ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.03.2024
Просмотров: 26
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Энергетикалық деңгейлер.
Кванттық сандар және
орбитальдар
10 сынып
Оқу мақсаты:
10.1.3.1 квант сандарының мәні мен сипаттамасын атау;
- квант сандарының мәні мен сипаттамасын атайды;
Бағалау критерийі:
Атомдағы электронның күйі - оның энергиясы мен кеңістіктегі орны
Электрон - атом ядроның айналасында қозғалып, белгілі бір бұлт түзеді.
Атомдағы электронның кез келген тұрақты күйі белгілі квант сандарының
мәнімен сипатталады. Квант сандарының белгілі мәндеріне сәйкес келетін
электрон күйі атомдық электрондык орбиталь ( АО) деп аталады.
Элементтің период нөмірі энергетикалық деңгей нөмірін көрсетеді
Электрондық деңгей (n) | Осы деңгейде электронның сыйымдылығы |
1 | 2 |
2 | 8 |
3 | 18 |
4 | 32 |
1
2
3
r
r
r
r1 ˂ r2 ˂ r3 … … ˂ rn
E1 ˂ E 2 ˂ E3 ... ... ˂ En
n =
N = 2n2
Атомдағы кез - келген электронның күйі төрт түрлі квант сандарымен сипатталады
Бас квант саны n – атомдағы электронның энергетикалық деңгейін және энергиясын анықтайды. Бас квант саны 1- 7 мәндерге, периодтық жүйедегі элементтің период номеріне сәйкес келеді.
Орбиталь квант саны l - атомдағы электронның энергиясын және электрондық орбитальдардың пішінін анықтайды, мәні 0 –ден ( n - 1 ) сандарын қабылдайды.
l = 0,1,2,3 ... сәйкес орбитальдар s- , p-, d-, f – орбитальдар деп аталады.
Магнит квант саны (m) кеңістіктегі электрондық атомдық орбиталь бағытын сипаттайды және l-ден +l-ге дейін, 0: т = − l, ... − 1, 0, + 1, ... + l қоса мәндерді қабылдайды.
Электронның спин квант саны ms спин мөлшері мен ішкі момент кезіндегі қозғалыс санын анықтайды. (импульс моменті ms = s = +1/2 және s = -1/2. ).
Квант сандары
- Орбиталь квант саны – l
- (қосымша квант саны) электронның энергетикалық күйін және орбитальдардың пішінін көрсетеді
- Қосымша квант санының қабылдайтын мәндері
- 0- ден n-1 – ге дейінгі бүтін сандар болып келеді және оларға
- 0, 1, 2, 3... n -1 s, p, d, f деңгейшелер сәйкес келеді
Энергетикалық деңгейлер | Бас квант саны, n | l -дің мәндері | сәйкес келетін деңгейшелер |
K | 1 | 0 | 1s |
L | 2 | 0 1 | 2s, 2p |
M | 3 | 0 1 2 | 3s, 3p, 3d |
N | 4 | 0 1 2 3 | 4s, 4p, 4d, 4f |
Орбиталь квант сандарының мәндері мен деңгейшелер
(l) –дің мәндері | Сәйкес деңгейшелер | Магнит квант санының (ml) мәндері | Орбиталь сандары |
0 1 2 3 | S P d f | 0 -1, 0 ,+1 -2, -1, 0, +1,+2 -3,-2,- 1, 0, +1 ,+2,+3 | 1 3 5 7 |
Магнит квант ml сандарының мәндері
- Магнит квант саны - ml пішіндері бірдей орбитальдардың кеңістікте орналасу бағытын көрсетеді. Магниттік квант саны орбиталь квант санына тәуелді болады және орбиталь квант санының мәніне сәйкес –l, 0, + l шегінде болатын бүтін сандар
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/34.mp4
Орбитальдардың электрондармен толтырылуы
Орбитальдар электрондармен толтырылғанда Хунд ережесіне бағынады, электрондар ең алдымен бірдей бағытта, жеке-жеке, содан кейін қосақтармен орналасады. Екінші электронның спині бірінші электронның спиніне қарама-қарсы болу керек. Мысалы, азот атомы үшін Z = 7; 1s2 2s 2 2p3
↑ | ↑ | ↑ |
↑↓ | ↑ |
Хунд ережесіне
сәйкес келеді
Хунд ережесіне
сәйкес келмейді
https://ptable.com/?lang=ru#Orbital
- Спин квант саны – ms электронның өз осінен қай бағытта қозғалатынын көрсетеді. Электрон өз осінен сағат тілінің бағыты бойынша немесе оған қарсы бағытта қозғалуы мүмкін.
- Осыған сәйкес спин квант саны
Спин квант саны
және
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/36.mp4
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/32.mp4
құрылымы күрделі
-3;-2;-1;0;
+1;+2;+3
3
(f)
құрылымы күрделі
-2;-1; 0;
+1;+2
2
(d)
-1
0
+1
1
(p)
0
0
(s)
кеңістіктегі бағыты
деңгейшедегі АО саны =
= (2l+1)
ml
l
Азот атомы орбитальның 7-ш і электроны үшiн квант сандарынын мәні қандай болады? Квант сандарының мәні n, l,ml
Дескрипторлар:
- азот атомы орбитальның 7-ш і электроны үшiн
- n мәнін анықтайды;
- l мәнін анықтайды;
- ml мәнін анықтайды;
Бекіту тапсырмасы
Тапсырма 1
Квант сандарының мәні n, l, ml
N +7 1s2 2s2 2p3
n=2 l=1 ml= +1 ms=+1/2
Тапсырма жауабы
Тапсырма 1
Бекіту тапсырмасы
Тапсырма 2
n = 2 l =1 me= 0 ms= +1/2
қай элементтің соңғы электронын сипаттайтын квант сандарының жиынтығы
a)4s2 3d5 b)3s2 3p5 c)2s2 2p2 d)4s2 3d7
Дескрипторлар:
- квант сандарының жиынтығын қолданып, элементті анықтайды
Тапсырма 2
Тапсырма 2 жауабы
https://ptable.com/?lang=ru#Orbital
1. n = 2 l =1 me= 0 ms= +1/2
қай элемент
Шешуі:
n = 2, яғни 2- период элементі;
l =1, яғни р - элемент;
ml = 0, яғни 2р электрон бар;
ms= +1/2 , яғни ол жұпсыз электрон
Жауабы: c) 2s2 2p2 Көміртек
Дескриптор:
- квант сандарының жиынтығын қолданып, элементті анықтайды
Бекіту тапсырмасы
2. Фтордың соңғы электронын сипаттайтын квант сандары
- a)n=2 l=2 ml =+1 ms =+1/2
- b)n=2 l=1 ml =0 ms =-1/2
- c)n=2 l=1 ml =+1 ms =+1/2
- d)n=2 l=2 ml =0 ms =+1/2
Дескрипторлар:
- фтордың соңғы электронын сипаттайтын квант сандарын анықтайды
Тапсырма 3
Тапсырма 3 жауабы
https://ptable.com/?lang=ru#Orbital
2. Фтордың соңғы электронын
сипаттайтын квант сандары
Шешуі:
Фтордың соңғы қабатында:
2s2 2p5 7 электрон бар.
2 ші период элементі, яғни бас квантсаны 2 ге тең;
Р элемент болғандықтан l =1;
5ші р электрон ортадағы ұяшықта орналасады, сондықтан ол, магнитті квант саны 0 - ге тең;
осы ұяшықта екі электрон орналасқандықтан спин квант саны + 1/2
Жауабы: a) n=2; l = 1; ml =+1; ms =+1/2
Дескриптор:
- фтордың соңғы электронын сипаттайтын квант сандарын анықтайды
Бекіту тапсырмасы
Сұрақтарға жауап беріңіз:
l - орбиталь квант саны нені анықтайды?
- l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні қандай және қалай аталады?
- Бас квант санын периодттық жүйеден қалай табамыз?
- l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні қандай және қалай аталады?
Дескриптор:
- l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;
- Бас квант санын периодттық жүден көрсетеді;
- l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;
Тапсырма 4
Тапсырма 4 жауабы:
Дескриптор:
- l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;
- Бас квант санын периодттық жүйеден көрсетеді;
- l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішін атайды;
l - орбиталь квант саны электрон бұлтының пішінін анықтайды
- l = 0 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні шар тәрізді және эс орбиталь аталады
- Бас квант саны периодттық жүйедегі элементтің период нөміріне тең
- l=1 орбитальдарының кеңістіктегі пішіні гантель тәрізді және пэ орбиталь аталады?
Оқу тапсырмасы
Берілген S , Sc , Fe, CI, Kr элемент атомдарының соңғы
электрондарының күйін сипаттайтын квант сандарын жазыңыз.
Қорытынды
Бүгінгі сабақта:
- электрондардың энергетикалық күйлерімен таныстық;
- квант сандарының мәні мен сипаттамасын түсіндіқ;
- бас квант саны, орбиталь квант саны, магниттік квант
саны және спин квант сандарын анықтауды үйрендік
Қосымша ресурстар
М.Қ. Оспанова Қ.С. Аухадиева Т.Г. Белоусова
Химия 1-бөлім 10 сынып
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/32.mp4
https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/34.mp4
- https://cdn4.bilimland.kz/upload/content/platform_lessons/L_10706/36.mp4
https://ptable.com/?lang=ru#Orbital