ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 16.03.2024
Просмотров: 16
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Конструкцияның қарапайымдылығы жəне пайдалану ыңғайлылығы арқасында серіппелі аспаптар техникада кеңінен қолданылады.
1.2.2 Сұйықтықты
Өлшенетін қысым сұйықтық бағанасының салмағымен теңестірілетін, ал байланысты ыдыстардағы сұйықтық деңгейінің өзгеруі қысым өлшемі болып табылатын аспаптар. Өлшеу диапазоны - 10-105 Па. Сұйықтықты манометрлер негізінен зертханалық жағдайларда қысымды анықтау кезінде қолданылады. Сұйықтықты манометрдің құрылғысы гидростатикалық қысым өлшенетін сұйықтыққа қарағанда үлестік салмағы басым келетін сұйықтықпен толтырылған U-тəрізді түтік түрінде келеді. Əдетте бұл сұйықтық - сынап. Мұндай жағдайда аспаптың өлшемдерін азайтуға болады. Екі ыдыстағы қысымның əртүрлілігін өлшеу үшін сынапты (сұйықтықты) манометрдің бір түрі болып табылатын дифференциалды манометрдің қолданылуы мүмкін.
Мембраналық манометрлерде сезімтал элементтер ретінде иілімді серпімді мембраналар қолданылады, олардың деформациясы беріліс механизмдерімен құралдың шкаласы бойынша көрсеткіштің бұрыштық немесе сызықтық жылжуына түрлендіріледі. Эластикалық мембраналар фланецтер арасында қысылған жалпақ немесе гофрленген дискілер болып табылады.
Эластикалық мембраналарға арналған материалдар капронды үлдірлер, тефлон, резеңкеленген маталар жəне қажетті механикалық беріктігі, агрессивті ортаның əсеріне төзімділігі, температураның айтарлықтай өзгеруі кезіндегі икемділігі (-50 бастап +50 °С дейін) бар басқа да материалдар болып табылады. Мембраналық манометрлер сұйық, газ тəрізді жəне əсіресе, тұтқыр орталарда (қант шəрбаты, ашытқы, купаждар, май, мазут жəне т.б.) аздаған артық қысымдарды (0,04 МПа) өлшеу үшін қолданылады.
Сильфонды манометрлер
Сильфонды манометрлерде қатты сезімтал элемент-цилиндрлік жұқа қабырғалы сақиналы (гофр) ыдысты білдіретін сильфон болып табылады. Қаттылықты арттыру үшін сильфонның ішіне көбінесе шығу қысымына кіру қысымын түрлендіретін бұрандалы цилиндрлік серіппе орналастырылады. Сильфондардың салыстырмалы үлкен жұмыс барысы оларды өздігінен жазатын аспаптарда қолдануға мүмкіндік береді.
Деформациялық манометрлер
Техникалық өлшеуге арналған аспаптардың ауқымды тобын құрайды. Олардың əсері серпімді элементтердің əртүрлі түрлерінің деформация шамасын өлшеуге негізделген: серіппе, сильфон, мембраналар жəне т. б. Серпімді элементтің деформациясы беріліс механизмдерімен құралдың немесе басқа құрылғылардың шкаласы бойынша көрсеткішті бұрыштық немесе сызықтық жылжытуға түрлендіріледі. Деформациялық аспаптардың маңызды артықшылығы-құрылғының сенімділігі, қарапайымдылығы, өлшеудің үлкен шегі, қашықтықтан беру жəне көрсеткіштерді автоматты түрде жазуды қолдану мүмкіндігі.
Мікбасты манометрлер
Өлшенетін қысым еркін қозғалатын мікбасқа əсер ететін калибрленген жүктермен жасалатын күшпен теңестірілетін аспаптар. Аспаптың негізгі бөлігі цилиндрлік арнада мікбас орналасқан тік баған болып табылады. Бұл түрдегі манометрлер жоғары дəлдікпен жəне өлшеудің кең ауқымымен (0,098 бастап 980 МПа дейін) ерекшеленеді. Мікбасты манометрлерде өлшеудің жоғарғы шектері бар 0,25; 0,6; 6; 25; 60; 250 МПа жəне дəлдік класы 0,02 немесе 0,05. Бұл құралдардың жоғары дəлдігі оларды жақсы күтуді жəне пайдалану ережелерін мұқият сақтауды талап етеді.
Жүк-мікбасты манометрлер
Мікбасты манометрлердің жұмыс принципі бір жағынан, қысыммен өлшенетін, ал екінші жағынан - цилиндрде орналастырылған жүктермен жəне мікбаспен жасалатын күштерді теңдестіруге негізделген. Өлшенетін қысымның шамасын жүк жəне мікбас салмағының шамасы бойынша немесе соңғысының орнын ауыстыру бойынша анықтауға болады. Мікбасты манометрлер мақсатына қарай үлгілік жəне жұмыстық болып бөлінеді. Үлгілік мікбасты манометрлер серіппелі манометрлерді тексеру жəне градуирлеу үшін кеңінен қолданылады. Жұмыстық мікбасты манометрлер тікелей өнеркəсіптік жағдайларда қысымды өлшеуге арналған, алайда өте күрделі жəне қымбат аспаптар болып табылады, сондықтан қазіргі уақытта олар қолданылмайды.
1.1-кестеде қысымды өлшеуге арналған аспаптардың шартты белгілері
көрсетілген.
1.1-кесте - Қысымды өлшеуге арналған аспаптардың шартты белгілер
1.3 Қысымды бақылау
Қысым - негізгі технологиялық параметрлердің бірі. Қысым деп
термодинамикалық жүйедегі зат молекулалары оның шектеуші бетінің
бірлігіне əсер ететін күш түсінеді.
ӨҚ бірліктерінің халықаралық жүйесіне сəйкес қысымды өлшеу үшін туынды бірлік ретінде Паскаль (Па) қабылданды, яғни 1м² (1Па=1Н\м²)
алаңға 1Н күші бар қысым. Практикада жүйеден тыс бірліктер да кездеседі -
кг\см², мм.рт.ст, атм, бар жəне т. б.
Қысымды өлшеуге арналған аспаптар өлшенетін қысым түрі бойынша жəне əрекет принципі бойынша ажыратылады.
Өлшенетін қысымның түрі бойынша
- барометрлер (атмосфералық қысымды өлшеу үшін);
- манометрлер (артық жəне абсолютті қысымды өлшеу үшін);
- дифференциалды манометрлер (екі қысымның айырымын өлшеу үшін);
- вакуумметрлер (сиретуді немесе вакуумды өлшеу үшін);
- мановакууметрлер (шағын артық қысымды немесе вакуумды өлшеу үшін).
- қысым өлшегіштер (аз артық қысымды өлшеу үшін)
- тартқыш өлшегіштер (шағын сиретуді өлшеу үшін)
- тартқыш өлшегіштер (аз артық қысымды жəне сиретуді өлшеу үшін)
Əрекет принципі бойынша:
- сұйықтықты (немесе гидравликалық) - осындай аспаптарда өлшенетін қысым (сирету) немесе қысымның айырмасы аспапты толтыратын манометриялық сұйықтық бағанасының қысымымен теңестіріледі. Сұйық манометрлер негізінен Зертханалық жағдайларда қысымды анықтау кезінде жəне басқа манометрлерді тексеру кезінде қолданылады.
- деформациялық (немесе серіппелі) - өлшенетін қысым немесе қысымның айырмасы серпімді сезімтал элементтердің деформациясы бойынша анықталады.
Бұл аспаптар өлшенетін қысымның əсеріне ұшырайтын серпімді сезімтал элементпен жабдықталған. Аспаптың шкаласы бойымен көрсеткіні жылжыту сезімтал элементтің деформациясымен байланысты. Деформациялық аспаптар қысым 1000 МПа дейін өлшеуге мүмкіндік береді. Бұл құралдар құрылғы бойынша қарапайым, сенімді, əмбебап. Дəлдік класы, рұқсат етілген қателік, өлшеу шегі стандарттармен белгіленеді.
Серпімді сезімтал элементтің түрі бойынша серіппелі аспаптардың келесі түрлерін ажыратады:
- түтікше серіппесі бар аспаптар;
- мембраналық аспаптар, тығыз элемент-мембраналық;
- серіппелі-мембраналық;
- сильфонды.
Манометрлерді тексеру үшін үлгілі манометрлер қолданылады. Бұл жұмыс құралдарын орнату орнында тексеруге арналған жылжымалы манометрлер.
МП-100С, МП-100/1С, МП-100/2С көрсететін манометрлер сұйықтықтардың, газдар мен булардың артық қысымын өлшеуге, сондай-ақ жүйелер мен агрегаттардағы аспаптардың жанасатын бөлшектеріне қатысты агрессивті емес, сұйық жəне газ тəрізді оттегінің артық қысымын өлшеуге арналған. Электр контактілі манометрлер МВП-100КсС, МВП-100/1КсС тотығуға төзімді көрсететін мановакуумметрлер сұйықтықтардың, 12, 22, 134, 142, 404а хладондарының, агрессивті, оның ішінде күкіртті сутегі бар сұйықтықтардың, газдар мен булардың, аммиак пен оның су ерітінділерінің, АМГ-10 сұйықтықтарының, амил мен гептил буларының артық жəне вакуумметриялық қысымын өлшеуге арналған.
Манометрлер жоғары қысым жағында, ал мановакуумметрлер – компрессорлардың сору желісінде орнатылады. Манометрлер мен мановакуумметрлерде екі шкала бар: ішкі, қысым бірліктерінде градуирленген, сыртқы – осы қысымға сəйкес келетін температура бірліктерінде.
Осылайша, айдау желісінде орнатылған манометр бір мезгілде конденсацияның қысымы мен температурасын, ал сору желісінде мановакуумметр – хладагенттің қысымы мен қайнау температурасын көрсетеді. Екі жарталы манометр мен мановакуумметр бойынша температура
шкаласы градуирленген хладагенттің температурасын анықтауға болады (хладагенттің атауы аспапта көрсетіледі).
Электр контактілі манометрлер қысымды өлшеуге жəне орнатылған не тікелей манометр немесе жеке датчиктер арқылы сигнал беретін құрылғыдан бір уақытта басқаруға арналған. Электр контактілі манометрлердің жұмыс істеу принципі манометр бағыттамасы бар контактілер тобының оның ең жоғары жəне ең аз жағдайында тұйықталуына негізделген. Шекті мəндерден асқан сəтте электр тізбегінің тұйықталуы немесе ажыратылуы болады.
Қорытынды
Бұл курстық жұмыста электр манометрлерінің түрлері, сипаттамалары, жұмыс принципі, дизайны, мақсаты және қолдану саласы қарастырылған. Технологиялық параметрлер туралы негізгі түсініктер қарастырылды, бақылау-өлшеу аспаптарының жіктелуі; бақылау-өлшеу аспаптарының монтаждық жəне жөндеу жұмыстарының жүйелілігі, сондай-ақ БӨАжА жөндеу қызметін ұйымдастыру, БӨАжА құралдарын жөндеу учаскесінің құрылымы жəне БӨАжА слесарының жұмыс орнын ұйымдастыру қарастырылды.
Темір ұстасының жөндеу жұмыстарын атқаруына қажетті құралдар мен
жабдықтар аталды, электр өлшегіш аспаптары мен құралдарына қажетті жөндеу жұмыстарын орындау барысы, сондай-ақ олардың техникалық сипаттамалары мазмұндалды.
Өлшеу аспаптарын бөлшектеу жəне жинақтау əдістері сипатталды, өлшеу жəне бақылау құралдарын реттеу, градуирлеу жəне тексеру, температураны, қысымды, шығынды, деңгейді өлшеуге арналған аспаптардың, сондай-ақ газ бен сұйықтықты автоматты талдағыштардың ең жиі кездесетін ақаулары анықталып, қарастырылды.
Әдебиет
1. Бақылау-өлшеу аспаптарын монтаждау, жөндеу: Оқу құралы / А.Б.
Жапабаева, Р.Д. Каримбаева, Т.К. Мусиралиев, А.А. Абкеев. – Астана:
"Кəсіпқор" Холдингі" коммерциялық емес акционерлік қоғамы, 2018 ж.
2. Шишмарев В.Ю. Автоматика. – М.: Издательский центр «Академия», 2010.
3. Раннев Г.Г. Методы и средства измерений. – М.: Издательский центр «Академия», 2008.
4. Автоматизированные системы управления предприятиями и объединениями (Разработка, внедрение, развитие)/Под ред. Соломатина Н. А. М. Экономика, 1985.
