Файл: білас Саынов атындаы араанды техникалы университеті нерксіптік клік кафедрасы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.02.2024
Просмотров: 16
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Күш қондырғысы ретінде бу турбинасы қолданатын бу қазаны болатын паро-турбовоздар.
Локомотивтер жолаушы (үлкен қозғалыс жылдамдығымен), жүк (үлкен тарту күші бар) және маневрлік болып бөлінеді. Жүк және жолаушы қозғалысындағы негізгі жұмысты элетровоздар мен тепловоздар атқарады.
Өзі қозғалатын бірліктер - бұл мотор вагондар немесе мотриссалар және де мотовоздар мен өздері қозғалатын кішкентай арбалар.
Вагондар - бұл темір жолдағы негізгі тасу құрылғылар. Олар жүк, жолаушы және арнайы болып бөлінеді. Вагондардың барлық қосындысын парк деп атайды.
Жүк вагон паркі бес негізгі вагондар типіне бәлінеді:
-
ағаштарды, рельстерді және де басқа да ұзын және көлемді жүктерді тасуға арналған борттары төмен немесе борттары жоқ вагондар, платформалар; -
жартылай вагондар (тқмен борттары немесе төбесі жоқ). Олар жанармайлық, кендік құрылыстық жүктерді тасымалдауға арналады; -
көлемді сұйық жүктерді тасымалдауға арналған цистерналар; -
тез бұзылатын заттарды тасымалдауға арналған рефрижераторлар.
Жолаушы вагондарының паркі купелік немесе ашық купесіз, жұмсақ немесе қатты орындықты жолаушы вагондарынан сонымен қатар, вагон ресторандардан, пошта және қол жүк вагондарынан тұрады.
Арнайы вагондарға – вагон шеберханалар, өрт сөндіру, көтергіш крандар, вагон магазиндер жатады.
Теміржолдарды электірмен қамтамасыз ету электрленген теміржолдардың ұзындығының артуына байланысты бөлек қызмет саласына айналды. Электр жабдықтаудың негізгі құрылғылары болып контактілі жүйелі және электірлі тарту подстанциялары болып табылады. Олар энергия түрін (айнымалы тұрақты) трансформациясын қамтамасыз етеді.
Эксплуатациялы жұмыстың басқаруын және қозғалысын реттеу құрылғылары автоматика, телемеханика, электротехника, электроника және байланыс кешенінен тұрады. Бұл құралдардың негізін сигнализация орталықтандыру блокировка (СОБ) құрылғылары құрайды. Сигнализация құрылғыларына бағдаршамдар, семафорлар, сигнал беру тақташалары, бағыт көрсеткіштер және т.б. жатады. «Орталықтандыру» термині бір пункттен станциялардың және бағыттауыштардың барлығын немесе бір бөлігін дестанционды орталықтан басқару деген мағынаны білдіреді. Блокировка құрылғылары пойыздардың әр бөліктерінде әрі станциялардың шекаралары мен басқа да бөлек пункттерде қауіпсіздігін қамтамасыз етуге арналған.
Басқарудың ең тиімді жүйесі болып диспечерлік орталықтандыру саналады. Бұл жүйе бір адамның көмегімен - кезекші диспечермен 100-250 км. ұзындықтағы толық жол бойында пойыздардың барлығын басқаруға мүмкіншілік береді.
СОБ-ң машинистің кабинасында пойыз жақындап бара жатқан бағдаршамның орналасуын көрсететін локомотивтік сигнализация, әрі егер де машинист пойызды тоқтатуға керекті іс-әрекеттерді жасамағанда пойызды автоматты түрде тоқтататын автостоп жүйесі прогресивті құрылғылар болып табылады. Бұған қарағанда пойыздың жылдамдығын тек қана азайтып және тоқтататын емес, әрі егер де машинист белгіленген шектеуден асып кетсе жылдамдықты керекті деңгейге түсіретін автореттеу жүйесі әлдеқайда күрделірек болады.
Теміржолдағы байланыс құралдары - бұл басқару құрылымының барлық деңгейлерінде эксплуатациялық жұмысты басқаруға арналған мемлекеттік байланыс жүйесінен бөлектенген күрделі кешен болып табылады.
3.Теміржол көлігінің артықшылықтары мен кемшіліктері
Әлемдегі ең қауіпсіз тасымалдау әдісі ретінде бейнеленген теміржол көлігі әлемнің көптеген бөліктерінде белсенді түрде қолданылады. Мысалы, темір жол дегенде ең бірінші елестейтін ел – Швейцария. Адамдар бұл елге тек теміржолмен жүру үшін ағылады. Ол бірнеше күнді алатын пойыз сапары үшін жасалған.
Жолаушылар тасымалы жағынан да, жүк тасымалы жағынан да теміржол көлігін ерекше атап өте алсақ, біз өзіміз үшін көптеген жағынан артықшылықтарға қол жеткізе аламыз. Басқа тасымалдау қызметтерімен салыстырғанда ол ұлттық немесе халықаралық аренада үнемді және қауіпсіз мүмкіндіктер ұсынады.
Теміржол көлігінің артықшылықтары.
Темір жол тасымалы құны, уақыты және сенімділігі жағынан маңызды тасымалдау әдістерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар, вагондар саны артқан сайын тасымалданатын жүк көлемі де, жолаушылар саны да артады. Бұл тасымалдау қабілетін арттырады. Басқаша айтқанда, автомагистраль әуе көлігімен салыстырғанда көбірек жүк тасымалдайды және аз шығынды қамтамасыз етеді.
Екінші жағынан, темір жол көлігі ең аз ластайтын тасымалдау әдістерінің бірі болып табылады. Бұған қоса, ол ауыр және үлкен көлемді жүктер үшін жалпы қолжетімді тасымалдауды қамтамасыз етеді. Жол қозғалысы мәселесі болмағандықтан, күту уақытын ең аз деп санауға болады. Бекітілген ұшу уақытына байланысты өніміңізді жеткізу уақыты туралы ақпаратты ала аласыз.
Егер сіз ауыр жүкті алып жүрсеңіз және сізде уақыт шектеуі болмаса, жеткізу нүктесі мен межелі орын арасында теміржол болса, бұл ең қисынды тасымалдау әдісі болады. Темір жолдың маңызы өте зор, әсіресе жер асты байлығы деп саналатын көмір сияқты кеніштерді тасымалдауда.
Теміржол көлігінің кемшіліктері.
Теміржол көлігінің ең үлкен кемшілігі инфрақұрылымның жеткіліксіздігі болып табылады. Дегенмен, жеткізілім орындарының шектеулі болуы да кемшілікті арттырады. Әсіресе, еліміздегі көптеген провинцияларда темір жол жоқ екенін ескерсек, бұл мәселе одан сайын өрши түседі. Оның үстіне, оның тым көп кемшіліктері бар деп айтуға болмайды.
4.Теміржол көлігінің еліміздегі рөлі.
Көліктің негізгі түрі теміржол болып табылады. Ол барлық облыстар мен аудандарды бір-бірімен байланыстырады, халықтың тасымалдау мұқтажын қанағаттандырып, өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық өнімдерінің қалыпты айналымын қамтамасыз етеді. Теміржол көлігінің мемлекеттік және халық шаруашылық мәні осында.
Теміржол көлігі жаңа аудандар мен олардың табиғат байлығын игеруге, елдің өскелең иатериалдық және мәдени қажеттіліктерін қанағаттандыруға және басқа елдермен байланысын дамытуға жәрдемдеседі; сондай-ақ елді қорғау ісіне де маңызы зор.
Басқа көлік сияқты теміржол да өндіріс құралдарына қоғамдық меншікке негізделген және халық шаруашылық мүддесіне лайық бірыңғай жоспармен дамиды, көліктің барлық түрлері бір-бірімен толықтырады, сүйтіп біртұтас көл-ік жүйесін құрады.
Теміржол көлігінің ерекшелігі жаппай тасымалдауға, әрі жылдың қай мезгілі болса да және ауа райының жағдайына қарамастан күндіз де, түнде де жұмыс істеуге бейімделуінде. Мұндай қасиет ауа – райы әртүрлі Қазақстан жерінде қажет-ақ. Теміржол басқа көлік жүре алмайтын жерлерге тіршілік әкеледі, табиғат байлығы мен жаңа аудандарды игеруге көмектеседі.
Жүк айналымының мөлшерінен теміржол бірінші орында. Теміржолда тасымалдаудың өзіндік құны төменірек, ал жүктерді жеткізу жылдамдығы жоғары. Кейінгі жылдарда жолаушылар және жүк пойыздарының жылдамдығы едәуір артты. Экспрестердің жылдамдығы 160 км\сағатқа жетті, ал ЭР-200 пойызы 200 км\сағатқа дейінгі жылдамдықпен жүруде. Теміржол көліктің әмбебап түріне жатады. Онымен аймақ аралықтары мен аймақ ішінде сан түрлі жүктерді тасуға болады. Бірақ жердің топографиялық, климаттық және экологиялық жағдайларына байланысты теміржол салу аса мол күрделі қаржы жұмсауды талап етеді. Теміржол көлігінде пойыздар жүрісіне байланысы жоқ шығындардың үлесі өте мол (ғимараттар мен т.б. құрылғыларды жөндеу әкімшілік техникалық қызметкерлерді ұстау); олар шамамен жолды пайдалануға жұмсалатын жалпы қаржының жартсына тең. Осының бәрі жүк ағындарының айтарлықтай топталған жерлерінде теміржолды пайдаланудың тиімділігін көрсетеді.
Теміржолмен ұзаққа жүк тасу үнем тұрғысынан келгенде жақын жерге тасудан пайдалырақ. Бұл ара қашықтықтың ұзындығына байланысы жоқ шығындар үлесінің көтігінен. Оларға бастапқы және ақырғы операциялар кіреді.
Басқа көлікке қарағанда теміржолдың қоршаған ортаға зияны онша көп емес және онымен жүк тасымалдауға қуат аз жұмсалады.
Қазақстан өзінің транзиттік әлеуетін орта дәліз бойынша арттыру үшін жаңа теміржол желісін салып жатыр. Ол Достықтан Қытаймен шекараға дейін Каспий теңізінің жанындағы Мойынтқа дейін өтеді. Құрылыс ресми түрде инвестициялардың жалпы сомасы 1,69 миллиард еуроны қолдау арқылы басталды. Бұл туралы Ресейде өткен VI Шығыс экономикалық форумында Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев мәлімдеді. Оның айтуынша, Қазақстан Орталық Еуропадан тауарлар транзиті елі ретінде өзінің экономикалық тартымдылығы мен сенімділігін толық дәлелдеді. Сондықтан ол инфрақұрылымды жақсартуға және көбірек транзиттік жүктерді өңдеуге міндеттеме алды.
Жаңа теміржол желісі Қазақстан арқылы өтетін және Каспий теңізімен қосылатын, теңіз учаскесі Баку портымен қосылатын орта дәлізді жаңғыртады деп күтілуде. Орташа дәліз Еуропаның оңтүстік-шығыс елдеріне ерекше пайда әкелуі керек.
Желілердегі тар жерлерді жаңғырту және жою есебінен осы дәліздің көлемін ұлғайту қажет. Достық-Мойынты желісінің құрылысы мен электрлендірілуі 2025 жылы аяқталады деп күтілуде, содан кейін дәліздің өткізу қабілеті 5 есеге артады.
Орташа дәліз 2014 жылдың ақпан айында құрылып, Қазақстан, Әзірбайжан, Грузия мен Түркияны байланыстырған болатын. Оның Каспий теңізіндегі басты порттары – Әзербайджанда Баку жәгне Қазақстандағы Ақтау. 2019 жылы осы екі порт арасындағы контейнерлік тасымалдау 71% - ға артты. Соңғы 3 жылда дәліздегі жүк тасымалы көлемі 13 есеге артты.
Орташа дәліз Еуразиялық қозғалысқа маңызды балама болып табылады. Көлемдердің өсуіне қарамастан, бұл көлемдер Польша мен Беларусь арқылы өтетін негізгі бағыттағы көлемдермен бәсекелеспейді. Маршрут бойындағы елдер салыстырмалы түрде нашар инфрақұрылымға ие және өткізу қабілеті шектеулі, ал жол жүру уақыты әлдеқайда көп.
Алайда, Қытай-Түркия пойызының транзиттік уақыты кейде 70 күнге, ал қайту жолы 90 күнге жетуі мүмкін екенін атап өткен жөн. Халықаралық теміржол Одағының (ХТЖО) есебінде желінің инфрақұрылымы көп шығындарды қажет етпейді, бірақ жол жүру уақыты қанағаттанарлықсыз, нарық шектеулі және қысқа мерзімде және уақытта негізгі сызықпен (Польша мен Беларусь арқылы Еуразиялық) бәсекелес болу қиын.
2022 жылы теміржол үшін маңызды мәселе-бұл жүк көлемі өсімінің қалыптасқан қарқынын қолдауға. Бұл жеткізеді жұмыс тиімділігі мен инфрақұрылым мүмкіндіктерін арттыру басты назарда. Бұл ретте ЕАЭО аумағы бойынша маршрут өзара тәуелділікте жолтабан кеңістігінің іргелес инфрақұрылымымен 1435 мм. Сондықтан бір маңызды сәт-барлық стейкхолдерлердің жұмыс істеу қабілеті ортақ игілік үшін бірлесіп. 2022 жылы тұрақты түрде ұйымдастыру күтілуде Польша мен Беларусь шекарасындағы "шағын" терминалдар арқылы қызмет көрсету; Польша, Украина және Беларусь.
Инфрақұрылым құраушысынан басқа, оның жұмыстың тиімділігі әкімшілік-кедендік кедергілерді төмендете алады, мысалы, бірыңғай электрондық жүкқұжатты енгізу Еуразиялық экономикалық одақтың күш-жігері бағытталған жүру жолдары комиссия және ЕАЭО — ға мүше мемлекеттер.
Қорытынды.
Темір жолдар қазіргі уақытта халық шаруашылығының көлік жүйесіндегі негізгі буын болып табылады. Олардың жалпы жүк тасымалындағы үлесі үнемі артып келеді. Халық шаруашылығының басқа салаларымен салыстырғанда теміржол көлігінің маңызды ерекшеліктері бар. Оның тиімділігі жалпы технологияға байланысты. Бұл тасымалдау процесіне қатысушылардың көпшілігінің күш-жігерін үйлестіруге, барлық теміржол желілерінде пайдалану қызметін басқаруға мүмкіндік береді.
Бүгінгі таңда темір жолдар ең сенімді және қол жетімді көлік түрлерінің бірі болып табылады. Саланың сенімді жұмысы-біртұтас экономикалық кеңістік пен мемлекеттің тұтастығын сақтаудың, халықаралық экономикалық байланыстарды кеңейтудің қажетті шарты. Теміржол көлігі әмбебаптығымен (жүктердің барлық түрлерін тасымалдау қабілетімен), жоғары тасымалдау және өткізу қабілетімен (екі жолды электрлендірілген теміржол тәулігіне 150-200 жұп пойыздарды өткізіп, әр бағытта 100 миллион тоннадан астам жүк тасымалын қамтамасыз ете алады), салыстырмалы түрде төмен тасымалдау құнымен (әуе және автомобиль көлігінен айырмашылығы), салыстырмалы түрде еркін орналасуымен, яғни табиғи жағдайлардан тәуелсіздігімен ерекшеленеді (кез-келген аумақта темір жол құрылысы, жүйелілік, яғни жылдың барлық мезгілінде өзен көлігінен айырмашылығы жылдамдық, сенімділік және т. б.)
Теміржол көлігі жүк тасымалының жалпы көлемінің 16,93% - ын орындайды.
Пайдалаған әдебиеттер тізімі
1.Ынтазарова А. Темір жол туралы. – Алматы. 2011
2.Балабаев О.Т., Косбармаков С.Ж., Абдыгалиева С.Ж. Өнеркәсіптік кәсіпорындағы кірме жолдарды жобалау
3.Касымжанова А.Д., Косбармаков С.Ж., Конирова Ж.А. Методические указания к выполнению курсового проекта по дисциплинам «Правила перевозок пассажиров и грузов. Устройство и эксплуатация пути» и «Хладотранспорт. Устройство и эксплуатация пути» для студентов специальности 5В090100 «Организация перевозок, движения и эксплуатация транспорта» очной и заочно форм обучения. Караганда: Изд-во КарГТУ, 2016. 49 с.
