ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 16.03.2024
Просмотров: 7
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
«Халық санағы не үшін керек?»
Тарихи деректеге сүйенсек халықты есепке алу, осыдан төрт мың жылдан артық уақыт бұрын Қытайда өткізілген екен. Ежелгі Египетте, Грекияда, Римде, Иранда, Жапонияда және т.б. мемлекеттерде халықты есепке алу жүргізілгені жөнінде де мәліметтер бар.
Халық санағы дегеніміз белгілі бір уақыт шеңберінде бүкіл ел халқының немесе оның бір бөлігінің демографиялық, экономикалық, әлеуметтік сипаттағы ақпараттарын жинау, өңдеу, сараптау, жариялау, тарату мақсатындағы жалпымемлекеттік статистикалық шаралар болып табылады. Халық санағында сол аумақтың халқының саны, құрылымы, әлеуметтік-экономикалық сипаты туралы ақпараттар жиналады. Халық санағы көпшілік елдерде негізгі, ал кейбіреулерінде демографиялық және әлеуметтік, экономикалық мәліметтерді жинаудың жалғыз жолы. сонымен қатар, халық санағы халық өмірінің қырларын таңдамалы түрде немесе үй шаруашылығын есепке алуда қолданылады. Халық санағын жүргізудің ғылыми және ұйымдастырушылық негіздері ХХ ғасырдың екінші жартысында қалыптасып болды. Көптеген елдерде тұрақты 5 немесе 10 жыл мерзімінде бір жүргізілетін Ұлттық халық санағының бағдарламаларында Біріккен Ұлттар Ұйымының және өзге де ұйымдардың ұсыныстары есепке алынады. Санақ қорытындылары бойынша халықтың табиғи және миграциялық қозғалысын нақтылауға болады. Халық санағын отбасына және үй шаруасына жүргізеді. ХХІ ғасырдың басында әлемде халық санағы өткізілмеген бірде-бір ел қалмады. Ұлттық санақ қорытындылары өзара сәйкес келуі керек, ал негізгі қорытындылар бүкіләлемдікхалық санағының бөлігі болып есептеледі. Бұл өз кезегінде әлемдік экономикалық жаһандану дәуірінде үлкен мәнге ие болып отыр.
Халық санағы не үшін керек? Ол бізге не береді?
Қазақстанда ұлттық халық санағы әр 10 жыл сайын өткізіледі. Соңғы науқан 2009 жылы, келесі науқан 2019 жылы өтуі керек еді. Алайда санақты дайындау мен өткізуге байланысты бірқатар ұйымдастырушылық мәселелерді ескере отырып, оны 2020 жылы өткізу туралы шешім қабылданды.
Еліміздегі коронавирустық инфекцияның таралуына және енгізілген шектеулі карантиндік шараларға байланысты қазіргі жағдайға байланысты кейінге қалдыру туралы шешім қабылданды.
2021 жылғы қазандағы ұлттық санақ. Президент жанындағы реформалар жөніндегі жоғарғы кеңестің шешімі бойынша ұлттық санақ ағымдағы 2021 жылы өткізіледі.
Бұл ауқымды іс-қимыл сыни түсініктер береді, соның ішінде:
-
халықтың нақты саны, -
жас құрамы, -
жыныстық құрамы, -
урбанизация дәрежесі, -
тексерілген, негізделген басқарушылық шешімдер қабылдау үшін қажетті басқа ақпарат.
Онлайн санағын 2021 жылдың 1 қыркүйегінен бастау туралы шешім қабылданды. Азаматтар, орналасқан жеріне қарамастан, виртуалды көмекшінің көмегімен санақты өздері және отбасы мүшелері үшін сауалнамалар толтыру арқылы дербес аяқтай алады. Дәстүрлі үздіксіз санақ онлайн-санақтан өтпеген азаматтарды қамту үшін қажетті санитарлық нормаларды сақтай отырып, 2021 жылдың 1 қазанынан 30 қазанына дейін жүргізілетін болады.
2021 жылғы ұлттық санақ кезінде барлығы 87 сұрақ (негізгі 67 сұрақ және оған қосымша 20 нақтылаушы сұрақ) қойылады. 2009 жылғы санақта 73 сұрақ болған. Биылғы санақта көші-қон, еңбекпен қамту, неке жағдайы, бала туу және тіл білуі бойынша сұрақтар аясы кеңейтілген. Сондай-ақ, БҰҰ-ның мүгедектік статистикасы жөніндегі Вашингтон тобымен ұсынылған жаңа сұрақтар қосылды, мұнда мүгедектік критерийлерін ескеріп, денсаулық сақтау статистикасы аясында халықаралық ынтымақтастықты кеңейтуге ықпал ету көзделген.
Алдағы халық санағының құндылығы оның Қазақстан Республикасының халқы бойынша демографиялық ахуалды біліп қана қоймай, әлеуметтік саланың көптеген аспектілері бойынша ахуалды болжауға мүмкіндік береді. Халық санағының ел үшін айрықша маңыздылығы, ең алдымен, жалпыға бірдей қамту мен ауқымды бағдарламаның арқасында – тұтастай ғана емес, оның әрбір әкімшілік-аумақтық бірлігінің халқы туралы әртүрлі ақпараттың баламасыз көзі болып табылатындығымен айқындалады.
Халық санағы елдің ұлттық статистикалық жүйесінің құрамдас және ажырамас бөлігі, халық және оның тұрғын үй жағдайлары туралы деректердің негізгі көзі болып табылады. Халық санағының қорытындылары елде санақ аралық кезеңде болған экономикалық, демографиялық және әлеуметтік өзгерістерді көрсетеді. Халық санағы барысында алынған статистикалық деректер барлық деңгейдегі бюджеттердің барынша объективті қалыптасуына негіз болады.
Экономика мен бюджеттік бағдарламаларды жоспарлау және дамыту үшін құрылыс пен тұрғын үйді бөлу, демографиялық және көші-қон процестері, білім, денсаулық сақтау, әлеуметтік сала және жұмыс орындарын құру бойынша бағдарламаларды дамытуға жәрдемдесетін халық санағының ақпараттық деректері қажет. Халық санағы жұмыс орындары, еңбек ресурстары туралы толық көріністі, ал бизнес үшін түпкілікті тұтынушы туралы маңызды әрі нақты көріністі береді. Ұлттық халық санағына қатысатын әрбір азамат мемлекеттік әлеуметтік бағдарламаларды жоспарлау және әзірлеуге ауқымды және құнды үлесін қосады.
