Файл: 555зертханалы сабатар зертханалы жмыс Таырыбы Electronics Workbench бадарламасыны ммкіндіктерін оу.doc

5. Барлық тәртіп үшін өлшенген өлшеулер үшін векторлық диаграмманы құрастырыңыз.

6 . Жұмыс нәтижелері бойынша қорытынды жасаңыз.

Әдебиеттер: 1,2,3,6,14,15; 4-дәріс материалы.

Зертханалық жұмыс - 12 . Тақырыбы: Бір фазалы трансформатрды зерттеу.
Жұмыстың мақсаты: Қысқаша тұйықталу мен бос жүріс тәртібі кезіндегі бір фазалы трансформатордың құрылымы мен жұмыс істеу принципін зерттеу.
Жұмыстың орындалу реті:

1. Сүлбе бойынша электр сүлбесін жинау (12.1-сурет)

2. Нұсқа бойынша трансформатор типі мен сүлбенің параметрін еңгізініз (оқытушы өзі береді).
Бос жүріс тәжірбиесі

3. Бос жүрістің сипаттамасаын алу үшін сүлбедегі екі орамды трансформаторды Тр ажырату керек, 12.1-сурет (R = ).




12.1-сурет

4. Трансформатордың бірінші орамында кернеуді 0-ден 240В өзгертуге болады, нәтижені 12.1-кестеге еңгізіңіз (ең аз дегенде 5-6 нүкте).

Таблица 12.1.

№ п.п	Өлшенгені				Есептелгені
	U1	U2	I	Рм	м	cos φ,	Z,	Ri	R	Sio
	В	В	A	Вт		-	Ом	Ом	Ом	ВА
1
2
3			-

5. Бос жүрісті тәжірбие нәтижесі бойынша келесі тәуелділікте графикті құрыңыз.

Қысқаша тұйықталу дәрежесі

1. 
   Екі орамды трансформатордың қысқаша тұйықталу Тр сипаттамасын алу үшін қысқаша тұйықтау керек (R =0).
   
2. 
   Екінші орамды трансформатордың номиналды тоққа дейін кернеудің мәнін өлшеу керек. Тәжірибе нәтижесін 12.2-кестеге еңгізіңіз.
   

... " •.,
Кесте 12.2.

№ п.п	Өлшенгені				Есептелгені
	U,k	I1	I2	PlK	COSфк		ZK	Rk	хк
	В	А	А	Вт	-		Ом	Ом	Ом
1
2
3

З. Қысқаша тұйықталу нәтижесі бойынша трансформатордың векторлық диаграммасын құру керек.

4. 
   Т әжірибе нәтижесі бойынша тәуелділік графиктерін құру керек.
   
5. 
   Жұмыс нәтижесі бойынша қорытынды жаса.
   

Әдебиеттер: 1,2,3,14,15,16; 5-дәрістің материалы.


Зертханалық жұмыс 13. Тақырыбы: Жанама әдіспен кедергі, сыйымдылық, индуктивтілікті өлшеу.

Рисунок 13.1
3. К кілтін сол қалыпқа қарай қосамыз. Сүлбені қосыңыз. Кедергі кернеудің үш мәнінде ғана анықталады.

№	U	I	Rx	Rfl	Y
		А	Ом	Ом	%
1
2
3

5.. К кілтін оң қалыпқа қарай қосамыз. Кедергікернеудің үш мәнінде анықталады.

6.Тәжірибе нәтижесін 13.2-кестеге еңгізініз.
Кесте 13.2

№	U	I	Rx	Rd
		А	Ом	Ом
1
2
3

7. 3 және 5 пунктқа байланысты алнған нәтижелер арқылы R х шамасы және салыстырмалы қателік бойынша қорытынды жаса.

4.Тәжірибенің алған нәтижелерін 13.1-кестеге еңгізіңіз.

Индуктивтілікті өлшеу

1. Сүлбе бойынша электр тізбегін құрастырыңыз.

13.2-сурет

2. 
   К кілтін сол қалыпқа қарай қосамыз. Индуктивтіліктің мәні кернеудің үш мәнінде анықталады.
   
3. 
   Индуктивтіліктің шынайы шамасы – нұсқа бойынша.
   
4. 
   Тәжірибе нәтижелерін 13.3-кестеге еңгізіңіз.
   

Кесте 13.3

№	U	I	L	Rd	Y / оти
опыта	B	А	Гн	Гн	%
1
2
3

5. 
   К кілтін оң қалыпқа қарай қосамыз. Индуктивтіліктің шамасы кернеудің үш мәні кезінде анықталады.
   
6. 
   Тәжірибенің нәтижелерін 13.4-кестеге еңгізініз.
   

Кесте 13.4

	U	I	L	rD	£опт
опыта	В	А	Гн	Гн	%
1
2
3

7. Алған нәтижемен 2 және 5 пункт бойынша индуктивтілік L мен салыстырмалы қателік бойынша қорытынды жасаңыз.
Конденсатордың сыйымдылығын өлшеу
1. 13.3-суретке сәйкес электр тізбегін жина.

13.3-сурет

2.К кілтін сол қалыпқа қарай қосамыз. Сыйымдылықтың мәні кернеудің үш мәнінде анықталады.

3.Сыйымдылықтың шынайы шамасы – нұсқа бойынша.

4.Тәжірибе нәтижелерін 13.5-кестеге еңгізініз.
Кесте 13.5

№	U	I	С	Сd	γ
опыта	В	А	Ф	Ф
1
2
ГО

5. К кілтін оң қалыпқа қарай қосамыз. Сыйымдылықтың шамасы кернеудің үш мәні кезінде анықталады.
6. Тәжірибе нәтижелерін 13.6-кестеге еңгізініз.
13.6-кесте

№	U	I	С	Rd	γ
	B	А	Гн	Гн	%
1
2
3

7. Алған нәтижемен 2 және 5 пункт бойынша сыйымдылық С мен салыстырмалы қателік бойынша қорытынды жасаңыз.
Әдебиет: 1,2,3,4,5,14; 8-дәріс материалы.

Зертханалық жұмыс 14 . Тақырыбы: Жартылай өткізгішті өткізгішті зерттеу.

Жұмыстың мақсаты:

1. р-п ауысудың тура және кері ауысуы кезіндегі кернеу мен тоқ диодын зерттеу.

2.Жартылай өткізгішті диодтың вольтамперлі сипаттамасын құру және зерттеу (ВАС).

14.1-сурет
4. Диодды кері айналдырып, сүлбені қайта қосыңыз(14.2-сурет). Мультиметр көрсеткішін жазып алыңыз.



14.2 5-сурет.

Тура және кері қосу кезіндегі тоқ диодын есептеңіз. Тоқты өлшеу.



14.3-сурет

2. 
   Сүлбені қосыңыз. Мультиметр көрсеткішін жазып алыңыз.
   
3. 
   Диодты тағы кері айналдырып, сүлбені қайта қосыңыз (14.4-сурет) . Мультиметр көрсеткішін жазып алыңыз.
   

14.4-сурет
Диодтың вольтамперлі сипаттамасын алу.

1 . 14.5-суретке сәйкес сүлбені жинаныз.




14.5-сурет.
2.Сүлбені қосыңыз. ЭҚҚ 5 В, 4 В, 3 В, 2 В, 1 В, 0.5 В, О В шамасына тең ретінде қабылдап тізбектей қоса отырып, кернеу U_np мен 1 өткізгішті тоқ диоды шамасын ала отырып, 14.1-кестеге еңгізіңіз.
Кесте 14.1

ЕЗ	Unp, В	Iпр, мА

3. Диодты кері айналдырыңыз. 14.6-сурет.

14.6-сурет

4.Сүлбені қосыңыз. ЭҚҚ В, 5 В, 10 В, 15 В шамасына тең ретінде қабылдап 1о_Б тоқ пен кернеуді Uog 14.2-кестеге еңгізіңіз.
Кесте 14.2

R.B	U,В	I мА

4 . Алған нәтижелер бойынша график құр.
Есептеу формулалары:



5. Алған нәтиже бойынша қорытынды жасаңыз.
Әдебиеттер: 1,2,3,7,8,9,25,26.39,41; 11,12 – дәріс материалдары.

Зертханалық жұмыс 15 . Тақырыбы: Түзеткіштің көпірлі сүлбесі

Жұмыстың мақсаты: Түзеткіштің көпірлі сүлбесін зерттеу.

Жұмыстың орындалу реті

1. 15.1-суретке сәйкес сүлбені жинаныз.

2. Сүлбе параметрі, диодтың типі нұсқа бойынша таңдалады.



15.1-сурет

3.Сүлбені қосыңыз. Осциллограммадан уақытша диаграманы көшіріп алыңыз.

а) трансформатордың бірінші орамындағы кернеу мен тоқ

б) трансформатордың екінші орамындағы кернеу мен тоқ

в) жүктемедегі тоқ пен кернеу.

4. Көпірлі сүлбенің бір иығындағы диодты сөңдіріп қойыңыз.

5.Сүлбені қосыңыз. Осциллограммадан уақытша диаграманы көшіріп алыңыз:

а) трансформатордың бірінші орамындағы кернеу мен тоқ

б) трансформатордың екінші орамындағы кернеу мен тоқ

в) жүктемедегі тоқ пен кернеу.

6.Жұмыс нәтижелері қорытынды жасаңыз.

Әдебиеттер: 1,2,3,7,8,9,25,26,39,41; 11,12 2.4-дәріс материалы

Студенттің өзіндік жұмысына арналған тапсырмалар (СРС)
РГР 1. Тақырыбы: «Тұрақты тоқтың электр тізбегін есептеу» РГР орындауға арналған тапсырмалар, орындау графигі 1.6 пунктта келтірілген.
РГР орындауға дайындалу:
Тұрақты тоқ электр тізбегінің заңдылығын оқу (Ом заңы, Кирхгоф заңдары)

Тұрақты тоқ электр тізбегінің тоқ контурының әдісін оқу. Электр тізбегінің қуаттар балансын оқу. Потенциалды диаграмманы құруды оқу.
Дайындалуға арналған материалдар: 1-дәріс материалы, әдебиеттер-3,5,10

РГР орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар.
Тақырыбы: «Тұрақты тоқ тізбегін есептеу»
Есептеу жұмыстары:
1) Кирхгофтың 1және 2 заңы бойынша теңдеуді құру.

2) Контурлы тоқ әдісімен түйіндердегі тоқтарды анықтау.

3) Қуаттар балансын құру.

4) Потенциалды диаграмманы құру.
Есептеу мысалы:

Берілген параметрлермен электр тізбегі үшін (1-сурет) қажетті: Кирхгоф заңдылығын қолдана отырып, түйіндегі белгісіз тоқтарды есептеу үшін жүйе теңдеуін жазыңыз.

ЭЛЕКТРОНДЫҚ СХЕМАЛАРДЫ МОДЕЛЬДЕУ ҮШІН ELECTRONICS WORKBENCH ҚОЛДАНУ

Сәлем достар!!! Сіздерге Electronics Workbench бағдарламасы туралы ақпарат жариялап отырмын.
Кез – келген құрылғының құрылуы ереже бойынша физикалық немесе математикалық модельдеумен жүргізіледі. Физикалық модельдеу макеттерді құрғанда және зерттегенде үлкен шығындарға әкеледі. Сондықтан көбінесе есептеу техникасының әдістері мен құралдарын қолдану арқылы, математикалық модельдеу жүргізіледі. Сондай программалардың бірі -модельдеудің электрондық жүйесі Electronics Workbench(EWB). EWB жоғары оқу орындарында (физика, электроника мен электротехника негіздері, автоматтар және есептеу техникасы және т.б) кең өріс алды.
EWB модельдеудің электрондық жүйесі зерттеушінің өлшеуші приборлармен жабдықталған, реальды жұмыс орнын тудырады. Оның көмегімен қарапайым және қиында аналогтық және цифрлық радиофизикалық құрылғыларды модельдеуге, құруға болады.
EWB анық түсіну үшін оның жүмыс істеу принципін түсіну керек:
— Windows операциялық жүйесінің негізгі жұмыс істеу принциптерін білу
— Негізгі өлшеу құрылғыларының жұмыс істеу принциптерін түсіну(мультиметр, осциллограф және т.б)
— Радиоэлектронды құрылғылардың жеке элементтерін білу
Схема құрудың негізгі принциптері.
EWB модельдеудің электронды жүйесімен жұмыс істеу 3 негізгі қадамнан тұрады: схема құру, өлшеуші құрылғыларды қосу және таңдау және процесстерді есептеу.
Жалпы жағдайда схеманы құру оның жұмыс үстелінде компоненттерді орналастырумен басталады. EWB-те 14 кітапхана бөлімі бар. Қажетті компоненттерді жұмыс үстеліне орнатып жұмыс істеуге болады.

Негізгі элементтерді сипаттау
Favorites – бұл бөлімде ішкі схемалар орналасқан. EWB-те үлкен схемалардың аумағы ішкі схемаларға айналуы мүмкін. Ішкі схемаларды құру үшін, схеманың аумағын белгілеп аламыз. Содан кейін ішкі схема құратын диалогтық терезені шақырамыз:
— Copy from Circuit — белгіленген атымен ішкі схема Favorites бөліміне көшіріледі.
— Move from Circuit — жалпы схемадан белгіленген бөлім қиылады және қойылған атымен Favorites бөліміне көшіріледі.
— Replace from Circuit — бастапты схемада белгіленген бөлік ішкі схемамен алмастырылады.
Ішкі схеманы көру немесе өзгерту үшін белгішесінен тышқанның батырмасымен 2 рет шертеміз.

Sources – сигналдар көзі. Сигналдар көзі ретінде тоқ көздері ғана емес, сонымен қатар басқарылатын көздерде жатады.
 — Батарея(қуат). Ұзын сызық оң клеммаға сәйкес келеді.
 — Электр тізбегінің бір ұшын жерге қосу
 — Айнымалылы синусоидты қуаттың көзі(қуаттың тиімді мәні, жиілік, фаза)
 — Тоқпен немесе қуатпен басқарылатын қуат көзі
 — +5В пен +15В-қа сәйкес белгіленген қуат көзі
 — амплитудо-модельденетін тербеліс генераторы
 — қуатпен басқарылатын синусоидалы формалы қуат көзі
 — қуатпен басқарылатын төртбұрышты формалы қуат көзі
 — Тұрақты ток көзі
 — Айнымалылы синусоидты тоқтың көзі(қуаттың тиімді мәні, жиілік, фаза)
 — Тоқпен немесе қуатпен басқарылатын тоқ көзі
 — Бірполярлы төртбұрышты импульстер генераторы
 — Фазо-модельденетін тербелістер генераторы
 — қуатпен басқарылатын үшбұрышты формалы қуат көзі
 — Күтуші мультивибратор
 — Қуатпен басқарылатын сызықтық қуат көзі

Basic – пассивті элементтер, сонымен қатар коммуникациялық құрылғылар жиналған кітапхана.
 — Қосылу нүктесі. Оған кем дегенді 4 өткізгіш қосылуы мүмкін.
 — Конденсатор
 — Трансформатор
 — берілген батырманы басумен басқарылатын ауыстырушы
 — қосуға және сөндіруге берілген уақыт арқылы автоматты түрде орындалатын ауыстырушылар
 — Айырушылар
 — резистормен тізбектей қосылған тұрақты қуат көзі
 — Реостат
 — Резистор
-Индуктивтілік катушкасы
 — Реле 

Diodes – диодтар
-Жартылайөткізгішті диод
-Шокли диоды
-Стабилитрон
-Светодиод
-Тиристор немесе динистор
-Симметриялық динистор
-Симметриялық тринистор
-Тегістеу мосты