ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 27.03.2024
Просмотров: 12
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Ахмет-ұлт ұстазы.
Ол ұлттың нағыз ұстазы болған, ол қазақ халқын оятуға тырысқан, ол қазақтарға қазақты сүюді үйреткен, Ахмет Байтұрсыновтың қазақ халқы үшін қосқан үлесі шексіз. Ол-ақын, ол — қоғам қайраткері, ол-алғашқы қазақ әдеби теоретик-лингвист, ғалым-ағартушы. Ол-Алаш идеясының көшбасшыларының бірі. Қазақ халқы үшін ол бес рет қамауға алынып, " асықпа! Біздің артымызда судья бар...", кейін ол өлім жазасына кесілді. Оның өмір жолын, қызметін, идеяларын білу және бағалау — біздің ортақ парызымыз.
Ақын Ахмет Байтұрсынов 1872 жылы 5 қыркүйекте Қостанай облысы Жангелді ауданы Сарытүбек ауылында дүниеге келген. Оның әкесі Байтұрсын Шошақұлы өзінің абыройын қадірлеген, тірі, әділ адам болған. Ол Торғай уезінің бастығы полковник Яковлевтің туыстарына деген қорлау мен қысымға шыдамады және оны ұрды. Осы әрекеті үшін Ахметтің әкесі Сібірге 15 жыл жер аударылды.
Патша өкіметінің әкесіне және туыстарына тигізген зияны көп азап шегіп, Ахметтің жанын жарақаттады және ол бұл туралы өзінің өмірбаянында былай деп жазады: "бұл бақытсыздық менің Торғай мектебіне түсуіме қызмет етті". Ахмет жас кезінен бастап еңбекқор бала болып өсті және оқуға деген үлкен ықыласы болды. 1883-1884 жылдары Ахмет білімді ауылдастарынан грамота оқып, жақын маңдағы ауыл мектебін бітіреді. Одан кейін Ахмет Торғайдағы екі жылдық орыс-қазақ училищесіне түсіп, кейін мұғалімдерді даярлайтын Орынбор мектебіне түседі. Білім алғаннан кейін Ахмет өзінің алдына үлкен мақсат қояды — қазақ балаларының білім алуына бар күшін салу. "Басқалардан артта қалмау үшін біз білімді және мықты болуымыз керек. Білім алу үшін оқу керек. Бай болу үшін күресу керек. Ал билік үшін бірлік пен бірлік қажет. Бұл қажеттіліктер үшін қажымай жұмыс істеу керек", — деді Ахмет.
Ағартушылықтан бастау-адамдарды құлдықтан босатудың тәсілі, Ахмет мұны нақты түсінді. Ең басында ол бай Ахметкерей Қонысбаевтың ауласында мектеп ашқан, содан кейін Аманқарағай ауылында мектеп ашып, бір жыл бойы балаларға сабақ береді. Көп ұзамай ол Қостанай қаласындағы екі жылдық орыс-қазақ мектебіне ауысады. Ахметтің қызу ұстаздық өмірі осылай басталады. Бұл туралы Сәкен Сейфуллин былай деп жазды: "Ахмет Байтұрсынов қарапайым адам емес, ол білімді адам. Басқа білімді мырзалар атақ пен пагон іздеген кезде Ахмет жалғыз болды, намысы мен қадір-қасиеті үшін күресіп, ұйқысыз халық санасын оятуға, ұлт намысын қысымшылықтан, құлдықтан шайқауға тырысты. Білімді қазақтардың көбі уездік, губернаторлар мен судьяларға сатылды, толмачтар болып орналасты, кейбіреулері тіпті ар-намысты сатты және сатқындықпен айналысты, Ахмет өз жанын қазақ халқына берді". Бұл туралы ақынның өзі жазады:
Адамзаттың егушісі-мен жолға шықтым,
Мен жасыл, гүлдер жоқ жерге бардым.
Онда адамзаттың дәндерін егілді
Адамдарға бақыт сыйлау үшін.
(Адамның диқаншысы-жолға шығым,
Көгі жоқ, көгалы жоқ қырға шықтым.
Тұқымын адамдықтың шаштым, ектім,
Көңілін көтеруге құл халықтың).
Жазушы Сейіт Кенжеахмет: "1917 жылы 5-13 желтоқсанда ІІ жалпықазақ съезі өтті. Онда Алашорда үкіметінің құрамы бекітілді. Ахмет Байтұрсынов білім комиссары болып тағайындалды. Оның жанында Мағжан Жұмабаев, Елдес Омаров, Биахмет Сәрсенов, Телжан Шонанов болды. Ол кезде Ахмет ағарту жұмыстары үшін Молл активін қолданған. Себебі ол сауаттылықты оқыту процесіне тек әріптерді үйрену ретінде қарамады. Ол тәрбиені негіз ретінде алды. Ол адамгершіліксіз, жанашырлықсыз, мейірімділіксіз және қайырымдылықсыз білім алған адам қауіпті болуы мүмкін екеніне сенімді болды. Торғай өңірінде медресе-мешіттер өте көп болды. Ахмет бұл дайын ресурстарды пайдалану дұрыс деп санайды...».
Бірақ Алаш қайраткерлері болжағандай, олай болған жоқ. Көп ұзамай араб графикасы Исламға теңестірілгендіктен жойылды. Тек Қытайға, Ауғанстанға, Иранға көшіп келген қазақтар ғана Ахмет жасаған хатты сақтап қалды. Қазір олар қолданатын араб графикасы Ахметке тиесілі.
Алдына үлкен мақсаттар қойған, өз міндетін адал атқарған қарапайым ұстаз Ахмет бүкіл ұлттың ұстазы болады деп ешкім ойламаған шығар...
