«ГОМЕОСТАЗ ЖӘНЕ ЭКСКРЕЦИЯ» МОДУЛІ БОЙЫНША ФИЗИОЛОГИЯДАН

№ 1 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚ, БОӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ

Тақырыбы: Тақырыбы: Ағзаның ішкі сұйық ортасы. Қан, тін сұйықтары. Қан плазмасы, физика-химиялық қасиеттері. Гомеостаз туралы түсінік.
ХАТТАМАЛАРДЫ ТОЛТЫРУ:
№1 тапсырма: «Дене сұйықтықтары» кестесін толтыру:

Дене сұйықтарына жатады:	Ересектердің дене салмағының %-ке шаққандағы көлемі	Баланың дене салмағының %-ке шаққандағы көлемі
1 Қан	Дене салмағының 6-8% құрайды	1 жаста-9-13% 5-7 жаста -7-8%
2 Қан плазмасы	5-6,5% құрайды	6-7,5% құрайды
3 Лимфа	2-3%құрайды	2% құрайды
4 Интерстециальді сұйықтық	15% құрайды	15-16% құрайды
5 Жасуша сыртындағы сұйықтық	20-25% құрайды	25-30% құрайды
Трансцеллюларлы сұйықтық	1-3 %құрайды	3-3,5% құрайды

2 тапсырма: «Қан мөлшері мен құрамы» тақырыбындағы сызбанұсқаны толтыру.


ҚАН МӨЛШЕРІ МЕН ҚҰРАМЫ

Қанның жалпы мөлшері дене салмағының ___%-ын

немесе ___ л құрайды

---

ГЕМАТОКРИТТІК КӨРСЕТКІШ ДЕГЕНІМІЗ ________________________________________________________ .

ерлерде: 0,40 – 0,48 л/л

әйелдерде: 0,36 – 0,42 л/л

____________ л/л

әйелдерде: _______________ л/л



№3 тапсырма: «Қан плазмасының құрамы» кестесін толтыру.

Су__90-92%
Құрғақ зат__8-10%
Органикалық заттар __7-9%		БейОрганикалық заттар __1____%
Азотты заттар	Азотты заттар	Азотты заттар
Белоктар – 60-80 г/л	Билирубин – 8-20 ммоль/л	Na+ - натрий - 130-150 ммоль/л
Альбумин – 35-45 г/л	Липидтер – 4,0-8,0 ммоль/л	K+ - калий - 3,0-8,0 ммоль/л
Глобулин – 20-35 г/л	Холестерин (жалпы) – 3,0-7,0 ммоль/л	Ca+ - кальций – 2,5-2,75 ммоль/л
Фибриноген – 3-5 г/л	Глюкоза – 3,3-5,6 ммоль/л	Cl - - хлор – 95-110 ммоль/л
Қалдық азот - 14,3-28,6 ммоль/л		Mg – магний – до 1 ммоль/л
Мочевина – 3,0-8,0 ммоль/л

---

№4 тапсырма. «Қанның физико-химиялық көрсеткіштері» кестесін толтыру.

Қасиеттері	Қалыпты көрсеткіш		Клиникалық құндылығы
	Ересектер	Балалар
Түсі	Веналық қан-күңгірт қызыл түсті Артериялық қан-ашыққызыл түсті	Веналық қанкүңгірт қызыл түсті Артериялық қан-ашыққызыл түсті	Қанның түсі, реңі эритро- цит ішіндегі гемоглобиннің әртүрлі газдармен, басқа да химиялық заттармен реакцияға түсіп, тиісті қосындылар құруына байланысты. Мәселен, артерия қанының ашық қызыл түсі қанда оксигемоглобиннің (гемоглобинмен оттегі қосындысы HHBO.), вена қанының күңгірт түсі ти карбогемоглобиннің (гемоглобин мен көмір қышқылды газдың қосын- дысы HHвСО,) көбірек болуына байланысты.
Дәмі	Тұзды	Тұзды	Құрамында көп мөлшерде NaCl болуына байланысты
Иісі	ауыр, темірлі иіс	ауыр, темірлі иіс	Адамға иіс тигенде 2 гемоглобин иісті газбен қосылып карбоксигемоглобин (НІНГВСО) түзіледі де, қанның түсі (қызыл күрең (таңқурай түсті) тартады. Күкіртсутек (HS) әсерінен сульфгемоглобин түзілсе қан қарайып кетеді. Гемоглобиннің оттегімен тұрақты қосындысы метгемоглобин қосындысынан қан қоңыр түске боялады.
Меншікті салмағы	1,050-1,060 болады. Плазманың м. с.-нан (1,025-1,035) жоғары, бірақ эритроцит тығыздығынан (1,090) төмен болады.	Едәуір басым болады(1,060-1,080).	Меншікті салмағы негізінен қанда эритроциттердің аз-көптігіне байланысты. Ол тұрақты көрсеткіштердің бірі,бірақ кейбір физиологиялық және патологиялық жағдайларға байланысты өзгереді. Мәселен, адам бірнеше апта тауда болса, қанында эритроциттер саны көбейіп м/с. артады. Жаздың өте ыстық күндерінде адам қатты терлейді де, оның қаны қойылып салмағы артады. Қара жұмыс істеп, қатты терлесе қанның меншікті салмағы 1,070-1,077-ге жетеді.Қанның қойылуы көбінесе ішек індеттері кезінде байқалады. Науқас адам жиі-жиі құсса не оның іші өтсе қанда су мөлшері азаяды. Адам қансыраса, оның қан тамырлары тінаралық сұйықтыққа толып кетеді де қан сұйылады, яғни оның тығыздығы азаяды.
Тұтқырлығы	Қанның тұтқырлығы әдетте судың тұтқырлығынан 4-5 есе артық. Плазманың тұтқырлығы 1,7-2,2.	Жаңа туған нәресте денесінен су көп мөлшерде сыртқа шығады, осыған орай оның қаны қойылып, эритроциттер саны көбейеді де, қан тұтқырлығы 10,0-14,8-ге жетеді, бірақ 5-6 күннен кейін 8,6-8,8-ге дейін төмендеп, бір ай өткен соң есейген баланікімен теңеледі	Ол қан түйіршіктері мен плазмадағы ірі молекулалы заттардың деңгейіне байланысты. Қан тұтқырлығы қанның қойылуына не сұйылуына қарай әрдайым өзгеріп отырады. Қанның бұл қасиеті қан |түйіршіктерінің, плазма белоктарының әсіресе глобулиндердің мөлшеріне байланысты.
Осмостық (итерме) қысымы	290-310 мосм/л. Адамның осм.қысымы NaCl ерітіндісінің 0,9%-на тең.Егер қан жасушаларының осм.қысымы өз қысымынан төмен ерітіндіге түссе,су жасушаға оны ісісндіріп, жарып жіберетіндей дәрежеде кіреді. Сондықтанда адамға сұйықтық құйған кезде яғни көп қан кеткенде изотоникалық ерітіндіні пайдалану керек	Жартылай өткізгіш мембрана арқылы ерітіндіні өткізетін итерме күш осмостық қысым деп аталады. Ол жарғақтың екі жағындағы (бетіндегі) ерітінділерде еріген электролиттер мен молекулалар санына,олардың арасындағы айырмашылыққа байланысты. Ерітіндінің осмостық мөлшері мен осмостық қысымының аз-көптігі еріген бөлшектердің химиялық тегіне емес, жалпы санына байланысты, еріген заттардың иондар саны неғұрлым көп болса, оның осмостық қысымы соғұрлым жоғары болады. Қанның осмостық қысымы онын кату температурасы арқылы анық- талады. Әдетте қанның қату температурасы Д (депрессия көрсеткіш) 0,56° -0,58°C. Осм.қысымның тұрақтылығы қан және тін иондарымен судың арақатынасындағы механизмдерді қамт.етеді. судың артығын өзіне сіңіріп,бүйрек,тер без,өкпеге жеткізіп, эритроцит тасымалдаушы болады.	Жартылай өткізгіш мембрана арқылы ерітіндіні өткізетін итерме күш осмостық қысым деп аталады. Ол жарғақтың екі жағындағы (бетіндегі) ерітінділерде еріген электролиттер мен молекулалар санына,олардың арасындағы айырмашылыққа байланысты. Ерітіндінің осмостық мөлшері мен осмостық қысымының аз-көптігі еріген бөлшектердің химиялық тегіне емес, жалпы санына байланысты, еріген заттардың иондар саны неғұрлым көп болса, оның осмостық қысымы соғұрлым жоғары болады. Қанның осмостық қысымы онын кату температурасы арқылы анық- талады. Әдетте қанның қату температурасы Д (депрессия көрсеткіш) 0,56° -0,58°C. Осм.қысымның тұрақтылығы қан және тін иондарымен судың арақатынасындағы механизмдерді қамт.етеді. судың артығын өзіне сіңіріп,бүйрек,тер без,өкпеге жеткізіп, эритроцит тасымалдаушы болады.
Онкотикалық қысым	3,0-4,0 мосм/л. Онк.қысым адамның қан плазмасындағы осмостық қысымның 0,5%-ын ғана құрайды, яғни оның мөлшері 25 – 30 мм сын. бағ-на тең	Қанның белок молекулалары тудыратын онкос (iсiндi) қысымы коллоидтык-осмостық қысым деп аталады.Онкотикалық қысым мөлшерінің маңызы үлкен, ол судың және онда еріген заттардың капилляр қабырғалары арқылы қан және ұлпа аралық сұйықтық арасында тасымалдануын анықтайтын маңызды фактор болып табылады.
Қан реакциясы (рН)	Қанның қалыпты жағдайдағы Ph7-7,36.	7,13-7,23	Вена қанында–7,36; артерия қанында – 7,42. Қан құрамындағы сутегі (Н+) мен гидроксил (ОН-) иондарының ара-қатынасына байланысты. Өте тұрақты көрсеткіштердің бірі, 0,1-0,2 мөлшерге өзгерсе қауіпті.

---

Тапсырма № 5. Сұрақтарға жауап беру. Сөйлемді жалғастырыныз.

Гомеостаз дегеніміз- өзін-өзі реттеу, ашық жүйенің динамикалық тепе-теңдікті сақтауға бағытталған үйлестірілген реакциялар арқылы өзінің ішкі күйінің тұрақтылығын сақтау қабілеті. Жүйенің өзін-өзі көбейтуге, жоғалған тепе-теңдікті қалпына келтіруге, сыртқы ортаның қарсылығын жеңуге деген ұмтылысы__________.
Гомеостаз константалары

1 Осмостық қысым	6 қанның рН
2 онкотикалық қысым	7 майдың концентрациясы
3 ұлпаралық сұйықтық рН	8 сүт қыщқылының концентрациясы
4 дене температурасы	9 глюкозаның концентрациясы
5 қан қысымы	10 лимфаның концентрациясы

№ 6 тапсырма. Гомеостаз механизмдері. Сөйлемді жалғастырып жазу.
Судың осмостық балансы

Осмотикалық қысым (OMҚ) 60% ____ NaCl ас тұзына байланысты.жасушадан тыс сұйықтықтың негізгі электролитін құрайды.

Осмотикалық қысымға байланысты _ тіндердің беріктігі мен серпімділігі қамтамасыз етіледі.

Жасушааралық кеңістіктің көлемі жасушадан тыс сұйықтықтың осмолярлығына байланысты.

• 
  Қанның гиперосмолярлығына байланысты
  

• 
  Су жасушадан шығады да, жасушааралық кеңістікке _құйылады.
  

соның салдарынан

• 
  жасушалар __жирылады,
  
• 
  жасушааралық кеңістіктің көлемі _ұлғаяды,
  
• 
  қан көлемі (ҚК) _____азаяды
  

• 
  Қанның гипоосмолярлығына байланысты
  

• 
  Су жасуша аралық кеңістіктен шығады жасушаға құйылады,
  

соның салдарынан

• 
  жасушалар _ісінеді,
  
• 
  жасушааралық кеңістіктің көлемі кішірейеді ,
  
• 
  қан көлемі (ҚК) __қатты өзгермейді
  

Судың осмостық тұрақтылығының реттелуі

Ситуациялық есеп 1. Адам көп су ішті (күшті физикалық күш салу кезінде немесе қоршаған ортаның жоғары температурасында).
Не болады?	Бұл жағдайда адам қанындағы иондармен судың ара-қатынасы өзгереді. Бұл кезде эритроциттер микроосмометр ролін атқарады. Яғни олар артық суды өзіне сіңіреді де, оны бүйрек, өкпе, тер бездері арқылы сыртқа шығарады.
Неге?	Егер қандағы немесе тіндердегі иондар мен су мөлшері өзгерсе, бұл осмостық қысымның өзгеруіне əкеліп соғуы мүмкін. Осмостық қысым өзгерсе жасушалар өлімге ұшырайды.
Не істеу қажет?	Адам тым көп су ішпеуі керек.
Ситуациялық есеп 2. Адам кеменің апатқа ұшырағанына байланысты тұзды суды көп ішкен, өйткені басқа су жоқ
Не болады?	Гипертониялық гипергидратация пайда болады. Яғни адам судан уланады.
Неге?	Сұйықтықтардың осмостық қысымы жоғарылайды
Не істеу қажет?	Адамды құтқарғаннан кейін көп мөлшерде таза су ішкізу қажет ол тұздың артық мөлшерін шығаруға көмек береді.

---

Қышқыл-сілтілі негіздегі тепе-теңдік (ҚСТ)

ҚСТ негізгі көрсеткіштері

• 
  рН =__7,36-7,42
  
• 
  Қандағы (рСО2) көмірқышқыл газының ішінара (парциальное) қысым =_40мм сынап бағанасы.
  
• 
  Қандағы оттегінің ішінара (парциальное) қысымы (pO2) = 60 мм сынап бағанасы.
  

рН жүйесінің қамтамасыз етілуі

Буферлық жүйелер: Сұйылытқанда немесе қышқыл қосқанда PH ы өзгермейтін ерітінді.гемоглобин жүйесі,корбанаттық,фосфаттық,белоктық жүйелер

Зәр шығару жүйелері: _ Қан тамырлары арқылы тасымалданатын қалдық заттардан бүйректе үнемі зәр түзіледі. Сүйек тіндік жүйе,гемоглобин жүйесі

Фильтрлі - реабсорбция балансы немесе транскапилляр алмасуы

Капиллярларда сұйықтық алмасу –_ капиллярдағы гидростатикалық қан қысымы, қан плазмасының онкотикалық қысымы және жасушааралық сұйықтықтың онкотикалық қысымы

әсерінен іске асады.
Гидростатикалық қысым (ГидҚ) - ___артериялық капиллярлардан судың босатылуына ықпал етеді, ары қарай ол лимфалық жолдар және венозды капиллярлар арқылы венозды жүйеге түседі. Бұл судың қатысуымен жасуша мембраналары, қанның транспорттық бөліктері, макромолекулярлық түзілістер құрылады.
Коллоидты осмостық қысым (КОҚ) немесе онкотикалық қысым

• 
  ішіндегі сұйықтықты сақтайды ______онкотикалық___________________,
  
• 
  КОҚ құрылады ___бұл коллоидты ерітіндідегі ақуыздар шығаратын осмотикалық қысымның бөлігі болып табылады қан плазмасы, қан плазмасы, 80% _ 0% орта есеппен 25-30 мм рт. ст. құрайды.ст., ал тіндік сұйықтық - 4-5 мм рт.ст.ст
  

	Капиллярлардағы қысым		Процесс
	Гидростатикалық	Онкотикалық
Артериялық капилярдың соңы	32,5+4,5 = 37 мм рт.ст.	17,5+4,5 = 22 мм рт.ст	бұл сұйықтықты капиллярлардан жасушааралық кеңістікке шығаруға бағытталған.
Капиллярдың ортасы	25+3 = 28 мм рт.ст.	25+3 = 28 мм рт.ст.	Онкотикалық қысымнаң, капиллярлардағы гидростатикалық қысымның мөлшері тұрақты емес
Веналық капиллярдың соңы	37-28 = 9 мм рт.ст	28-22 = 6 мм рт.ст.	Капиллярдың артериялық тізесінде ол орта есеппен 32,5 мм. рт. ст. құрайды.ст., ал венозныйда - 17,5 мм. рт.Б.. Қысым градиентіне байланысты (орташа 9 мм рт.ст.ст.) капиллярдың артериялық тізесінен ондағы ерітілген электролиттері бар сұйықтық жасушааралық кеңістікке таралады

---

Смотрите также файлы

• Предполагается однородность.docx

• Физическая культура и зож в жизнедеятельности студентов и трудящихся.doc

• Информация о деятельности государственных органов и органов местного самоуправления.pdf

• Секреты здоровья.docx

• оршаан ортаны орау орта таырыбы бойынша жиынты баалау Сйлеу рекетіні Оылым трлері Жазылым Оу масаты.docx