ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 16.03.2024
Просмотров: 10
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
“Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті”КеАҚ
Жаратылыстану институты химия кафедрасы
Тақырыбы: Ds элементі
Тексерген:Азимбаева Г.Е
Орындаған: “6ВО5301-Химия”білім беру бағдарламасының
1 курс студенті Жанаберген Жазира
Алматы,2023 ж
Жоспар
-
Дармштадтий элементінің сипаттамасы -
Элементтін ашылу тарихы -
Дармшадтий изотоптотары -
Физикалық және химиялық қасиеттері -
Дармштадтий синтезі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Дармштадтий (лат. Darmstadtium; Ds)— Менделеевтің Периодтық кестесінің 10 топ, жетінші периодтың химиялық элементі. Реттік нөмірі – 110, атомдық массасы – 281. Тұрақсыз радиоактивті элемент.
Лабораторияда жасанда синтезделген. 267—273Ds санды изотоптар үшін жартылай ыдырау мерзімі - бірнеше миллисекунд. Ең ауыр 281Ds изотопының жартылай ыдырау мерзімі 10 секундатан аспайды.
Элементтің атын ашылған орнының (Германиядағы Дармштадт қаласы) құрметіне қойды. Алғашқы рет 1994 ж. Дармштадттағы Ауыр иондларды щерттеу орталығында синтезделген. Осы орталықта бұның алдында 1981-1984 жылдар аралығында 3 элемент ашылған: 107 (борий), 108 (хассий) және 109 (мейтнерий). Дармштадтий ашылғаннан кейін тағы 2 элемент синтезделген: 111 (рентгений) мен 112 (коперниций).
Э
лемент алғашқы рет 1994 ж. 8 желтоқсанда Германиядағы Дармштадт қаласындағы Ауыр иондарды зерттеу орталығында (нем. Gesellschaft für Schwerionenforschung, GSI) синтезделген.
Элементтің атын рентген сәулелерін ашқан атақты неміс физик, Нобель сыйлығының иесі - Вильгельм Конрад Рентгеннің (1845-1923) құрметіне Рентгений деп қойды.
Алғашқы синтез келесі реакция бойынша өткізілген:
209Bi + 64Ni = 272Rg + n
Реакция нәтижесінде алынған изотоптын жартылай ыдырау мерзімі 1,5 миллисекунда болды.
IUPAC 111-ші элементтің ашылуын ресми түрінде 2003 ж. таныды. 2004 жылы атын Рентгений деп ресми түрінде қойды.
Дармштадтий келесі изотоптары ядролық реакциялар нәтижесінде алынған:
8
2208Pb+2862Ni→110269Ds+01n
82208Pb+2864Ni→110271Ds+01n
94244Pu+1634S→110273Ds+501nЖәне Коперницийдың изотоптарының 283Cn және 285Cn α-ыдырауының нәтижесінде.
Дармштадтий – Менделеев периодтық жүйесінің VIII тобындағы жасанды түрде түзілген химиялық элемент (Ds деп белгіленеді), бұрын унуннилий. Ол 1994 жылы 9 қарашада Дармштадт қаласында (Германия) екі атомның - никель мен қорғасынның қосылуы арқылы құрылды, ол өз атауын сол жерден алды, ауыр иондарды зерттеу орталығында химиктер тобының жетекшілігімен. С.Гофман, В.Нинов, Ф.П.Гессбергер, П.Армбрустер, Х.Фолгер, Г.Мюнценберг, Х.Дж.Шот. Массалық саны 267-273 изотоптары бар дармштадтийдің жартылай ыдырау периоды бірнеше микросекундты құрайтыны белгілі. Ал ең ауыр изотоппен - 281 жартылай ыдырау кезеңіне 10 секундта жетеді.
Қорғасын ядроларының никель ядроларымен қосылуының нәтижесінде (269 изотопымен) реакция:
208Pb + 62Ni = 269Ds +n
Қорғасын атомының ауырырақ никель изотопымен қосылу реакциясының нәтижесі (271 изотопы бар):
208Pb + 64Ni = 271Ds +n
Бастапқыда Біріккен ядролық зерттеулер институтының (ғылым қаласы Дубна) ғалымдары радиоактивтілікті жасаушы Анри Беккерелдің құрметіне беккерелий (Bl) элементіне өз атауларын ұсынды. 1997 жылы американдық химиктер ядролық изомерияны (Uranium Z) және уранның бөлінуін ашқан неміс химигі және жаңашыл радиохимигі Отто Ханның атымен жаңа элементті гания деп атағысы келді.
2001 жылы Халықаралық таза және қолданбалы химия кеңесі (IUPAC) жаңа химиялық элемент алуда GSI ашылғанын және мойындалғанын растады. Ал 2003 жылы тамызда Оттавада өткен 42-ші Бас Ассамблея кезінде IUPAC ресми түрде 110 нөмірлі жаңа химиялық элементті енгізді және мерзімді кестеге дармштадтий деп атады. Ғалымдардың пікірінше, металл қатты және екі түсі бар - күміс-ақ және сұр, сонымен қатар жоғары радиоактивті.
Белгілі изотоптары
| Изотоп | Массасы | Жартылай ыдырау мерзімі | Ыдырау түрі |
| 272Rg | 272 | 3,8 мс | α-ыдырау 268Mt |
| 274Rg | 274 | 6,4 мс | α-ыдырау 270Mt |
| 278Rg | 278 | 4,2 мс | α-ыдырау 274Mt |
| 279Rg | 279 | 0,17 с | α-ыдырау 275Mt |
| 280Rg | 280 | 3,6 с | α-ыдырау 276Mt |
| 281Rg | 281 | 26 с | спонтанды ьөліну; α-ыдырау 277Mt |
| 282Rg | 282 | 0,5 с | α-ыдырау 278Mt |
Физикалық және химиялық қасиеттері:
Дармштадтийдің химиялық қасиеттері іс жүзінде зерттелмеген. Бұған атомдардың түзілу жылдамдығының төмендігі (аптасына 1 атомнан аз) және олардың ыдырауының жоғары жылдамдығы, сондай-ақ жылдам газ реакцияларында химиялық қасиеттерін анықтауға болатын ықтимал ұшқыш қосылыстардың аздығы кедергі жасайды. Дармштадтий гексафториді (DsF6) мұндай реакциялар үшін жеткілікті ұшпа болуы мүмкін.
Болжам бойынша, дармштадтий тығыздығы шамамен 34,8 г/см3 болатын өте ауыр асыл метал болуы керек, оның қасиеттері басқа топша элементтерінің қасиеттеріне ұқсайды: никель, палладий және платина. Дармштадтийдің ең тұрақты тотығу дәрежелері +6, +4 және +2 күйлері болып табылады; DsF6, дармштадтий карбиді (DsC) және дармштадтий тетрахлориді (DsCl4) қосылыстарының түзілуімен, олардың қасиеттері аналогтық платина қосылыстарының қасиеттеріне ұқсас болуы керек.
Дармштадтийдің тұрақты немесе табиғи изотоптары жоқ. Атомдық массалары 267, 269-271, 273, 277, 279-281 және жартылай шығарылу кезеңі бірнеше микросекундтардан 11 секундқа дейінгі ең тұрақты белгілі изотоп дармштадтий-281 болатын тоғыз түрлі дармштадтий изотоптары туралы хабарланды.
Дармштадтий изотоптарының көпшілігі альфа ыдырауына ұшырап, №108 элементтің изотоптарын құрайды, хасий, мысалы: 271Ds => 267Hs + 4He (a),кейбір изотоптар өздігінен ыдырайтын болса да.
Дармштадтийдің химиялық қасиеттері іс жүзінде зерттелмеген. Бұған атомдардың түзілу жылдамдығының төмендігі (аптасына 1 атомнан аз) және олардың ыдырауының жоғары жылдамдығы, сондай-ақ жылдам газ реакцияларында химиялық қасиеттерін анықтауға болатын ықтимал ұшқыш қосылыстардың аздығы кедергі жасайды. Дармштадтий гексафториді (DsF6) мұндай реакциялар үшін жеткілікті ұшпа болуы мүмкін.
Болжам бойынша, дармштадтий тығыздығы шамамен 34,8 г/см3 болатын өте ауыр асыл метал болуы керек, оның қасиеттері басқа топша элементтерінің қасиеттеріне ұқсайды: никель, палладий және платина. Дармштадтийдің ең тұрақты тотығу дәрежелері +6, +4 және +2 күйлері болып табылады; DsF6, дармштадтий карбиді (DsC) және дармштадтий тетрахлориді (DsCl4) қосылыстарының түзілуімен, олардың қасиеттері аналогтық платина қосылыстарының қасиеттеріне ұқсас болуы керек.
| Атом қасиеті | |
| Атауы, символ, нөмірі | Дармштадтий/ Darmstadtium(Ds), 110 |
| Топ типі | Ауыр металдар |
| Топ, период, блок | 10, 7, d |
| Атомдық масса (молярлық масса) | [281] м. а. б. (г/моль) |
| Электрондық конфигурация | болжам [Rn] 5f14 6d97s1 |
| Қабықшаларбойынша электрондар | 2, 8, 18, 32, 32, 16, 2 |
| Атом радиусы | 132 пм |
| Химиялық қасиеттері | |
| Ковалентті радиус | 128 пм |
| Тотығу дәрежелері | (0), (+2), (+4), (+6), (+8) |
| Иондалу энергиясы | 1-ші: 955,2 (960) кДж/моль (эВ) 2-ші: 1890 кДж/моль(эВ) 3-ші: 3030 кДж/моль(эВ) |
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |
| Термодинамикалық фаза | Қатты дене |
| Тығыздық (қ.ж.) | болжам 34.8 г/см³ |
| Басқа да қасиеттері | |
| CAS нөмірі | 54083-77-1 |
1
994 жылы қарашада Сигурд Хоффман басқарған Питер Армбрестер мен Готфрид Мюнценбер тобы Шверионенфоршунг (GSI) 110 элементінің алғашқы атомдарын синтездеді. Зерттеушілер қорғасын нысанасын жеделдетілген никель изотоп иондарымен бомбалады.
Осындай жұмыстар Дубнадағы Біріккен ядролық зерттеулер институтында және Ұлттық зертханада жүргізілді. Лоуренс Берклиде (АҚШ).
IUPAC/IUPAP бірлескен жұмыс тобы GSI тобын элементті ашушылар деп таныды және оларға оның атауын ұсыну құқығын берді. Ауыр иондарды зерттеу орталығы орналасқан Дармштадт қаласының (Германия) құрметіне элемент Darmstadtium (Ds) деп аталды.
Алынуы:
Алғашқы синтездер реакциялар бойынша жүргізілді:
208Pb + 62Ni = 269Ds + 1n және 208Pb + 64Ni = 271Ds + 1n
Дармштадтийдің кейбір басқа изотоптары ұқсас реакциялар арқылы алынды, мысалы:
244Pu + 34S = 273Ds + 1n (ОИЯИ, Дубна).
Сонымен қатар, дармштадтий атомдарының түзілуі келесі элементтердің ядроларының ыдырауы кезінде тіркелді: 289Fl = 281Ds + 2a.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1.Дармштадтий." Википедия, свободная энциклопедия. https://ru.wikipedia.org/wiki/Дармштадтий
2."Darmstadtium", Wikipedia, The Free Encyclopedia https://en.wikipedia.org/wiki/Darmstadtium (англ)