Файл: ылыми жоба Таырыбы Марал шаруашылыы Орындаан Ерланбек Жаннр Жетекшісі Акрамханова Маржан Молдаалиевна 2022ж.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 03.05.2024
Просмотров: 27
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Шығыс Қазақстан обылысы Білім басқармасы Зайсан ауданы білім бөлімінінің «Жаңатұрмыс шағын жинақты негізгі орта мектебі» КММ
Ғылыми жоба
Тақырыбы: «Марал шаруашылығы»
Орындаған: Ерланбек Жаннұр
Жетекшісі: Акрамханова Маржан Молдағалиевна
2022ж
Аңдатпа
Алтайда марал шаруашылығы бір ғасырдан астам уақыттан бері дамып келеді, бұл отандық мал шаруашылығындағы ең қызықты бағыттардың бірі. Бұғы-маралдар өте пайдалы ет пен өте жақсы терінің көзі болып табылады, олар жануарларды мүлдем бағаламайды. Маралдар өсірілетін негізгі өнім-бұл ерекше құнды мүйіздер. Бүгінде марал шаруашылығы Алтайдың ауыл шаруашылығы саласындағы ең перспективалы бағыттардың бірі болып саналады.
Ғылыми жобада марал шаруашылығының ерекшелігі, марал мүйізінің пайдасы, онымен емдеу іс – шаралары қарастырылған.
Аннотация
Мараловодство на Алтае развивается уже более века, став одним из самых интересных направлений в отечественном животноводстве. Олени-маралы являются источником очень полезного мяса и совсем неплохих шкур, но ценят животных вовсе не за это. Главный продукт, ради которого разводят маралов — это особо ценные рога-панты. Сегодня пантовое мараловодство считается одним из самых перспективных направлений в сельскохозяйственной отрасли Алтая.
В научном проекте рассмотрены особенности мараловодства, польза марального рога, лечебные мероприятия с ним.
Annotation
Maral breeding in Altai has been developing for more than a century, becoming one of the most interesting directions in domestic animal husbandry. Deer-marals are a source of very healthy meat and quite good skins, they do not appreciate animals at all for this. The main product for which marals are bred is especially valuable antler antlers. Today, antler maral breeding is considered one of the most promising areas in the agricultural sector of Altai.
The scientific project examines the features of maral breeding, the benefits of the moral horn, therapeutic measures with it.
Кіріспе
Ұзақ уақыт бойы маралдар бұғы тұқымынан дербес түр болып саналды, алайда ХХ ғасырдың ортасында бұл жануарлардың жүйеленуі түпкілікті қалыптасты, содан бері маралдар қызыл бұғының кіші түрлері (популяциясы) ретінде жіктелді.
Бұғы түрлерінің барлық түрлерінің ішінде маралдар ең үлкен мөлшерде ерекшеленеді. Ересек еркектердің салмағы 300 кг-ға жетеді, денесінің ұзындығы 260 см-ге дейін және биіктігі 160 см-ге жетеді.марал өсірудің құнды өнімі болып табылатын мүйіздердің максималды мөлшері бір метрге жетеді. Бұл жағдайда мүйіздерде әрдайым көптеген процестер болады. Маралдардың ұрғашыларында мүйіз жоқ. Қыста жануарлардың шаштары сұр-қоңыр, жазда-қызғылт немесе қара-қоңыр болады.
Табиғи мекен — Алтай, Сібірдің іргелес аудандары, Қырғызстан мен Қазақстанның таулы аудандары. Бүгінде маралдар Қызыл кітапқа енгізілген, бірақ бұл кіші түрлердің өмір сүруіне көмектеспейді. Бұл жануарлар фермаларда белсенді өсіріледі және бүкіл әлем бойынша мал бірнеше миллионға бағаланады.
Маралдар - бұл классикалық шөптесін өсімдіктер, бірақ олар табындарда емес, жалғыз тұрады. Тек жұптасу және ұрпақтардың жұмысы кезінде олар бір еркек және 2-3 (сирек беске дейін) аналықтан тұратын отбасыларды құрайды.
Табиғатта бұл бұғы 12-14 жыл өмір сүреді, бірақ мал шаруашылығы жағдайында олар 25 немесе тіпті 30 жыл ішінде шекараны оңай жеңе алады.
Мақсаты:Марал шаруашылығыныңнегізгі көзі оның мүйізі екенін зерттеу.
Міндеттері:
-марал шаруашылығының еліміздегі жағдайын анықтау;
-шаруашылықтың артықшылықтары мен кемшіліктерін қарастыру;
-марал мүйізінің қолдану аясын зерттеу.
-марал фермаларында дәстүрлі түрде қолданылатын жануарларды азықтандырудың аралас түрімен салыстырғанда сүрлемдік және пішендік рационның құрамындағы жемшөп қоспасының салыстырмалы тиімділігін зерттеу.
- диеталарға байланысты тірі салмақтың, күнделікті өсудің өзгеруін анықтаңыз.
- тәжірибелік жануарлардың маралдарының пантысының өнімділігі мен сапасын зерттеу.
Гипотеза: Егер менмаралмүйізінің пайдасын білсем, болашақта одан биологиялық белсенді қоспа ойлап табуым мүмкін.
Зерттеу әдістері: жинақтау, саралау, анализдеу, салыстыру.
Зерттеудің кезеңдері:Зерттеу жұмысының мақсаты мен тақырып ерекшелігіне байланысты жүйелі – сипаттамалық, баяндау, салыстырмалы талдау мен жинақтау, жүйелеу және оны түсіндіру әдістері қолданылды.
Негізгі бөлім
Марал шаруашылығы және марал шаруашылығы өнімдері
Маралдар баяғыда адамдардың назарын аударған. Жануарлар ежелден аң аулау нысаны болған. Сонымен қатар, халық медицинасында кеңінен қолданылатын ет пен тері ғана емес, қан мен мүйіз де қызығушылық тудырды. Индустрияға дейінгі дәуірде қару-жарақ, ауылшаруашылық құралдары мен тұрмыстық заттар мүйіздерден жасалған.
ХІХ ғасырдың екінші жартысында Марал мүйізіне деген сұраныс оларды аң аулау арқылы алу мүмкіндігінен асып кетіп, Алтайда марал шаруашылығы дами бастады. Алайда, бұл өнімнің негізгі нарығы Қытай, Корея, Оңтүстік-Шығыс Азия және АҚШ (үлкен азиялық диаспора).
Марал өсіру - бұл қалдықсыз өндіріс. Қаны дәрі-дәрмектерді өндіруге кетеді (пантогематоген); емдік қасиеттері бар ет, аздап қатты болса да, жеуге жарамды; теріден киім мен аяқ киім жасауға болады.
Алайда, ең үлкен құндылық, әрине, олардың мүйіздері. Олардың негізінде шығыс медицинасында қолданылатын көптеген дәрі-дәрмектер жасалады. Бұл негізінен иммунитетті арттыруға, қан айналымын жақсартуға, қысымды қалыпқа келтіруге, ұрпақты болу жүйесін жақсартуға ықпал ететін құралдар.
Бұғы өздігінен тастаған мүйіздер де қолданылады, бірақ жас және әлі қатпаған мүйіздер ең жоғары бағаланады. Оларды панттар деп атайды. Бір қызығы, бұғының мүйіздерін мәжбүрлеп айыру бұғыға ешқандай жолмен зиян тигізбейді, дегенмен бұл өте ыңғайсыздық тудырады.
Бастапқыда Алтайда марал шаруашылығы пайда болғанына қарамастан, бүгінде Ресей осы салада алақанын жоғалтты. Біздің еліміздің бүкіл аумағында мал шаруашылығында және жеке шаруа қожалықтарында 90 мыңға жуық бұғы-марал бар. Оның 55 мыңы Алтай Республикасында және 24,5 мыңы Алтай өлкесінде. Сонымен қатар, көршілес Қытайда мүйізді маралдардың саны миллионға жуық. Фермерлер мүйізді экспортқа жақсы ақша табуға болатындығын уақытында түсінген. Жаңа Зеландияда бұл жануарлардың саны 2 миллионнан асады.
Ал біздің елімізде қазіргі уақытта бұл жануарлардың саны 6-7 мыңды құрайды.
Марал шаруашылығы көптеген аймақтарда бар, бірақ панталардың ең жақсы сапасы жабайы табиғатта өмір сүретін Алтай маралында екендігі жалпыға белгілі.
Қазақстанда Алтай маралдары Шығыста кездеседі. Негізгі "Марал өлкесі" -бұл үлкен Алтайдың қазақстандық бөлігі, Зайсан ауданы, Жаңатұрмыс ауылына қарасты Сауыр тау биік таулы аймақта.
Шығыс Қазақстан-өнеркәсіптік марал шаруашылығы бар елдің жалғыз өңірі.
18 шаруа қожалығында жеті мыңға жуық бас марал бар, жеті шаруа асыл тұқымды.
Бұл жануарларды ұстауда жемге және толық тамақтандыруға ерекше назар аударуды қажет етеді. Маралдардың үлкен санын оқшауланған алаңға орналастыру жеткілікті мөлшерде қоректік, минералды және биологиялық белсенді заттардың түсу қажеттілігін тудырады. Біздің еліміздің шығыс өңірінің негізгі азықтарында минералдық заттардың тапшылығы сезіледі, олардың жетіспеуі пантылық және ет өнімділігін, жануарлардың өсімін молайту мен денсаулығын төмендетеді. Сондықтан мүйізді маралдарға минералды тыңайтқыштар, жемшөп қоспаларын қолдану, әсіресе қыста оларды ұстау қиын болып табылады, өйткені олар жануарлардың макро - және микроэлементтерге деген қажеттілігін толығымен қамтамасыз етеді.
Маралдарды тамақтандыруда қазіргі уақытта негізінен ас тұзы мен бор минералды тыңайтқыш ретінде қолданылады. Маралдарды дайындаудың әртүрлі құрылымы мен технологиясының рационында минералды қоспаларды қолдану туралы ақпарат жеткіліксіз. Бірқатар авторлар (Смирнов Ю. А., Григоренко Г. А., А. Н. Зырянов 1975; Омаркожаұлы Н., Кожебаев Б. Ж., 2005) минералды заттардың жас жануарлар мен ересек жануарларды тамақтандырудағы әсерін, сондай-ақ бентонит сазын ірі қара мен марал рационында полинералды қоспа ретінде пайдалану мүмкіндігін зерттеді. Осылайша, оларды пайдалану жас маралдардың өсуін 39 пайызға дейін,шыбықтардың ұзындығын 10-12, мүйіздердің массасын 13 пайызға дейін арттырады. Сонымен қатар, олар ұзақ мерзімді пайдалану метаболизмнің бұзылуына және жануарлардың тірі салмағының төмендеуіне әкелетінін атап өтті.
Маралдарды тамақтандыруда әртүрлі құрылымдағы рационға минералды кесек қоспасының тиімділігі туралы тәжірибелік деректер жеткіліксіз.
Маралдың мүйізінің емдік қасиеті
Жас бұғы мүйіздері жұмсақ, оларды қарапайым пышақпен кесуге болады.
Мүйіздер бірнеше қабаттан тұрады:
қысқа нәзік шаштары бар тері;
жіңішке, талшықты тін, ол қан тамырларымен тесілген;
орталықта бағаналы жасушаларға бай ми заты орналасқан.
Мұндай қарқынды өсуді қамтамасыз ету үшін барлық өмірлік процестерді ынталандыратын биологиялық белсенді заттардың үлкен концентрациясы қажет. Марал мүйізі құрамында адамдар үшін пайдалы заттардың, микроэлементтердің және витаминдердің көп болуына байланысты бағаланады.
Қызыл бұғы әртүрлі халықтардың мифтері мен аңыздарында, қарапайым адамдардың үңгірлерінде, оның қаны мен жас мүйіздерінің емдік қасиеттері туралы ежелгі қытай трактаттарында айтылған. Тибет қолжазбаларында мүйіздердің емдік қасиеттері туралы айтылады. Олар күш пен төзімділікті арттыру, сонымен қатар іріңді жараларды емдеуге көмектеседі. Римдік дәрігерлер ерлердің әлсіздігін емдеу үшін пантаны қолдануға кеңес береді. Ал Алтай аңшылары мен емшілері жас бұғы мүйіздерінен қанның пайдасы туралы білім береді.
Өткен ғасырдың 30-жылдарында ғалымдар Алтай маралдарының жас мүйіздерінің қасиеттерін зерттеуді қолға алды. Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде ауруханаларда панталар операциядан және жарақаттан қалпына келтіру, тез емделу үшін қолданылды, тиімділігі дәлелденді және пантты емдеу бүкіл әлемде танымал болды.
Ресей құрғақ және мұздатылған мүйіздерді алдымен Қытай мен Кореяға, содан кейін Еуропа елдеріне жеткізді. Алтайда олар фермаларда маралдарды өсіре бастады.
Қазір олар пантыдан түрлі препараттар жасайды, дәріханаларда пантокрин, пантыдан жасалған тұнбалар, тілімдер (жұқа кесілген және кептірілген мүйіздер) сатып алуға болады, қаннан пантом гематоген, ваннаға арналған сығынды және басқа да көптеген дәрілік заттар, косметика, сусындар, шай осы керемет өнім қосылған.
Мүйіздер қалай өндіріледі?
Егер бұрын мүйіздер аң аулау кезінде өлтірілген бұғыдан кесілген болса, қазір бұл әдіс адамгершілікке толы.
Сауыр тау Марал қораларында (ферманың маралдары) бұғы табиғи жағдайда қоршалған аумақта ұсталады. Көктемде 3 жастан бастап еркектер тар дәліз бойымен қозғалады, онда жас мүйіздер өткір электрлік арамен кесіліп,босатылады.
Сауыр тау бұғысы мүйізсіз қалмайды, біраз уақыттан кейін сол жерде жаңа мүйіздер өсе бастайды. Мүйіздерде жүйке ұштары жоқ, сондықтан ол ауырмайды.
Әр еркектен 6 кг-ға дейін мүйізтұмсық кесіледі, Сауыр тау фермаларында шамамен 40 000 бұғы бар. Пантылар мен олардың препараттарын өндіру өнеркәсіптік негізге қойылған. Болашақта мүйізтұмсықтар бірнеше сатыда кептіріліп, мезгіл-мезгіл бактерияларды, көгерулер мен саңырауқұлақтарды жою үшін оларды қайнаған суға бірнеше рет қайнатады.
Қазір олар өткір мұздату арқылы кептірудің заманауи әдісін қолданады. Пантыдан қан гематоген мен пантокрин жасайды.
Кесектерге кесілген және кептірілген, шикі немесе мұздатылған мүйіздерді жұқа табақтарға кесу арқылы жеуге немесе олардан бірден тұнбалар жасауға болады. Марал өсірушілер кейде мүйіздерді кесу кезінде алынған жаңа қанды ішеді, көру өте жағымды емес, бірақ пайдалы. Қытайда олар құрғақ мүйізді чиптерді сатады және оларды кәмпит сияқты ерітеді.
Марал мүйізінде не бар?
22 аминқышқылдары бар, олардың бір бөлігін өзіміз синтездей аламыз, бір бөлігін тамақпен бірге аламыз. Аминқышқылдары-бұл біздің жасушаларымызды, бұлшықеттерімізді құрайтын ақуыз қосылыстарының құрылыс материалы, қарапайым сөзбен айтқанда, оларсыз барлық органдардың, бұлшықеттердің, жүйелердің жасушаларын құру және қалпына келтіру мүмкін емес.
22 амин қышқылының 18-і Марал пантысында кездеседі, бұдан басқа дәрумендер, макро және микроэлементтер, энзимдер, ферменттер, минералдық заттар, дің жасушалары. Мұның бәрі осындай концентрацияда, бұны бірде-бір химиялық зертханада жасай алмайсыз.
Марал мүйізінің тұнбаларының емдік қасиеттері
Марал мүйіздерінің алкоголь тұнбалары ең алдымен жасартатын қасиетке ие, жасуша деңгейінде әрекет етеді және денені оятады, адам күш сезінеді. Бұл барлық жүйелер мен органдардың жұмыс істеуі үшін қуатты стимулятор. Жасушалардың регенерациясы күшейеді, тамырлар серпімді болады. Буындардың емдік қасиеттері бұл тұнбаны нағыз эликсирге айналдырды.