Файл: М. О.уезов атындаы педагогикалы колледжі кмк шыыс азастан облысты білім басармасы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 19.03.2024
Просмотров: 23
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Клиникалық психологияда екінші орталық С. С. Корсатовтың Мәскеудегі психиаторлық клиникасы болды. Бұл емханада 1886ж бері Ресейдегі ешінші А. А. Токарский басқарған психологиялық лобароторияны ұйымдастырды. Психиатрияның прогресивті бағыттарының барлық өкілдері сияқты С. С. Корсаков психология ғылым негіздерін білу есі ауысқан адамнаң психикалық қызметінің құлдырауын дұрыс түсіну мүмкіндігін береді деген пікірді ұстанды. Оның психология негіздерін баяндаудан психиатрия курсын оқуды бастауы кездейсоқ емес.
Осыған ұқсас дәстүрлерді С. С. Корсаковтың ізбасарлары В. П. Сербский, А. Н. Бернштейн және т.б ұстанды.
С. С. Корсаковтың емханасынан шыққан жұмыстарда психологиялық ғылым теориясына құнды үлес қосатын ережелер бар. Қызметкерлер Корсаковтың, Токарскийдің «ақымақтық туралы» атты мақаласынла ақыл – есі кемдіктің құрлымына қызықты талдау жасалған. Ол аурудың танымдық қызметінің бұзылуы жекеленген қабілеттіліктерінің құлдырауына алып келеді. Ал әңгіме ойлау қызметінің бұзылуы күрделі формалары туралы болады.
Тәжірибелік психологияға қызығушылық Мәскеу қоғамдық психиаторларының бір қатар мәжілісі психологиялық зерттеу әдістерін таныстыруға арналғандығынан байқалады.
1911 ж Бернштейннің эксперименттік психологиялық зерттеу әдістемесін сипаттауға арналған кітабы шықты. Сол жылы Рибаков өзінің « Жеке тұлғаны психологиялық зерттеу» атыласын шығарды. Сөйтіп Ұлы Қазан социалистік ревалюция қарсаңында Ресейде білімнің психология саласында эксперименттік патопсихология қалыптаса бастады. Сол кезеңдегі басты психиаторлармен невропатологтардың психологтармен үлкен бірлестігін атап өту қажет. Олардың көпшілігі мысалы: Бехтерев, Корсаков, Сербский және Бернштейн өз кезеңінің алдыңғы қатарлы психологиялық идеяларын жасаушылыр болды. Психологияның дамуына ғылыми ұйымдастыру бағытында да әсер етті. Ол өз лексияларын психология ғылым негізінен психолгиялық ғылыми қоғамның мүшелері психологиялық журнал редакторлары және т.б болып табылды.
Патопсихологияның білімнің белгілі бір саласы ретінде қалыптасуында көрнекті кеңес психологы Выготскийдің пәндік қызметі туралы идеясының маңызы болды, оны ары қарай жалпы психологияда оның шәкірттері мен қызметтестері Леонтьев, Лурия, Гальперин т.б дамытты.
Қарқынды эксперименттік психологиялық зерттеулер Бехтерев атындағы Ленинграттық институтында бірнеше ондаған жылдар бойы өткізілді. Бехтеревтің дәстүрлерін негізге ала отырып Мясищев психологиямен психиатрияны үйлестіруге және ауруларды психиаторлық емханада зерттеулердің обьективтік әдістерін енгізуге ұмтылды.
Осы жылдары әлемде КСРО-да алғаш рет құрылған еңбекке қабілеттілікке сараптама жасайтын орталық ғылыми зерттеу институтының психологиялық лабораториясында бір қатар ірі зерттеулер жасалды.
Осы лабораториядан миына зақым келген аурулардың танымдық қызмет ерекшкліктерінде эплепциямен, шезофрениямен ауратындардың психикалық қызметімен еңбекке қабілеттілігінің ерекшеліктеріне арналған жұмыстар шықты.
1.3 Патопсихология саласындағы негізгі мәселелер
Патопсихология саласындағы негізгі мәселелердің бірі танымдық қызметтің құлдырау мәселесі болып табылады. Бұл саладағы жұмыс әртүрлі бағытта жүреді. Танымдық процестердің бұзылуы құрылымдағы жеке компонентерінің өзгеруі зерттеледі. Зерттеудің басты бағыты психиаторлық емханада жеке тұлғаның бұзылуында байқалатын психологиялық талдауды зерттеуге бағытталған.
Адамның психикалық қызметін өзгерте отырып ауру жеке тұлғаның ерекшеліктер потологиясының әртүрлі формаларына алып келеді.
Қазіргі уақытта мативацияның ирерхиялық құрылымдарының, олардың мағынасын құрайтын қызметін зерттеу кеңінен өткізілуде. Сол сияқты әртүрлі психикалық аурулардың ішкі бейнесі зерттеледі. ММУ психолгия факультетінің патопсихология лабораториясы, Мәскеу психиатрия институтының патопсихологиялық лабораториясы Д. Н. Узнадзенің мақсат теориясын қолдана отырып, Грузияның бір қатар психологтарымен психиаторлары жүйке ауруларының әртүрлі формаларындағы мақсаттың бұзылуын зерттейді [3].
Осы зерттеулердің бәрі өз уақытында Выготский қойған психиканың дамуымен төмендеуі сәйкестігі туралы яғни методолгиялық мәні бар мәселені зерттеуге алып келуге мүмкіндік береді.
Соңғы уақытта патопсихологиялық зерттеулер эксперимненттік тәжірибеде айтарлықтай кеңейді. Әлеуметтік психиатор және еңбек.
Еңбек және әлеуметтік реабилитация мәселесі бүгінде әр түрлі мамандық өкілдерінің зейінін аударады. Ауру адамдардың функцияларының жекелеген бұзылулары сияқты, еңбекке қабілеттілігінде қалпына келтіретін лабораториялар кеңейеді. Психологтардың қатысуы бүгінде тек қажет қана емес сонымен бірге қалпына келтіру жұмысы сияқты, жүйке ауруларының алдын алу саласында да жиі негізгі фактор болып табылады.
Патопсихолгиялық зерттеулер балалардың психоневролгиялық мекемелерінде ерекше дамыды. Ақыл – есі кемдігін ерте анықтауға мүмкіндік беретін әдістемелер жасалды.
Эксперменттік патопсихология саласындағы зерттеу және тәжірибелік жұмыстың өсуі патопсихология саласындағы зерттеулерді біріктіретін және үйлестіретін секциялардың бар екндігін көрсетеді.
2. ПАТОПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРТТЕУ ҚҰРЛЫМЫНЫҢ (ҚҰРУДЫҢ) ПРИНЦИПТЕРІ
2.1. Патопсихологиялық зерттеу тәсілдері
Патопсихологиялық зерттеу тәсілдеріне методологиялық сипаттама беру. Патопсихологиялық эксперименттің ерекшеліктерін анықтау. Патопсихологиялық лабороторияларда қолданған әдіс - тәсіл принциптерін түсіну.
Сандық өлшеу әдісін түсіндіру.Қолдану тәсілдерін меңгеру.
Психологиялық ғылымның барлық саласы сияқты, потопсихология эксперимент әдісін қолданады. Патопсихологиялық зерттеу тәсілдері, олар негізделетін жалпы психологиялық принципті (негізді) теориялық мақсаттарға байланысты болады. Сондықтан психологиялық зерттеудің нақты жолдарын таңдап алу тек әдістемелік қана емес, сонымен бірге методологиялық сипатта да болады. Патопсихологиялық эксперименттің ерекшеліктерін түсіну үшін жалпы психологияның зерттеу әдістеріне бірнеше сөзбен тоқталып өту қажет. Эксперимент әдісі психологиядағы танымның жалғыз жолы болып табылады. Ол психологияның даму шамасы бойынша дәл ғылым ретінде және оның жалпы теориялық ережелерімен байланысы ретінде басым болды.
Бәрімізге белгілі, психология - рационалистердің зейіні адам психикасында жекелеген «Шын жүректен шыққан қабілетін» шектеуге бағытталған, олардың әрқайсысын сырттан алынған материалды өз бетінше қайта өңдейді. Психология осы мүмкіндіктерді суреттеу жұмысына алып барады.
Адамның ішкі дүниесін ойша суреттеу өз көрінісін тек психология-рационалистте алған жоқ.Ол психологияны түсінетін деп аталатын өкілдерден өз орынын тапты.(Ә. Шпангер, В.Дильтей).Психиканың жекелеген процестерге немесе қызметтерге ұсақталуын (бөлінуін) жоққа шығара отырып, бөлінбейтіндігін, психологиялық бірлестігін (түтастығын) мойындай отырып, осы бағыттың өкілдері, егер табиғатты түсіндіруге болатын болса, онда психиканы тек түсінуге болады, деп есептей отырып, психикалық ғылыми зерттеуден бастартады.Түсінетін психологияның бұл ережелері өз көрінісін психолог-экзистенциалистер концепциясында тапты.
Тәжірибеде бұл, психология бар болғаны субъектіні өткізуді бақылау, оның айтқандарын және өзі бақылағандарың тіркеуі және эксперименттен бас тарту, сол немесе басқа процестің ағыны тәуелді болатын жағдаймен қызметті өзгерту мүмкіндігінен бас тартуы тиіс екендігін білдіреді.Мәні
басқаша, психолог-экзистенциалист құбылысты суреттеуге ұмтылады, бірақ
оның мәніне үңілмеуге (байлауға)ұмтьілады.Рационалистікпен алмасуға
әкелген эмперикалық психология зерттеу әдісінің басқаша түсінігін алып
келеді. Эмперикалық психологияның дамуымен, психофизалогияның
дамуымен психологияға невралогия және психатрия тәжірибесінен енген
(кірген) эксперимент әдісі қолданыла бастады (В.Вундт,Г-Әббин - Ә.Гауз.
Титчеенер).Ірі емханаларда (Ленинградтағы В.М.Бахтеревтың, Лейпцигтегі
Ә.Крепеилнаның,С.С.КорсакованыңМәскеудегі)психологиялық лабарато риялар ашылды.
Лабороторияларда қолданған әдіс - тәсіл принциптері әртүрлі.Оларға қысқаша тоқталып өтейік.Ұзақ уақыт бойы емханаларда Вундтың психологияға сүйенген (негізделген) әдіс психикасының процестерді сандық өлшеу әдісі үстемдік етті.Туа біткен мүмкіндіктер сияқты, тек даму кезінде ғана өзгеретін психологиялық процестерге көзқарас, өлшеу психологиясын құру мүмкіндігі туралы идеяға алып келеді. Психикалық процестерді эксперименттік зерттеу оның тек сандық сипатын белгілеуге, дәлірек айтқанда, жекелеген психикалық мүмкіндіктерді өлшеуге алып келеді.
Туа біткен мүмкіндіктерін сандық, өлшеу принципі психиатриялық және неврологиялық емханаларда зерттеудің психологиялық әдістері негізіне жатқызылды.Қандайда бір (фукциялардың) құлауын зерттеу оның қалыпты стандарттан сандық ауытқу деңгейін белгілеуге болады.
191 Ож көрнекті невропатолог Г.И. Россолиио, оның пікірі бойынша, жекелеген психикалық функцияның субъектінің психологиялық процесін (белгілеугее) анықтауға мүмкіндік беретін сияқты психологиялық эксперименттің жүйесін жасады.Автордың пікірінше, мидың әртүрлі патологиялық жағдайы психодинамиканың өзгеруі белгілі бір типтік процесін тудырды. Бұл әдістің негізінде туа біткен оқшауланған мүмкіндіктердің болуы туралы эмперикалық психология концепциясы жатыр.Бұл жалған теория да солай, психикалық қызметтің бұзылуын талдауға жеңілдетілген сандық тәсіл сияқты, клиникалық тәжірибенің барабар сұраныстарын,әдістемелерді қамтамасыз ете алады, психологияны клиникалық міндеттерді шешуге жақындатуға әрекет қылудың өзі, өз уақыты үшін прогресивті болады.
Жекелеген психикалық функцияларды сандық өлшеу әдісі,басында ақыл-ой мүмкіншілігін анықтау деңгейіне бағытталған - Бин-Силонның тест зерттеуде көрінуге қол жеткізді.Оның тест зертеуі, баланың ақыл-ой мүмкіндікті фатальды бөлінген тұқымқуалаушылық факторлармен бөлінген деңгейде оқу мен тәрбиелеу деңгейіне тәуелді болады. Әрбір балаға белгілі бір, көп немесе азырақ тұрақты жасқа сай интелектуалды коәффицент (ЬСО тән.
