Файл: 14блім. Кбею 9сынып Ербол Нрмаанбетов Зермханбетлы.pptx

14-бөлім. Көбею

9-сынып

Ербол Нұрмағанбетов Зермұханбетұлы

	Аталық	Аналық
Сырттай секреторлық қызметі	Сперматозоидтар жасау	Жұмыртқа жасушаларын жасау
Ішкі секреция қызметі	Тестостерон	Эстрадиол, Прогестерон

Жыныс белгілері

Бірінші реттік

- Туылған сәттен байқалады

Екінші реттік

- Жыныстық жетілу кезінде байқалады

Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Тестостерон – екінші реттік жыныс белгілерінің қалыптасуына әсер етеді


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Аталық гормондар әсерінен белсенді дамиды

Қаңқа
Шеміршек
Бұлшық ет
Көмей шеміршегі
Тістері ірі
Нәруыз синтезін күшейтеді
Орталық жүйке жүйесіне әсер етіп → батыл, қажырлы

Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Ер адамның көмейі

Үлкен (44мм)
Дауыс байламдары ұзын
Дауысы жуан
Көмей жұмыры (өндіршек)

Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Эстрадиол


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Прогестерон


Бетте түктің болмауы
Жамбас сүйектері жалпақ
Кеуде қуысы мен иығы қарқынды дамымайды
Сүт бездерінің дамуы

Салмақ → босанумен аяқталатын жүктілік
Орталық жүйке жүйесіне әсер етіп → нәзік, сезімтал, ұрпағына қамқор

Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Әйел адамның көмейі

Кішкентай 36мм
Дауыс байламдары қысқа
Тербелістері жиі
Дауысы жіңішке

Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Жыныс гормондарының аз бөлінуі

Сүйектің өсуі баяулайды
Ағзаның дамуы тоқтайды
Жыныстық жетілу тоқтайды


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

---

Ер адам әйел тәрізді пішінге ие бола бастайды


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Әйелде мұрт пен сақал өседі


https://www.guinnessworldrecords.com/news/2016/9/video-youngest-female-with-a-full-beard-shares-inspiring-story-of-journey-from-b-443415?fb_comment_id=1227947373917320_1233451070033617

Бүйрекүсті безі

Әрбір ағзада бүйрекүсті безінде әрдайым аталық әрі аналық жыныс гормондары аз мөлшерде өндіріледі.
Олардың арақатынасы жыныстық жетілу басталғанға дейін бірдей болады.


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Бүйрекүсті безі

Жыныс бездері қызмет көрсете бастаған кезден бастап олардың мөлшері әрбір ағзада өз жынысына сәйкес артады.
Қартайғанда жыныс гормондарының мөлшері қайтадан бірдей болады.


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Жасөспірім кезеңі

Барлық физиологиялық жүйе толық құрылады
Ағзаның жыныстық жетілуі басталады
Қыз бала – 11-15 жас
Ұл бала – 12-16 жас
Өтпелі кезең – көңіл-күйдің лезде өзгеруі, ашуланшақ болу


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Ержету не Бойжету

Бірқалыпты
Өзіне сенімді
Айтқан сөзге берік
Алға қойған мақсатқа жету


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Биологиялық жетілу – ағза физиологиялық тұрғыда көбеюге дайын.
Әлеуметтік жетілу – психологиялық түсінік, ересектің көмегінсіз өз бетімен өз қажеттіліктерін қамтамасыз ету.

Қыз бала – 15-20 жас
Ұл бала – 16-21 жас

Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Акселерациия

Дене массасы мен өлшемінің даму және арту қарқынының жылдамдау үдерісі.


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

1920ж

145,4см

1970ж

162,6см

14 жасар ұл бала

Акселерациия

Дене массасы мен өлшемінің даму және арту қарқынының жылдамдау үдерісі.

---

Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

1990ж

1999ж

Жаңа туған сәби массасы

қыз

ұл

2800г

3200г

2900г

3500г

Қайталап көрейік

Ер балаларда екінші реттік жыныс белгілері қандай?
Қыз балаларда екінші реттік жыныс белгілері қандай?
Жыныс гормондарының арақатынасы бұзылса не болады?
Жасөспірім кезеңі деген не?
Биологиялық жетілу деген не?
Әлеуметтік жетілу деген не?
Акселерация деген не?


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

Ізденуге арналған материалдар

Биология (9-сынып) Н. Г. Асанов, А. Р. Соловьева, Б. Т. Ибраимова; §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік (202-206 беттер), Атамұра баспасы
Campbell Biology (9th Edition ) L. A. Urry, M. L. Cain, S. A. Wasserman, P. V. Minorsky, J. B. Reece; Chapter 46 Animal Reproduction (996-1020 pages)
Biology (Grade 9) N. Karimova, A. Sagintayev, B. Ermetov, B. Kenci, A. Akhmetova, L. Nuraliyeva, A Jilkaidarova; Chapter 14.3 Secondary sex characteristics (120-121 pages), Астана-кітап баспасы


Биология | 9-сынып | 4-тоқсан | §46. Екінші реттік жыныс белгілері, жыныстық жетілу. Биологиялық және әлеуметтік жетілу

---