3) Ортаңғы резистордың үстінен тышқанның оң жақ кнопкасын басамыз. Пайда болған менюдегі Rotate(ауытқу) пунктінің сол жақ кнопкасын басамыз.

4) Sources пиктограмма қатарынан тұрақты кернеу көзін таңдаймыз (зерт.жұм № 1 қара). Тышқанның сол жақ кнопкасын басу арқылы жұмыс терезесіне алып шығамыз.

5) Жұмыс терезесіне тағы да бір тұрақты кернеу көзін алып шығамыз (сур 2.5).



Сурет 2.5 Еlectronics Workbench программасында резисторлар мен көздерді таңдау
6) Тапсырмаға сәйкес элементтерді бір-бірімен жалғаймыз (сур. 2.6).

Сурет 2.6 Еlectronics Workbench программасында элементтерді жалғау схемасы

7) Керек элементтің тышқанды екі рет басу арқылы номиналын өзгертеміз (сур. 2.7).

- Тапсырмаға сәйкес резисторлар номиналын 50…500 Ом өзгертеміз.



Сурет 2.7 Еlectronics Workbench программасында резисторлар параметрлерін белгілеу

- Тапсырмаға сәйкес тұрақты кернеу көздерінің номиналын 100..1000 В өзгертеміз (сур. 2.8).


Сурет 2.8 Еlectronics Workbench программасында көздер параметрлерін белгілеу
Алынған тізбек келесідей болады (сур. 2.9):


Сурет 2.9 Еlectronics Workbench программасында элементтерді қосу схемасы

8) Тармақтағы тоқты өлшеу үшін Indicators пиктограмма қатарынан амперметр таңдаймыз. Тышқанның сол жақ кнопкасын үстінен басып EWB жұмыс терезесіне алып шығамыз. Rotateпайдаланып айналдырып қоямыз. Тармақтың ажыратылған жеріне тізбектей жалғаймыз.

9) Жұмыс терезесіне кезекпен тағы екі амперметр алып шығып 8 пунктіне сәйкес тізбекке жалғаймыз (сур. 2.10).

Сурет 2.10 Еlectronics Workbench программасында схемаға амперметр жалғау

10) Потенциалды өлшеу үшін нүктенің біреуін жерлестіреміз, мысалы, a нүктесін. Ол үшін Sources пиктограммасынан жерлестіруді таңдаймыз. Тышқанның сол жақ кнопкасын басып EWB жұмыс терезесіне алып шығып, a нүктесімен жалғаймыз(сур. 2.11).

---

Сурет 2.11 Еlectronics Workbench программасында а нүктесін жерлестіру
11) Потенциалдарды өлшеу үшін Indicators пиктограммасынан вольтметр таңдаймыз. Тышқанның сол жақ кнопкасын басып EWB жұмыс терезесіне алып шығамыз. Вольтметрдің бір жақ соңын а нүктесіне жалғап, басқа соңын b,c,d,e нүктелерінің біреуіне жалғаймыз. Мәселен, dнүктесімен(сур. 2.12).


Сурет 2.12 Еlectronics Workbench программасында потенциалдар есептерінің тәжірибелік тексеруі

12) Тізбекті қосу үшін кнопкасын басамыз, ол экранның оң жақ үстіңде орналасқан. Басқа нүктелердің потенциалын есептеу үшін вольтметрдің екінші соңын кезек-кезек басқа нүктелерге жалғап шығамыз. Өлшеулерді кестеге енгіземіз.
Бақылау сұрақтары
1. Кирхгофтың бірінші заңын тұжырымда?

2. Кирхгофтың екінші заңын тұжырымда?

3. Қуат балансы деп нені айтады?

4. Потенциалдық диаграмма не үшін қажет?

5. Резистордағы тоққа қосылған кернеуді екі есе арттырса тоқ қалай өзгереді?

6. Үш резистор параллель жалғанған тізбектегі жалпы тоқ саны егер резистордағы тоқты екі есе төмендетсе қалай өзгереді?

7. Қоректендіру көзінің теріс қуаты нені білдіреді?

8. Қуат балансын құрғанда резистивті элементте теріс қуат бола алады ма?

9. Потенциал нүктелерінің бір э.қ.к. көзінен екіншіге ауысқандағы өзгеріп отыруы немен түсіндіріледі?
Зертханалық жұмыс № 4
Бірфазалы айнымалы тоқ тізбегіндегі кедергінің, катушка индуктивтілігінің, конденсатордың параллель жалғануындағы есептік және тәжірибелік жолмен зерттеу
Жұмыстың мақсаты: кезекпе-кезек есептеу әдісін зерттеу.

---

Жалпы мәліметтер
Кезекпе-кезек есептеу әдісі былай тұжырымдалады: кез-келген тармақтағы тоқ әрбір жеке схеманың ЭҚК шақыратын тоқтардың алгебралық қосындысына тең болады, бұл принцип барлық сызықты электр тізбектеріне сәйкес келеді.

Осы әдіспен тізбекті есептегенде келесі шарттар орындалады:

а) әрбір ЭҚК әсерінен пайда болатын тоқтарды ойша қалған схемаларды алып тастап отырып кезек-кезек есептейді;

б) тармақтағы тоқтарды жеке-жеке алгебралық қосу арқылы табу.

Мысал ретінде 4.1(а) суретінде көрсетілген схеманы қарастырамыз


а) б) в)

Сурет 4.1 Кезекпе-кезек әдісі бойынша тоқтарды есептеу схемалары
Әр ЭҚК пайда болатын тоқтарды есептеу үшін схемалар құрамыз (сур. 4.1-б,в). Тоқтарды есептеу үшін теңдеулер құрамыз.

Е₁ ЭҚК тоқтары үшін:

, , .
Е₃ ЭҚК тоқтары үшін:
, , .
Сонда тармақтағы дәл тоқтар тең болады:

I₁ = I₁ + I₁, I₂ = I₂ -I₂, I₃ = I₃ + I₃ .


Жұмыстың мазмұны
1. Программаның жұмыс терезесінде схемаларды жинау.

2. Тоқ пен кернеу шамаларын өлшеу.

3. Есептеу жолымен тоқ пен кернеу мәндерін анықтау.

4. Есептелген және өлшенген шамаларды салыстыру. Салыстыру негізінде қорытынды жасау.
Жұмысты орындауға нұсқау
Берілген зертханалық жұмыс кезекпе-кезек есептеу әдісін практикалық түрде үйренуді талап етеді. Жұмыс барысында 4.2 суретінде келтірілген схеманы жинау керек. Қоректену кернеуінің мәндері 100-500 В, резистордың мәндері 100-ден 1 кОм дейін. 4.2 суреті бойынша өлшеу құралдарын пайдаланып тоқ пен кернеу шамаларын өлшеу. Ол үшін тоқтарды өлшеу керек:

- К₁ и К₂ кілттері тұйықталған уақытта;

- К₁ кілті тұйықталған, ал К₂ кілті алшақ тұрғанда;

- К₂ кілті тұйықталған, ал К₁ кілті алшақ тұрғанда.

---

Сурет 4.2 Электр тізбегінің орын басу схемасы
Қоректену кернеуі мен резисторды бекітілген мәндері арқылы өлшегеннен кейін:

- әр ЭҚК пайда болатын тоқтарды есептеу қажет;

- орын басу схемасында өтетін толық тоқтарды табу қажет (сур. 4.2).

EWB программасында жұмыс барысы:

1) Basic пиктограмма қатарынан кілтті таңдаймыз . Тышқанның сол жақ кнопкасын басып EWB жұмыс терезесіне алып шығамыз.

2) Жұмыс терезесіне тағы бір кілтті шығарамыз.

3) Тышқанның сол жақ кнопкасын екі рет басу арқылы кілттің жөнге келтіру бөліміне кіріп, келісім клавишасын “A” деп ауыстырамыз (сур. 4.3).


Сурет 4.3 Еlectronics Workbench программасында сөндіргішті таңдау
4) Екінші кілт үшін тура осы процессті қайталап, келісім клавишасын “B” деп ауыстырамыз (сур. 4.4).


Сурет 4.4 Еlectronics Workbench программасында сөндіргішті таңдау
Енді “A” клавишасын басқанда – сол жақ кілт жұмыс істейді. “B” басқанда – оң жақ кілт.

5) Пиктограмма қатарынан керекті элементтерді таңдап, номиналдарын өзгертіп бір-бірімен жалғаймыз (зерт.жұм. № 1,2 қара). Электр схемасының виртуальды түру келесідей болады (сур 4.5)


Сурет 4.5 Еlectronics Workbench программасында электр схемасының виртуальды моделі
Бақылау сұрақтары

1. Кезекпе-кезек есептеу әдісін тұжырымда.

2. Кезекпе-кезек есептеу әдісінің басқа әдістермен салыстырғанда артықшылықтары мен кемшіліктері.

3. Кезекпе-кезек есептеу әдісін қандай схемаларда қолдану тиімді?


Зертханалық жұмыс № 5
Синусоидалды тоқтың тарамдалған және тарамдалмаған электрлік тізбектерінде резонанстік режим кезінде есептік және тәжірибелік жолмен зерттеу
Жұмыстың мақсаты: R, L, C элементтерінің физикалық процесстерінің ерекшеліктерін түсіну.
Жалпы мәліметтер
Айнымалы кернеудің негізгі параметрлері

Айнымалы кернеу синусоидалық түрде болады (сур. 5.1). Кернеудің синусоидалық түрде болуы электр техникалық есептеулер үшін қолайлы және электр қондырғыларының жұмысы үшін тиімді екені анықталды.

---

Сурет 5.1. Кернеудің лездік мәндерінің графиктері
Синусоидалық кернеудің негізгі параметрлері келесідей:

U_1m, U_2m –амплитудалық (максимальды) мәндер;

φ₁ , φ₂ – бастапқы фазалар, φ₁ – оң фаза, φ₂ – теріс фаза;

Т – радиан немесе секунтық период;

- жиілік, Гц;

- бұрыштық жиілік, рад/сек.

Синусоидалы шамалардың келесі мәндерін айырады:

U_m, Ι_m, Е_m – амплитудалық мәндер;

U, Ι, Е – әсерлік мәндер;

u, i, e – лездік мәндер.

Әсерлік мән есептеу шамасы болып табылады. Барлық құралдар (вольтметр, амперметрлер және т.б.) әсерлік мәндер көрсетеді. Математикалық әсерлік мәндерді былай анықтайды:


яғни

, , . (5.1)
Лездік мән – бұл уақыттың белгілі бір момент функциясының мәні. Мысалы, t=0 е(0), i(0), u(0) – осы уақыттағы шама мәні.

Айнымалы кернеу тізбегіндегі электр процесстерінің ерекшеліктері

Жол басшыдағы электр тоғы магнитті және электрлі өрістермен байланысты болады. Өзгеріліп отыратын магниттік өріс ЭҚК соқтырады, электр өрісінің өзгеруі жол басшыдағы зарядтардың өзгеруімен қатар жүреді. Сонымен қатар электромагнитті энергияның бір бөлігі жылуға айналып, бір бөлігі тарап кетеді.

Реалды электр тізбегінде жоғарыда айтылған құбылыстар байланыспаған бөлікті көрсету мүмкін емес. Сондықтан, процесстерді қарастыруды жеңілдету үшін электр тізбектерін идеалды тізбекпен немесе идеалды элементтерден тұратын есептеу схемасымен алмастырады.

Электр энергиясы басқа энергия түріне ауысатын элементтер активті кедергі r немесе өткізгіштік g деп аталады.

Тек қана магнитті өріспен байланысқан элементтер индуктивтілік L және өзара индуктивтілік М деп аталады.

Тек қана электр өрісін сипаттайтын элементтер сыйымдылық С деп аталады. Идеалды тізбектің элементтерін қосатын сымдар не R, не L, не С ие емес деп есептеледі.
Синусоидалы тоқтың тізбегіндегі резистор

Тізбектегі тоқ өзгереді

---

Смотрите также файлы

• Железный век делится на два периода Ранний железный век (viiiiii вв до н э.).docx

• Практикоориентированное задание.docx

• Статические преобразователи электрической энергии. 10 Особенности работы тяговых преобразователей на локомотивах.docx

• Курсовая работа по дисциплине Психология направления 44. 03. 05 Педагогическое образование (с двумя профилями подготовки).docx

• Подвиги жителей блокадного Ленинграда.docx