Файл: Химия пні 9 сынып Блім Кмірсутектер. Отын Таырыбы Алкендер.ppt

Химия пәні
9 сынып
Бөлім: Көмірсутектер.Отын
Тақырыбы “ Алкендер”
Мақсаты:
9.4.3.9 – қанықпаған ұғымын сипаттау
9.4.3.10 – этилен мысалында алкендердің химиялық қасиеттерін (жану, гидрлеу, гидротация, галогендену, сапалық реакциялар) оқып үйрену, химиялық реакция теңдеулерімен дәлелдеу
9.4.3.11 – полиэтилен мысалында полимерленну реакциясының механизімі мен полимерлердің құрылымының ерекешеліктерін түсіндіру
9.4.3.12 – пластиктің ыдырау механизімініңұзақтық мәселесін түсіну және оқып білу, қоршаған ортада пластик материалдардың кюбеюінің зардабын білу


Молекула
құрылысы


CnH2n


Химиялық
қасиеттері


Изомерия


Физикалық
қасиеттері


Алынуы


Номенклатура


Қолданылуы


Алкендер


Алкендер – молекуласындағы көміртек атомдарының арасында бір байланыстан өзге бір қос байланыс болатын ациклді көмірсутектер.


Жалпы формуласы: СnH2n


δ


sp2-гибридтену


Байланыс бұрышы – 1200


Молекула пішіні – жазық үшбұрыш


н


н


н


н


с


с


с


с


н


н


н


н


C


π


C


Молекула құрылысы


Н


С


1.Негізгі тізбекті анықтау


Н


Н3


С


С


С


С


С


СН3


Н


Н


Н3


2. Негізгі тізбектегі көміртек атомдарын нөмірлеу


Н


Н3


С


С


С


С


С


СН3


Н


Н


Н3


1


2


3


4


5


3. Атауды құрастыру.


Н


Н3


С


С


С


С


СН3


Н


Н3


4 –метил пентен - 2


Номенклатура


СН2


СН


СН3


Н


1. Құрылыс изомериясы.


СН2


СН3


С


СН2


СН3


С


СН2


бутен - 1


метилпропен


2. Қос байланысқа қатысты изомерия


СН3

---

СН2


СН


СН3


СН


СН3


бутен - 1


бутен - 2


3. Геометриялық изомерия.


СН3


Н


СН3


Н


С


С


СН3


Н


С


С


цис-бутен -


транс-бутен - 2


СН3


Н


4. Классаралық изомерия.


СН2


СН


СН3


пропен-1


циклопропан


Агрегаттық күйі:


С2Н4 – С4Н8


газтәрізді заттар;


С5Н10 – С18Н36


сұйықтқ;


С19Н38


Қатты заттар


Этилен С2Н4


Молекулалық массасы артқан сайын қосылыстардың қайнау және балқу температурасы жоғарылайды.


Г, З мұнай, Ц


Tбалқ = - 169,20С


Tқн = 103,70С


нашар
Н2О


Физикалық қасиеттері

ҚОРЫТЫНДЫЛАУ

Алкендердің ең қарапайым өкілі – этилен
CH2 = CH2 . Құрамында еселі байланысы болғандықтан, алкендер алкандарға қарағанда реакцияға түскіш қосылыстар.
Алкендер қосылу, полимерлену, тотығу және жану реакцияларына түседі. Алкендердің қос байланысын бромды су мен перманганат ерітіндісінің түссізденуі арқылы анықтауға болады.


+ Н2, t0, Ni


+ Hal2


+ HHal


+ H2O, t0, H+


+ H2O + [O]


+ O2, t0 (жану)


- H2, t0, Ni


+ nCnH2n


CnH2n+2


дигалогеналкандар, СnH2nHal2


галогеналкандар, СnH2n+1Hal


CnH2n+1OH


CnH2n(OH)2


CO2 + H2O


CnH2n-2


полимер


СnH2n


Химиялық қасиеттері


СН


ОН


4. Гидратация:


Pt, t


1. Гидрлеу:


СН2


СН2


+ Н2


СН3


СН3


2. Галогендеу:


СН2


СН2


+ Br2


СН2Вr


СН2Вr


3. Гидрогалогендеу:


СН2


СН2


+ НСl


CН3


СН2Сl


СН2


СН2


+ Н2О


t, Н3РО4


CН3


СН2ОН


5. Жұмсақ тотығу:


СН2


СН2


+ [О] +Н2О


СН2


СН2


ОН


6. Жану:


СН2


СН2


+ 3О2


2СО2


2Н2О


7. Дегидрлеу:

---

СН2


СН2


t, Ni


СН


+ Н2


8. Полимерлену:


nСН2


СН2


cat


( …


СН2


СН2


…)n


Химиялық қасиеттері


Br


СН2


1. Мұнай өнімдерінің крекингі:


С16Н34


С8Н18


+ С8Н16


2. Қаныққан көмірсутектердің дегидрленуі:


СН3


СН2


СН2


СН3


СН2


СН


СН2


СН3


+ Н2


СН3


СН


СН


СН3


+ Н2


3. Спирттердің дегидратациясы (судың бөлінуі):


СН3


СН2


ОН


Н2SО4 , 140 – 1500С


СН2


+ Н2О


4. Дегидрогалогендеу (галогенсутектің бөлінуі)


СН3


СН2


СН3


+ NaОН


спирт, t


СН


СН3


СН


СН


СН3


+NaBr


+Н2О


5. Дегалогендеу:


СН3


СН


СН3


СН


+Zn


Br


Br


СН3


СН


СН


СН3


+ZnBr2


Алынуы


О


СН2


Н2С


Этилен оксиді


Сірке қышқылы


Ацетальдегид


Этанол


Бутадиен-1,3


Этилен


Синтетикалық каучук


Стирол


1,2-дихлорэтан


Хлорвинил


Полистирол


Поливинилхлорид


Полиэтилен


Антифриз


Этиленгликоль


Қолданылуы


Қоршаған ортаға пластик және полиэтилен материалдары қандай зардап тигізеді ?

ЭТИЛЕННІҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ

Алкендерден күнделікті тұрмыс пен техникаға аса қажетті көптеген заттар (этил спирті, хлорэтан, ди хлорэтан, глицерин, полиэтилен, полипропилен, каучук, резеңке, т.б.) алынады.
Этиленнің жеміс-жидектердің пісуін тездететін ерекше қасиеті бар. Полиэтилен диэлектрик болғандықтан электр сымдарын және кабельдеуші оқшаулағыш материал ретінде электротехникада қолданылады.
Суды және газды өткізбейтіндіктен, тағамдық өнімдер мен әртүрлі бұйымдарды орап сақтауға тұрмыста полиэтилен кеңінен қолданылады.

Үй жұмысы

Параграф 47, 236 бет «Атамұра» баспасы
А тобындағы 2,3 тапсырмаларды орындау
В тобындағы тапсырмаларды орындап көріңдер

---

---