.1.2 – Күн жүйесінің нысандарын жүйелеу | |||||||||||
| Сабақтың мақсаты | Барлық оқушылар істей алады: Күн жүйесіне енетін планеталарды біледі. Көптеген оқушылар істей алады: Күн жүйесінің нысандарын жүйелейді Кейбір оқушылар істей алады: Күн жүйесінен бөлек галактикаларды біледі. | |||||||||||
| Сабақтың барысы | ||||||||||||
| Сабақтың кезеңі//уақыты | Педагогтің әрекеті | Оқушының әрекеті | Бағалау | Ресурстар | ||||||||
| Ұйымдастыру Өзін-өзі тексеру Сабақтың басы 10 минут Өткен білімді еске түсіру Жаңа білім 10 минут Бекіту 10 минут Кері байланыс Сабақтың соңы 10 минут | Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. Сабақ тақырыбын және оқу мақсатын таныстыру «Шаттық шеңбер» Оқушылар өздерінің аттарының бас әріпі мен соңғы әріпінен басталатын физикалық терминдерді реттерімен айтып, бүгінгі күнге сәттілік тілейді. 1.2 Топқа бөлу   Сұрақ-жауап 1.Астрономия ғылымының дамуына қандай жағдайлар түрткі болды? 2.Астрономияның негізгі мақсаты қандай ,нені зерттейді? 3.Астрономияның дамуына Орта Азиядан шыққан қандай ғалымдар елеулі үлес қосты? 4.Галелейдің астрономияға қосқан жаңалықтарының басты ерекшелігі не? 5.Қандай ғалымдарды астрономияның негізін салушы деуге болады? 6.Птоломейше Әлем жүйесінің құрылысы қалай? 7.Әлемнің гелиоцентрлік жүйесінің мәнісін қалай түсіндіруге болады? Жаңа сабақ
Оқушыларға плакат беріледі. Өздерінің жаңа тақырып бойынша білетіндерімен топтың арасында бөлісіп, талқылап қорғайды. 4. Жаңа тақырып бойынша ақпарат алу   Күннің төңірегінде оның тарту күшінің әсерінен жерді қоса есептегенде 9 ірі аспан денелері болған. Олар: Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Плутон айналып жүреді. Олар – планеталар (грекше – кезбе деген сөз). Планетаның Күн төңірегіндегі жолы орбита деп аталады (латынша – із, жол). Күнге ең жақын орналасқан Меркурий, одан кейін Шолпан, Жер, Марс, Юпитер, Сатурн, Уран, Нептун, ең қашықтығы Плутон. Олардың өлшемі де түрліше – жерден үлкен, кішісі, сонымен шамаластары бар. Планета – өзінен жарық шығармайтын салқын дене. Дегенмен, түнгі аспанда олар да жұлдыз сияқты жылтырап, көрінеді. Олай көрінетін себебі: планетаның бетіне күннен түскен сәуленің шағылысуына байланысты екен. Планета – «кезбе жұлдыз» деген мағынаны беретін грек сөзі. Егер бізге жақын жұлдыз маңында физикалық сипаттамасы Юпитер планетасына ұқсас планета болса, онда оның көрінерлік жұлдыздық шамасы +23m болып және одан доғаның 4о қашықтығында орналасар еді. Планеталардың гравитациялық күшінің орталық жұлдыздың әрекетін бақылау арқылы планеталар жүйесін іздеу әлдеқайда ұтымды. Планета жүйесі массасының 99%-ы орталық жұлдызға тиісті болса да (мысалы Күн жүйесіндегі тәрізді), оның массалар центрі жұлдыздың центріне сәйкес келмейді және оның ауытқуын Жерден бірнеше жыл бойы бақылаулар нәтижесінде осы жұлдыздардың бірі – “Барнарданың ұшып бара жатқан жұлдызының” (өзіндік қозғалысы жылында доғаның 10,27о-ын құрайды, қашықтығы 6 жарық жылына тең) кеңістіктегі өзіне тән траекториялардан шын мәнінде де периодты түрде ауытқып отыратыны байқалды. Осы ауытқулар арқылы жұлдыздың күңгірт серіктерінің ме-ры анықталды. Ол массалар (Ван де Калеп бойынша) 0,0058 және 0,0030 Күн массасына тең. Планеталар жүйесін спектроскопиялық әдіспен іздеудің болашағы зор. 1983 жылы Вега жұлдызы (қашықтығы 26 жарық жылы) 60 мкм-мк инфрақызыл диапазонда 10 есе артық, ал 100 мкм-де 20 есе артық эенргия шығаратыны белгілі болды. Салқын денелерден тұратын осындай дөңгелектер басқа да кейбір жұлдыздардан табылды. Басқа жұлдыздардың маңында да планеталық жүйелер бер. Жерге ұқсас планетаны ашу болашақтың ісі. Күн жүйесіндегі планеталар өздерінің физикалық қасиеттеріне қарай екі топқа бөлінеді – жер тобындағы планеталар және алып планеталар. Жер тобындағы планеталарға: Меркурий, Шолпан, Жер, Марс, Плутон да жатады. Жер тобының планеталары, негізінен табиғи тұздар мен темірден тұрады. Жер тобындағы планеталардың атмосфералары өте күрделі эволюцияны бастарынан өткізді: біртіндеп және апатты түрде газсыздану (вулкандар), басиапқы аккреция (бөлініп шығу, өсу) периодында әр түрлі бөлінулер, бірінші планеталық тұмандықтардан газдарды қармап алу. Жер тобындағы планеталарда серіктер аз (Меркурий мен Шолпанда олар тіпті жоқ, Марста – екі кішкене серік, Жерде – біреу). Физикалық сипаттамалар бойынша бұл топтағы планеталарға алыстағы Плутон да жататын болар. Меркурий. Меркурийдің бетінде оған құлаған метеориттердің салдарынан шұңқырлар пайда болған (түрлі-түсті қосымшадағы). Оның ең үлкені Калорис деп аталады. Диаметрі 1300 км болатын осы үлкен шұңқырдың бүйірлерінде метеориттің соқтығысу күшінен тау үйінділері пайда болған. Меркурийдің Күнге жақын орналасуы оны бақылауға кедергі келтіреді. Аспан аясында оның Күнне ең алыс кету бұрышы 29о. Сондықтан ол күн шығар алдында (ертеңгі көрінуі) немесе кешке күн батқанда (кешкі көрінуі) көрінеді. Меркурий орбитасының эклиптикаға көлбеулігі үлкен болғандықтан оны әр уақытта көру мүмкін емес. Планета құралсыз көзге анық көрінеді. Ең жақсы көріну периодындағы жылтыруы –1m-ге тең. Жас Меркурий мен Шолпан өз осьтерінен 10 сағат периодпен айналған болатын. Бұл планеталардың денелері алыс дәуірде (матия) қатып қалғандай әсер қалдырады. Егер Шолпанда магнит өрісі болса, ол өте әлсіз, оның полярлығы жердегі сияқты ғана. Шолпанның массасы Жер массасының 0,815 бөлігін құрайды, тығыздығы 3,24 г/см3-қа тең. Шолпанның орбитасын дөңгелек деуге болады, оның эксцентриститілігі 0,0068-ге тең. Шолпан Күн жүйесіндегі Жерге ең жақын планета, оған дейінгі қашықтық 40-тан 259 млн километрге дейін өзгереді. Шолпан планетасының серіктері жоқ. Атмосферасы, негізінен, көмір қышқыл газынан тұрады және тығыздығы жердегіден тоқсан есе артық. Планетаның бетіндегі атмосфералық қысымды жер бетіндегі мұхиттың бір километр тереңдігіндегі қысымымен салыстыруға болады. Планетаны үнемі тығыз бұлттар жауып тұрады да, планетада «парникті эффект» байқалады. Жер планетасы. Меркурий мен Шолпаннан кейінгі тұрған біздің көгілдір планета Жер. Жердің гидросферасы жылуды сақтайды. Жердің ішкі құрылысы өте күрделі. Қатты планеталар арасынан Жер ең активті болып есептеледі. Беткі қабаты үнемі өзгерістерге ұшырап тұрады. Жер залалинның теориясы бойынша жердің сұйық және қатты ядросы анықталады. Жердің магнит өрісі өте күшті. Оның магнит осінің өз кіндігінен айналу осіне көлбеулігі 11о, 5о бұрыш жасайды. Жер көкшіл көгілдір, Ай қызғылт сары түсті. Ай Жерге тек бір жақ бетімен көрінеді. Айдың Жерді айналып шығу уақыты оның өз осімен айналып шығу уақытына тең. Меркурийдегі тәрізді Айда да атмосфера жоқ. Марс планетасы. «Қызыл жұлдыз» планетасы Жерден әлде қайда кіші. Ол, бір жағынан, Меркурий мен Айдың арасындағы, екінші жағынан, Жер мен Шолпанның арасындағы аралық планета тәрізді, оның атмосферасының тығыздығы Жер атмосферасының тығыздығынан 10 есе аз. Марстың атмосферасы Шолпандағы тәрізді көмір қышқыл газынан тұрады. Марс планетасының екі серігі бар. Олар өлшемдері шағын, шамамен 20 км болатын Фобос және Деймос. Марс Күн жүйесіндегі Жерден адам баласының онда детілген жердегідей тіршілік бар деген үмітпен қарап, ерекше қызығушылық тудырған бірінші планета. ХІХ ғасырда негізгі пікірталастар мен айтыстар тудырған Марстан басқа бірде-бір планета болған емес. Қазіргі кезде Марста өсімдіктер мен органикалық өмірдің бар болуы жөнінде талас жүріп жатыр. ХХІ ғасырда бұл пікірталастың жұмбағы азайған жоқ. Плутон. Енді Жер тобындағы Плутон планетасын, оның серігі Харонды қарастырамыз. Бұл Күн жүйесіндегі ең салқын ең кішкене планета. Оның диаметрі 2260 км, ал бетінің орташа температурасы –230оС. Ғалымдар планетада өте сирек азот пен метаннан тұратын салқын атмосфера бар болар деп жобалайды. Плутонның түнгі аспанында Күн тек жарық жұлдыз тәрізді көрінеді. Оның серігі Харон планетадан екі есе кіші. Күн жүйесінің соңғы планетасы 1930 жылы табылды, оған әлі ешқандай ғарыш аппараттары ұшып барған жоқ. Соңғы кезде Плутонды Күн жүйесіне кіретін тең құқықты планета арасына жатқызуға бола ма деген пікірталас та қызу жүріп жатыр. Ал Жерден алынған фотосуреттермен оның қандай да бір ерекшеліктерін анықтауға әлі мүмкіндік болмай тұр. Плутон мен Харонды зерттеу дәуірі әлі алда.  Жер - өзінің осін 1 тәулікте, ал Күнді 1 жылда айналады. Элиппс бойымен айналады  Меркурий – Т-176 тәулік Атмосфера жоқ Өлшемі мен массасы жағынан кіші Күндіз - +3000С Түнде - - 2000С   Шолпан Бұлт қоршап тұрады Т – 118 тәулік Кері бағытта айналады Серігі - жоқ   МАРС – Қызыл жұлдыз Т-24 сағ 37 мин 23 сек Көмірқышқыл газы Жерден екі есе аз. Жазда күндіз +200С, қыста түнде – 1250С  Есекқырған
5. Қызықты мәліметтер. Жаңа тақырып бойынша оқушыларға қосымша мәліметттер беріледі.     6. «Ұқсастық пен даралық» стратегиясы Планеталардың ұқсастығы мен айырмашылықтарын айыра біледі. 
Үйге тапсырма §40 тақырыпты оқу Практикалық тапсырманы орындап келу | Оқушылар үй тапсырмасы бойынша сұрақтарға тез-тез жауап беріп белсене қатысып отырады Оқушылар жаңа тақырыпты меңгереді Оқушылар бекіту тапсырмаларын орындайды Әр жұп бір тапсырмаға жауап береді, басқа жұп өз тапсырмаларын бағалайды. Дескриптор Оқушылар кері байланыс береді | Дескриптор Сұрақтарға жауап береді Есептің шешімін слайдттан қарап тексереді 2-балл Дескриптор 1.Қорғау тәртібін сақтайды: Уақыт және әдептілік; 2. Мазмұнның толық ашады; 3. Өмірден мысалдар келтіреді. 5 Дескриптор Есептің шартын түзеді ХБЖ-ға келтіреді Есептің формуланысын түрлендіріп Есептің жауабын табады 3 балл Дескриптор Формативті бағалай 10 балл | ФИЗИКА 7 сынып оқулық Башарұлы Р. «Дидактикалық материалдар Смайликтер | ||||||||