Файл: 4 І. Бастауыш сынып оушыларын оытуда тарихи материалдарды олдану ажеттілігі.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.04.2024
Просмотров: 25
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Оқушылардың математикамен қызығушылықпен айналысуына қалай қол жеткізуге болады, оларды есептерді шешуге қалай үйретуге болады, математика күнделікті өмірде ғана емес, басқа пәндерді үйрену үшін де қажет екеніне қалай сендіруге болады? Ғылым тарихынан алынған ақпарат оқушылардың көкжиегін кеңейтеді, пәннің диалектикасын көрсетеді. Сондықтан Тарихи мотивтердің математика сабағының бір бөлігіне шебер енуі, балаларды осы жан-жақты ғылымның ең бай тарихына таң қалдыруы, ойлауы және таңдануы өте маңызды.
Бастауыш сыныптарда математика сабақтарындағы Тарихи аспект міндетті түрде көңілді болуы керек, ақпаратпен шамадан тыс жүктелмеуі керек, жарқын және бейнелі түрде ұсынылуы керек, жақсырақ оқушылардың жеке тәжірибесімен байланыста болуы керек.
Тарихи экскурсия үнемі өткізіліп тұратын екінші сыныптағы матема-тика сабақтарында мақсатты жұмыс жүргізу балалардың "Математика" пәніне деген қызығушылығын арттырды, ал оқыту сапасы да оң динамикаға ие болды.
Төрт айдағы математикадан оқыту сапасының көрсеткіштері оң дина-мика береді:
Төрт айдағы негізгі пәндер бойынша орташа айлық балл екінші сынып оқушыларының оқу пәні ретінде математикаға деген қызығушылығының арту тенденциясын растады.
Тақырып бойынша қайта тексеру жұмысы: "ұзындық өлшем бірліктері, миллиметр, метр, "қалыптастырушы эксперимент жүргізу кезінде оқу мате-риалын игеру деңгейіне айқын көрініс берді. Жұмыстың орындалуын талдау 100 пайыздық үлгеріммен сапаның 73% құрағанын көрсетті.
М.Р. Гинсбург әдістемесі бойынша оқу мотивациясының қалыптасу деңгейінің бақылау мониторингі де оң динамиканы көрсетті.
М.Р. Гинсбург әдістемесі бойынша диагностика нәтижелері
Осылайша, осы сыныптың проблемасы шешілу сатысында, бұл матема-тика бойынша оқытудың сапасына тікелей әсер етеді, бұл математика сабақтарын өткізудің тиімділігін осы жас тобына қол жетімді ойын-сауық түрінде Тарихи компонентті қосумен растайды.3
Оқушылардың математикамен қызығушылықпен айналысуына қалай қол жеткізуге болады, оларға есептерді қалай шешуге үйрету керек, матема-тика тек күнделікті өмірде ғана емес, басқа пәндерді үйрену үшін де қажет екеніне қалай сендіруге болады?
Бастауыш мектептегі математика сабақтары нақты өмірмен тығыз бай-ланысты, балаларды жеке тәжірибеге жүгінуге, оқу материалын жіктеуге және жалпылауға, ұқсастықтар мен салыстырулар жасауға, әртүрлі ақпарат көздеріне жүгінуге үнемі ынталандырады. Бұл тұрғыда арифметика, санау және өлшеу жүйелерінің дамуының тарихи аспектісі бастауыш мектеп жасындағы балаларға арналған білім беру процесін ұйымдастыруда үлкен сұранысқа ие болады.
Осылайша, бастауыш сыныптарда математика сабақтарында Тарихи материалды енгізу мәселесі бүгінгі күні өте өзекті. Өйткені, математика тари-хы оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіру құралы, демек, жалпы оқу мотивациясын арттыруға күшті ынталандыру болып табылады. Математика-ны оқытуда тарихи ақпаратты жоспарлы және мақсатты пайдалану сонымен қатар оқу процесін әртараптандыруға мүмкіндік береді, оны оқушылар үшін мазмұнды және қызықты етеді, оның даму функциясын арттырады. Қарасты-рылып отырған ғылымның тарихын зерттеу әртүрлі ұғымдарды неғұрлым толық және терең игеруге ықпал етеді, белгілі бір тұжырымдаманың даму заңдылықтары туралы да, жалпы ғылым туралы да түсінік береді, оқушы-ларды мәдени мұраны, әсіресе Қазақстанды қабылдауға эмоционалды түрде бейімдейді, осылайша тәрбиелік маңызы бар.
Б. Гнеденко ғылым тарихының маңыздылығы туралы айтып, осы ойды дамыта отырып, ғылым тарихы – бұл жаңа ұрпаққа одан әрі даму жолын жарықтандыратын және оларға Птоломейдің қасиетті отын беретін, оларды жаңа ашылуларға, мәңгілік ізденістерге, қоршаған әлемді, соның ішінде өздерін тануға итермелейтін алау екенін атап өтті.
Мектептегі ғылым тарихы оқытудың маңызды мақсаттарын жүзеге асыру үшін қажет: ғылыми және теориялық ойлауды, эмоционалды-мотива-циялық саланы және оқушылардың құндылықтар жүйесін қалыптастыру.
Математика сабақтарында Тарихи материалды қолдану оқу материа-лын едәуір дәрежеде әртараптандырды, балалардың бағдарламаның ұсыныл-ған бөлімдерін оқуға деген қызығушылығын арттырды, бұл өз кезегінде жалпы математика сабақтарында оқу мотивациясын арттыруға және артты-руға ықпал етті.4
1.2 Бастауыш сыныпта математикада тарихи материалдарды қолданудағы ерекшеліктері мен маңыздылығы
Математикалық білім беруде Тарихи материалды пайдалану туралы сауалнаманы Н.А. Медникова В.В. Бобынин, Ю.А. Дробышев, О.Н. Макара, В.Ф. Ефимов және басқалар жүргізді. Олар оқушыларды тереңірек және толық болу үшін математика саласындағы тарихи фактілермен таныстыруды ұсынды
Тарихи материалды қолдана отырып, С.А. Васи, Н.С. Наумчик атап өткендей, білімнің екі саласы - математика және тарих байланыстырылады. Тарихи ақпарат осы пәндерді жақындастырады, тарих математиканы гумани-тарлық және эстетикалық мазмұнмен байытады, оқушылардың бейнелі ойла-уын дамытуға ықпал етеді. Математика өз кезегінде логикалық және дерексіз ойлауды дамыта отырып, тарихты жақсы түсінуге көмектеседі.
В.Ф. Ефимов атап өткендей, тақырыптық сабақтарда тарихи материал-ды пайдалану келесі міндеттерді шешуге ықпал етеді:
- ел тарихы, әлемдік тарих және математика тарихы арасында өзара байланыс орнату;
- тақырыптық процестің себеп-салдарлық байланыстары мен заңдылық-тарын ашу;
- математикалық білімді тереңдету, нақтылау және бекіту;
- оқушылардың оқу-зерттеу қызметін жандандыру, оларды дербес ақпарат іздеуге, білім алуға баулу. Математика сабақтарына тарихи материал оқушыларды математиктердің дамуына әртүрлі халықтар мен жалпы матема-тиктер үлес қосқанын түсінуге жетелейді.
Математикалық тарихи ақпаратты ойын-сауық түрінде ұсынуға бола-ды. Бұл қысқаша әңгімелер, Ежелгі Грецияда математиканың дамуының басталуы туралы, Киев Русінің математикасы туралы, сондай - ақ ежелгі математикалық ойындарды қолдану түріндегі әңгімелер болуы мүмкін. Мұғалім мүмкін - ескі математикалық есептерді шешу процесін бейнелеу, оны бейне фрагменттерді немесе суреттерді көрсетумен сүйемелдеу. Тарихи материал келесі түрде ұсынылуы мүмкін тапсырмалардың түрлері:
- қазіргі сандардың, белгілердің және арифметикалық әрекеттердің атауларының шығу тегі туралы хабарламалар дайындау;
- есептеу құралдарын зерттеу;
- арифметикалық әрекеттердің ескі кестелерін зерттеу;
- оқушылардың ескі алгоритмдер мен есептеу әдістерін меңгеруі;
- есептеу әдістерін салыстыру;
- ұлы математиктермен танысу;
- ескі мәселелерді шешу.5
Отандық математиканың тарихы оқушыларға оның күнделікті өмірдегі маңыздылығын жақсырақ түсіндіруге көмектеседі. Отандық тарихтан алынған тарихи мәліметтердің элементтерін қосу (мысалы, біздің жерлесіміз, Мәскеу университетінің профессоры С.А. Рачинский туралы әңгіме, ол XIX ғасырда шаруа балаларына арналған мектепті өз қаражатына ұйымдастырып, "ақыл-ой есебі үшін" арнайы міндеттер әзірледі) оқушылардың патриоттық сезімін, био - ны зерттеуге деген қызығушылығын дамытуға көмектеседі- ұлы математиктердің графикасы.
Оқушылар үшін шағын тарихи экскурсиялар, ма - тақырыптар тарихымен байланысты әңгімелер ұйымдастырылуы мүмкін. Олар презентацияларды көрсетумен бірге хабарламаларды өздері дайындай алады.
Сіз ежелгі математикалық ойындарды қолдана аласыз, оларды сабақтан тыс жұмыстарға қоса аласыз.
Математика тарихынан қосымша материал тарту, белгілі бір тапсырма-лар жүйесін қолдана отырып, тарихи сөздердің мағынасын ашу, сонымен қатар қызықты Қосымша ақпарат ұсыну қажет.
Мұғалімнің басты қиындығы-сабақтың тақырыбымен тығыз байланыс-ты тарихи фактіні ұсына білу. Яғни, мұғалім белгілі бір тарихи материалды таңдап қана қоймай, оның оқушыларын қол жетімді түрде ұсынуы керек.
Ис бастауыш мектебіндегі математика сабақтарындағы мұғалімдер ұлы математиктер туралы әңгімелерді пайдаланады. (Архимед, Жаңа тон, Пифагор және т.б.).
Сонымен қатар, әңгімелерді бейне фрагменттермен, сахналармен сүйе-мелдеуге болады.
Практикалық жаттығуларды қолдану жақсы. Мысалы, мұғалім: "бұрын адамдар саусақтарымен санауға мәжбүр болды, көптеген адамдар санауға тартылды". Егер балалар санаудың ең көне әдісін практикалық жолмен қол-дануға тырысса, бұл есептеу дағдыларын әлі жақсы меңгермеген қызықты үлгерімі төмен оқушыларға көрсетуі мүмкін.
Әрі қарай мұғалім проблемалық диалог жүргізеді: "балалар, саусақ-тарда сандарды бейнелеу ыңғайлы болды ма?». Оқушылар өз бетінше қорытынды жасайды.
Оқушыларды ежелгі шамалармен, атап айтқанда ұзындық өлшемдері-мен таныстырған кезде әңгімені сұрақтардан бастауға болады. Бір нұсқа болуы мүмкін: "сіз қандай антикварлық ұзындық өлшемдерін білесіз?».
Содан кейін мұғалім практикалық жұмысты орындауды ұсынады, оқушылар тобына таспалар таратады және тапсырма береді - таспаның ұзын-дығын оның өлшемімен өлшеу (шынтақ, аяқ, аяқ). Тапсырмалар орындал-ғаннан кейін мұғалім сұрайды:
- Неліктен нәтижелер әртүрлі болды?
Оқушылар әртүрлі адамдардың қолдары әртүрлі ұзындықта болады деген қорытынды жасайды. Мұғалім ежелгі шаралар әдеби шығармаларда, мақал-мәтелдерде кездесетінін айтады. Қазіргі уақытта әдіскерлер (Ю.А. Дробышев, О.Н. Макара, В.Ф. Ефимов, И.В. Мусихина, З.У. Колокольникова, О.Б. Лобанова, А.В. Тихоненко және т.б.) математика сабақтарында тарихи есептерді қолдану мәселесіне жүгінеді.
Негізгі құзыреттіліктерді, танымдық қабілеттерді және әмбебап оқу әрекеттерін дамыту үшін FGOS шеңберінде әртүрлі тарихи фактілерді қамтитын математикалық есептер қолданылады.6
Мұндай мәселелерді шешу оқушылардың ой-өрісін кеңейтеді, олардың ойлау процестерін қалыптастырады. Тарихи есептерге жүгіну оқушылардың математиканы терең үйренуге деген ұмтылысын тудырып қана қоймайды, сонымен қатар олар үйренгендеріне мұқият болуға, мате - матиканың өмір-мен байланысын көруге мәжбүр етеді.
Тарихи міндеттер, З.У. Колокольникова, О.Б. Лобанова атап өткендей, математикалық қабілеттерді қалыптастыруда маңызды рөл атқарады. Оқушы-лар тарихи өткенмен танысады, бұл өз елінің тарихына, мәдениетіне құрмет-пен қарауды қалыптастыруға, жетілдіруге, өзін - өзі жүзеге асыруға деген қажеттілікті дамытуға әсер етеді.
Н.С. Наумчик, С.А. Васи тарихи міндеттер ғылыми білімнің бірегей құралы және бастауыш сынып оқушыларының математикаға деген танымдық қызығушылығын ояту ретінде анықталады. Авторлардың пікірінше, матема-тиканың бастапқы курсына Тарихи есептерді енгізу оқу мәселелерін шешуге, танымдық қызығушылықты дамытуға мүмкіндік береді.
Ежелгі міндеттер, әр түрлі авторлар атап өткендей, бізге ғасырлар тереңінен, ата-бабаларымыздан келді. Біздің планетамыздың және еліміздің бірнеше халықтары оларды ойлап тауып, тапсырмалардың логикасын жетіл-дірді. Олар тапқыр және ынталы, өйткені оларда ұрпақ тәжірибесі жинақтал-ған. Әдістемелік құралдарға, оқулықтарға енгізілген кейбір міндеттердің тарихи маңызы бар (П.С. Гурьев, С.А. Рачинский, Л.Х. Толстой және т.б. міндеттері).
Жалпы, математика сабақтарында тарихи есептерді қолдану матема-тикалық материалдың мазмұнын әртараптандыруға, оны танымдық етуге мүмкіндік беретінін атап өтуге болады.
Тарихи фактілер оқушыларды математикалық жаңалықтармен, заңдар-мен байланысты қызықты мәліметтерді өз бетінше табуға, оларды сыныптас-тарымен бөлісуге итермелейді. Топтық жұмысты математикалық ашылулар тарихынан, геометрия тарихынан тақырыптар бойынша жобалық қызметті пайдалануға болады. Жоба бойынша жұмыс мектеп оқушыларын ынтымақ-тастыққа, бірге оқуға, өз сенімдерін қорғауға үйретуге ықпал етеді.
Осылайша, Тарихи материалды қолдану бастауыш сынып оқушыла-рына математика пәнінің маңыздылығын, ақыл - ой қабілеттерін дамытуда ғана емес, сонымен бірге қоғамдық өмірде де математикалық білімнің рөлін көрсетуге көмектеседі. Математиканы оқытуда тұрақты міндеттер мен тари-хи ақпаратты жүйелі пайдалану, оларды оқу материалымен интеграциялау сабақты әртараптандыруға, оны қызықты, білімді, дамытушы етуге мүмкіндік береді.7
Біздің уақытымыз ғылымдардың интеграциясымен, әлемнің үлкен бейнесі туралы мүмкіндігінше дәлірек түсінік алуға ұмтылуымен сипаттала-ды. Бұл идеялар қазіргі мектептегі білім беру тұжырымдамасында көрініс табады. Бірақ мұндай мәселені бір оқу пәні аясында шешу мүмкін емес. Сондықтан оқыту теориясы мен практикасында оқушыларға пәнаралық жалпылауға қол жеткізуге және өмірдің жалпы көрінісінің моделін құруға жақындауға мүмкіндік беретін оқу пәндерін (интеграцияланған курстар, интеграцияланған сабақтар) интеграциялау үрдісі байқалады.Қазіргі ғылымда білім синтезіне, таным объектілерінің ортақтығын тануға және ашуға бейімділік барған сайын артып келеді.
