Файл: 5 кезеге блінеді азастанны азіргі аумаында мір срген са,н,йсіндерді тркілер.docx

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 18.03.2024

Просмотров: 32

Скачиваний: 0

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

  • ЕЖЕЛГІ ДӘУІР ӘДЕБИЕТІ

  • Ежелгі дәуір әдебиеті: (5 кезеңге бөлінеді)

  • Қазақстанның қазіргі аумағында өмір сүрген сақ ,ғұн,үйсіндердің «түркілер »атанған ғасыры -: (Заманымыздың V ғасыры ).

  • «Аға, саған бұл ошақ! Ошағынан безгендер, тізеңді бүк! Халықта азық-түлік мол болғай!»-деген сөз жазылған шығарма: (Есік қаласынан табылған Алтын Бекзаданың жанындағы күміс тостағанда)

  • Сақ, ғұн дәуірінен келіп жеткен шығарма: («Алып Ер Тұңғаны(Тоңаны) жоқтау»).

  • «Бөрідей жұрт ұлысынп,

Айқаймен жаға жыртысып.

Өкірген үнін өшіртіп,

Жылаған көзден жас өрер,»- деген үзінді алынған жыр: («Алып Ер Тұңғаны жоқтау»).

  • Алып Ер Тұңғаның өз заманындағы мәртебесі:( Түркілердің көсемі»)

  • Иранның ұлы ақыны Фирдоусидің «Шаһнама»кітабының кейіпкері болған түркі көсемі : («Алып Ер Тұңға).

  • «Алып Ер Тұңғаны жоқтау» жырын қазақ тіліне аударды: ( Асқар Егеубай)

  • .... Ерлікті қаза сынады,

Бектерім жасын бұлады.

Бөрідей ұлып жылады,

Жоқтады жыртып жағасын,- деген жолдар арналған жоқтау: («Алып Ер Тоңа)

  • Ғалымдардың түркі жазуларына берген атауы: (Руна жазуы)

  • «Руна жазуы» деген ұғым: «Скандинавия халықтарының сөзі»

  • «Күлтегін»жырын тапқандар: (Швед Иогани, орыс ғалымы Н.М.Ядриницев `(ХVІІІ-ХІХ).

  • Көне түркі жазуын алғаш рет оқыған ғалым:( Вильгельм Томсен – дат ғалымы)

  • Орхон жазуының сырын алғаш рет ....ашты: :( В. Томсен1893 жылы)

  • Тасқа қашалған көне жәдігерлердің ішінде бізге жеткендердің ең ірілері:( «Күлтегін»,« Тоныкөк», «Білге қаған» ескерткіштері

  • «Күлтегін»,« Тоныкөк» - қай ғасырдың туындысы ? (VІ- VІІІ ғ.ғ)

  • «Күлтегін»,« Тоныкөк» дастандарының тастағы жазуы табылған жер( Орхон- Енисей өзендері аңғарлары)

  • Орхон жырларының негізгі ойы мен мұраты: ( Ел тәуелсіздігін аңсау)

  • «Күлтегін» жырының негізгі тақырыбы: ( Ерлік, ел қорғау)

  • «Күлтегін» жырында суреттелетін түркілердің қасиетті мекені :(Өтүкен аймағы)

  • «Күлтегін» жырында баяндалатын оқиға ( Түркі қағанатының жорықтары)

  • «Күлтегін»,« Тоныкөк» жырларын жазған: (Йоллығ Тегін)

  • «Күлтегін» жырындағы жырау ( Тоныкөк ( Тонұқұқ)

  • Тоныкөк кім болған? ( Қағанның кеңесшісі)

  • Күлтегін батырдың ақылшысы, кеңесшісі( Тоныкөк)

  • «Күлтегін» жырындағы Елтеріс, Қатаған, Білге қағандардың ақылшысы болған кейіпкер ; ( Тоныкөк)

  • «Күлтегін» жырындағы Күлтегін мен Білгенің әкесінің аты: (Елтеріс қаған)

  • Елтеріс хан өмірден өткенде артында қалған ұлы: (Білге)

  • Әкелері Елтеріс қайтыс болғанда балалары Күлтегін мен Білгенің жастары: ( Білге 7 жаста, Күлтегін 5 жаста)

  • ...Әкем қаған өлгенде


Інім Күлтегін жеті жаста қалды.

Он жаста Ұмай текті шешемнің бағына

Інім Күлтегін ер атанды.- деген ( «Күлтегін » жырынан)

  • «Күлтегін» жырындағы «тауғаштар» деп аталатын тайпа . ( Қытайға қараған түркі тайпалары)

  • «Күлтегін» жырында түркілер 50жыл бойы қай халықтың бодандығында болған : «Тауғаштардың»

  • «Күлтегін» ескерткішінің көшірмесі қойылған жоғарғы оқу орны: ( Л.Н. Гумилев атындағы Евразия ұлттық университеті)

  • «Күлтегін» ескерткішінің көшірмесі Астана қаласына қай жылы әкелінген: (2001)

  • «Күлтегін» жырына сәйкес мәліметтер : ( Түркі қағанатының жорықтарын суреттейді.* Алғаш тапқан швед офицері Иогани; «Руна» жазуымен жазылған)

  • Орхон- Енисей жырлары кімге арналған? : (Күлтегін, Тоныкөкке)

  • Орхон- Енисей ескерткіші кейіпкерлері: Білге қаған ,Тоңұқұқ, Күлтегін)

  • VІІІ ғасырда Сыр бойында өмір сүрген батыр, атақты ақын,күйші аңыз кейіпкері: ( Қорқыт)

  • «Қорқыт ата » кітабының жыр саны: (12) ( Кітаптың сақталған екі нұсқасы бар)

  • «Қорқыт ата » кітабында нақыл, мақал-мәтел : ( Жиі ұшырайды)

  • «Баба атын шығармаған жігерсіз ұл баба тілін бүгілткенше, бүгілтпегені игі» нақыл сөздің авторы : (Қорқыт)

  • «Қыз анадан көрмейінше, өнеге алмас,

Ұл атадан көрмейінше, сапар шекпес.»-деген нақыл сөздің иесі : (Қорқыт)

  • 12 жырдан тұратын «Қорқыт ата» кітабындағы қай жыр оқиғасы, құрылысы жағынан эпостық жырдың қ

  • айсысына жақын келетіні: («Бамсы Бейрек» жыры, «Алпамыс батыр»жырына жақын

келеді)

  • «Қорқыт ата» кітабына енген жыр:( « Байбөрі баласы Алып Бамсы» жыры)

  • «Дерсеханұлы Бұқаш туралы жыр» : ( «Қорқыт ата» кітабындағы жыр)

  • «Қорқыт ата» кітабындағы «Дерсеханұлы Бұқаш туралы жырда» сөз болатын тақырып: ( Анаға деген түркі халықтарының құрметі)

  • «Қорқыт ата» кітабындағы кездесетін кейіпкер : ( Қазан бек)

  • Аңыз бойынша ажал Қорқытқа келеді:( Жылан болып)

  • Қорқыт бабаның қобызшылар сақтап қалған күйі : («Желмая» )

  • «Қорқыт ата» кітабына сәйкес мәліметтер : ( *Алғаш ретХХғасырда хатқа түскен; *

  • Қарасөзбен жазылған 12 жырдан тұрады;* Қазан бектің ел қорғаған ерлігін жырлайды)

  • Қорқыттың нақыл сөздері(* Ескі қамыс біз болмас, Ежелгі дұшпандос болмас; * Алла демейінше іс түзелмес,Тәңірі бермейінше, ер байымас;* Тәкаппарлықты Тәңірі сүймес)

  • Түркі халықтарына ортақ көркем шығарма: ("Оғызнама")

  • "Оғызнаманың" ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасы сақталған жер:(Париждің кітапханасы)

  • "Огызнамадағы" хикая саны: (Қырықтан астам )

  • "Огызнаманың" басты идеясы: (Бүкіл түркі елін бірлікке шақыру,

  • достық пен адамгершілікке үндеу, сыртқы жауға карсы күресу)

  • "Огызнамада" мол кездеседі: (Мифологиялық суреттер)

  • "Оғыз Қаған" жырындағы Оғыздың ақылшысы: (Ұлық Түрк)

  • Үрім қаған елін бағындырған кейіпкер: (Оғыз қаған)

  • Жырдағы Оғыз қағанның анасы: (Айқаған)

  • Оғыз батырдың жер қайысқан қолын жеңістен-жеңіске бастап жүреді: (Көкбөрі)

  • Оғыздар киелі санаған түс: (Көк)

  • "Мұзтау" деген тау атауы көне әдеби ескерткіштің қайсысында аталады?("Оғызнама")

  • Ислам дәуіріндегі әдебиетке жататындар: (Әл-Фараби, А. Яссауи,Ж. Баласағұн, М. Қашқари)

  • Орта ғасырлық ойшылдар: (*Әл-Фараби; *Ахмет Йасауи; *АхметЙүгнеки)

  • Орта ғасырлардағы түркі әдебиетіне жататын шығармалар: (Құтты


білік" кітабы; "Даналық кітабы" еңбегі; «Түркі сөздерінің жинағы"кітабы)

  • Әбу Насыр әл-Фараби: (Ғалым, ақын, әдебиетші)

  • Әл-Фарабидің толық аты-жөні: (Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн узлағ Тархани)

  • Әл-Фарабидің шығармалары жататын ежелгі дәуір әдебиеті кезеңі: (Ислам дәуіріндегі әдебиет)

  • Ескендір Зұлқарнайынның тәрбиешісі болған ұлы ғалым: (Аристотель)

  • Түркі халықтарына ортақ көркем шығарма: ("Оғызнама")

  • "Оғызнаманың" ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасы сақталған жер: (Париждің кітапханасы)

  • "Огызнамадағы" хикая саны: (Қырықтан астам )

  • "Огызнаманың" басты идеясы: (Бүкіл түркі елін бірлікке шақыру,

достық пен адамгершілікке үндеу, сыртқы жауға карсы күресу)

  • "Огызнамада" мол кездеседі: (Мифологиялық суреттер)

  • "Оғыз Қаған" жырындағы Оғыздың ақылшысы: (Ұлық Түрк)

  • Үрім қаған елін бағындырған кейіпкер: (Оғыз қаған)

  • Жырдағы Оғыз қағанның анасы: (Айқаған)

  • Оғыз батырдың жер қайысқан қолын жеңістен-жеңіске бастап жүреді: (Көк

бөрі)

  • Оғыздар киелі санаған түс: (Көк)

  • "Мұзтау" деген тау атауы көне әдеби ескерткіштің қайсысында аталады? ("Оғызнама")

  • Ислам дәуіріндегі әдебиетке жататындар: (Әл-Фараби, А. Яссауи, Ж. Баласағұн, М. Қашқари)

  • *** Орта ғасырлық ойшылдар: (*Әл-Фараби; *Ахмет Йасауи; *Ахмет Йүгнеки)

  • * Орта ғасырлардағы түркі әдебиетіне жататын шығармалар: («Құтты білік" кітабы; "Даналық кітабы" еңбегі; *Түркі сөздерінің жинағы" кітабы)

  • Әбу Насыр әл-Фараби: (Ғалым, ақын, әдебиетші)

  • Әл-Фарабидің толық аты-жөні: (Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн узлағ Тархани)

  • Әл-Фарабидің шығармалары жататын ежелгі дәуір әдебиеті кезеңі: (Ислам дәуіріндегі әдебиет)

  • Ескендір Зұлқарнайынның тәрбиешісі болған ұлы ғалым: (Аристотель)

  • Әбу Насыр әл- Фараби еңбегі:(«Өлең өнердінің қағидалары»)

  • Әбу Насыр әл- Фараби «Өлең өнердінің қағидалары» кітабында ақындарды неше топқа бөледі: 3

  • «Кімде-кім хикмет(философия)білімін оқып үйренуге кіріспек болса,ол ең алдымен жас болуы,ниеті дұрыс,әдепті,қайырымды адам болуы керек»,-деген пікірді айтқан ғұлама ғалым: (Әбу Насыр әл-Фараби)

  • Мұхтар Шахановтың «Арман»,Әнуар Әлімжановтың «Ұстаздың оралуы»атты тарихи туындылары арналған: (Әбу Насыр әл-Фараби бабамызға)

  • Мұхтар Шахановтың «Арман»өлеңінде бала Әбу өзінің мақсатын дана қария қалай түсіндірген:(Ғылым мен өнердің шамын жағу)

  • Мұхтар Шахановтың «Арман»өлеңінің оқиғасы өтетін жер: (Отырар)

  • Мұхтар Шахановтың Әбу Насыр әл- Фараби өмірінен алынған өлеңі: («Арман»)

  • Ахмет Йасауидің өмір сүрген уақыты:(ХІІ ғасыр)

  • Қожа Ахмет Йасауи: (Дін ағартушы)

  • Сопылық әдебиеттің негізгі өкілі: (Қожа Ахмет Йасауи)

  • Қожа Ахмет Йасауидің ұстазы: (Арыстан баб)

  • Қожа Ахмет Йасауидің өміріне тән дерек(7 жасында Арыстанбабты іздеп табады)

  • «Диуани хикмет» еңбегінің авторы(Қожа Ахмет Йасауи)

  • Қожа Ахмет Йасауидің кітабы: («Диуани хикмет»)

  • «Диуани хикмет» кітабының қазақша атауы: («Даналық кітабы»)

  • Қожа Ахмет Йасауидің «Даналық кітабын» тақырып жағынан бөлуге болады: (2 топқа);


(1.Сопылық ілім туралы.

2.Дәуір,қоғамды жырлаған шығармалары)

  • «Жеті жаста Арыстанбабқа қылдым сәлем,

  • Осы халде мың зікірін қылдым тәмам...»-тармақтарының иесі: (Қожа Ахмет Йасауи)

  • Қожа Ахмет Йасауидің хикметтерінде неше жасқа дейінгі өмірі суреттеледі: (63)

  • 63 жасқа келген Мұхаммед пайғамбардың жасынан артық өмір сүруді қажетсінбей,қылуетке түскен ортағасырлық ойшыл: (Қожа Ахмет Йасауи)

  • (Қылует-арабша «оңашалану» деген сөз,жер астындағы үй)

  • Ахмет Йүгінекидің еңбегінің аты:(«Ақиқат сыйы»)

  • Ахмет Йүгінекидің «Ақиқат сыйы» атты кітабы неше өлең жолынан тұрады: (466)

  • «Ақиқат сыйы» кітабының қолжазбасы қайда сақталған:(Стамбұлдағы Тоқпалы сарайы)

  • Жүсіп Баласағұн мен Махмұд Қашқари өмір сүрген ғасыры:(ХІ ғ.)

  • «Түрік шаһнамасы» атанған орта ғасырдағы түркі әдебиетінің үлгісі(Ж.Баласағұн «Құтты білік»)

  • Жүсіп Баласағұн кітабының аты: («Құтадғу біліг»)

  • «Құтты білік» дастанының басты идеясы неше принципке негізделіп жазылған: (4)

  • Әділет,дәулет,ақыл мен қанағат жайлы кітап: («Құтадғу біліг»)

  • Әділет,дәулет,ақыл мен қанағат жайлы кітап жазған ғұлама: (Ж.Баласағұн)

  • «Құтадғу біліг» дастанындағы ақыл-парасат бейнесі:(Өгдүлміш)

  • Әділдік бейнесі: (Күнтуды бек («Құтты білік»)

  • Уәзір аты: (Айтолды) Күнтуды бек: әділет бейнесі

  • Айтолды уәзір-бақыт бейнесі

  • Өгдүлміш-уәзірдің баласы,ақыл –сана бейнесі

  • Одғұрмыш-уәзірдің бауыры,қанағат бейнесі

  • Ж.Баласағұнның «Құтты білік» дастанында мемлекетті дұрыс басқару үшін ең алдымен керек нәрсе:

(Әділдік)

  • «Құтадғу білік» дастанындағы Өгдүлміш айтқан пайдасыз үш нәрсені табыңыз: (Өтірік айту, сараңдық,жауыздық)

  • Жазған кітабын Табғаш Қара Боғра ханға тарту еткен ақын:(Ж.Баласағұн)

  • Ж.Баласағұнға берілген «хас хажиб» атағының мағынасы:(Сарай министрі)

  • «Көп сөйлеме-азбан келтір иінін.

  • Бір сөзбен шеш,түмен сөздің түйінін,»-деп айтқан: :(Ж.Баласағұн)

  • Махмұт Қашқаридің өмір сүрген мезгілі: (ХІ ғ.)




  • Түркі халықтарының ортақ мұрасы (Оғызнама)

  • Оғызнаманың ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасы сақталған жер (Париждің кітапханасы)

  • Оғызнамадағы хикая саны (қырықтан астам)

  • Оғызнаманың басты идеясы (Бүкіл түркі елін бірлікке шақыру,достық пен адамгершілікке үндеу,сыртқы жауға қарсы күресуі)

  • «Оғызнамада» мол кездеседі (мифологиялық суреттер)

  • «Оғыз қаған» жырындағы оғыздың ақылшысы (Ұлық түрік)

  • Үрім қаған елін бағындырған кейіпкер (Оғыз қаған)

  • Жырдағы Оғыз қағанның анасы (Айқаған)

  • Оғыз батырдың жер қайысқан қолын жеңістен-жеңіске бастап жүреді (Көкбөрі)

  • Оғыздар киелі санаған түс (Көк)

  • «Мұзтау» деген тау атауы көне әдеби ескерткіштің қайсысында аталады?(Оғызнама)





  • Ахмет Йугінекидің «ақиқат сыйы» атты кітабы неше өлең жолынан турады: (466)

  • «Ақиқат сыйы» кітабының қол жазбасы қайда сақталған.(cтамбулдағы тәпқалы сарайы)

  • Жүсіп баласағун мен махмұт қашқаридің өмір сүрген ғасыры.(11 ғасыр)

  • «түркі шаһнамасы» атанған орта ғасырдағы түркі әдебиетінің улгісі.(Жүсіп

Баласағұн «құтты білік»)

  • Жүсіп Баласағұнның «Құтты білігі» қазақ тілінде тұңғыш рет қашан жарық көрді?1986ж аударған Асқар Егеубаев

  • Валидов қайсы әдеби жәдігердің нұсқасын тапты?(Құтты білік)

  • Кемел мемлекеттің сипатын баяндайтын еңбек (Құтты білік кітабы)

  • Кұтты білік дастанының басты идеясы неше принципке негізделіп жазылған 4

  • Әділет, дәулет , ақыл мен қанағат жайлы кітап (құттаудағы білік- Жүсіп Баласағұн)

  • Күнтудыбек – әділет бейнесі

  • Айтолды уәзір – бақыт бейнесі

  • Өгдүлміш – уәзірдің баласы ақыл-сана бейнесі

  • Одғұрмыш – уәзірдің бауыры қанағат бейнесі

  • Жүсіп баласағұнның «Құтты білік» дастанында мемлекетті дұрыс басқару ушін ең алдымен керек нәрсе әділдік

  • Құтадғу білік дастанындағы өғдулміш айтқан пайдасыз уш нәрсе өтірік айтпау сараңдық жауыздық

  • Жазған кітабын табғаш қара боғра ханға тарту еткен ақын жүсіп баласағұн

  • Жүсіп баласағұнға берілген « хас хажиб» атағының мағынасы сарай министрі

  • «көп сөйлеме –азбен келтір иінін

  • Бір сөзбен шеш түмен сөздің түйінін»- деп айтқан жүсіп баласағұн

  • Әр жердің сөйлеу ерекшеліктерін зерттеп мақал мәтел жырларын жинаған

  • Қазақ жерінің дөңгелек картасын жасаған ойшыл махмұт қашқари

  • Махмұт қашқаридің ғылыми еңбегі «диуани лұғат ат-түрік» - 11 ғасырда жарық көрген

  • Махмұт қашқаридің «түрік сөздерінің жинағы» кітабы неше кітаптан тұрады 3 кітаптан тұрады

  • Көне дәуірдегі тіл білімінің басты салалары бойынша теориялық тұрғыдан

  • Құнды түйіндер жасаған ғылыми еңбек «диуни лұған ат-түрік»

  • Еділ маңғыстау іле сайрам т б жер су аттарына байланысты маңызды деректер

  • Айтылған еңбек махмұт қашқари « түрік сөздерінің жинағы»

  • Түркілер туралы жазылған «ұлы тәңір айтады: « менің бір тайпа қосыным бар

  • Оларды “түрік” деп атап жүздері мейірімді әдепті үлкендерді құрметтей білетін

  • Кішіпейіл уәделеріне берік тұратын мәрт….» деген сөздердің авторы махмұт қашқари

  • Құтыптың низамиден аударған дастанын: хұсырау-шырын

  • «хұсырау-шырын» дастанын басты кейіпкері: (шырын) бисат темірул