Файл: Геоапараттандыру, оны баса ылымдармен байланысы. Гаж анытамасы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 18.10.2024
Просмотров: 12
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
86. Территорияның оттегі, су, топырақ қабаты және өсімдік массасы бойынша өсім қабілеті.
Су — сутегі мен оттегінің қалыпты жағдайларда тұрақтылығын сақтайтын қарапайым химиялық қосылыс. Ауыз су, тіршілік көзі, ол Жер шарының 3 / 4 бөлігін алады, тірі ағзалардың 60-70%-ы, ал өсімдіктердің 90 % -ы судан тұрады.
Су әр түрлі климаттық жағдайлардағы физиологиялық үдерістердің қалыпты өтуіне себепкер болады. Ол сондай-ақ көптеген минералдық және ағзалық заттардың жақсы еруіне себепкер бола алады. Табиғи су құрамында сан алуан тұздың болатыны да сондықтан. Ағзалар жұғымды заттарды тек еріген түрінде сіңіреді.
Топырақтың адамзат қоғамы үшін маңызы өте ерекше. Ең алғашқы қауымдық құрылыс кезінде адамдар жабайы өсімдіктерді мәдени өсімдіктерге айналдыра бастады. Құнарлы топырақта өнімді өте көп алатынын адамдар сол кезде-ақ білген. Жер яғни топырақсыз адамның өмірі. Адамзаттың бүкіл өмірі осы топырақпен байланысты. Топырақ ауылшаруашылығы өндірісінің негізгі құрамы болып табылады. Топырақтың құнарлығын арттыратын әр түрлі тыңайтыштар бар. Бейорганикалық тыңайтқыштар құстың саңғырығы, малдың тезегі және т.б. осыларды ерте кезден бастап адамдар өздерінің шағын жерлеріне еккен егіндеріне тыңайтқыш ретінде пайдалана білген.
87. Территорияның геохимиялық белсенділігі
Геохимиялық аймақтар – бір немесе бірнеше химиялық элемент қалыпты мөлшерден көп, ал қайсыбыр элементтер аз тараған жер бетінің белгілі бір бөліктері (аймақ, облыс, аудан т.б.). геохимиялық аймақтар өте күрделі жолмен қалыптасады; мұның өзі осы аймақтардың геологиялық даму тарихына, құрамы әр түрлі магмалық және шөгінді жыныстардың таралуына және осыған сәйкес келетін петрографиялық аймақтарға, химиялық элементтердің миграциялық қабілетіне байланысты болады.
Геохимиялық аймақтардың пайда болуы Жердің даму тарихындағы планета аралық құбылыстарға да тығыз байланысты. Көне дәуірлердің әрбір кезеңінде пайдалы қазбалардың (мыс., докембрий мен палеогенде темір, карбонда тас көмір, жоғарғы карбонперьмде, мыс., девон мен карбонда қорғасын т.б.) белгілі бір генетикалық типтері болғандығы, демек, Жер тарихында бірнеше геохимиялық дәуірлер өткендігі байқалады.
88. Территорияның экологиялық сиымдылығы.
Территорияның экологиялық сыйымдылығы – адам өміріне қолайлы экологиялық жағдайларды сақтау мүмкіндігін сипаттайтын өте нақты ұғым. Территорияның экологиялық мүмкіндігін бағалаудың бірқатар әдістемелік тәсілдері бар. Солардың бірі қоршаған орта жағдайларының нәтижесі – адам денсаулығының жағдайы – оның өмір сүру ұзақтығы. Территорияның экологиялық мүмкіндігін бағалау экологиялық-экономикалық зерттеулердің өзекті міндеттерінің бірі болып табылады, онсыз табиғатты қорғау нормаларының ғылыми негізделген жүйесін жасау мүмкін емес. Экологиялық стандарттар мен критерийлерді әзірлеу аумақтың экологиялық мүмкіндігінің көрсеткішіне негізделеді.
Экожүйелердің антропогендік әсерлерге төзімділігі байланысты
келесі көрсеткіштер:
1) тірі және өлі органикалық заттардың қорлары;
2) органикалық заттардың түзілу тиімділігі немесе
өсімдік жамылғысының өнімдері;
3) түрлер мен құрылымдық әртүрлілік.
Ол неғұрлым жоғары болса, экожүйе соғұрлым тұрақты болады.
89. Қорғалатын табиғат территориялары жүйесін қалыптастыру.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтар - шаруашылық пайдаланудан толық немесе ішінара алынып тасталған және ерекше қорғаудың белгіленген режимі бар ерекше экологиялық, ғылыми, мәдени, эстетикалық, рекреациялық және сауықтыру маңызы бар аумақтар немесе жекелеген табиғи объектілер. Елдің экономикалық дамуының өсу қарқыны және табиғи ресурстарды пайдаланудың артуы жағдайында аумақтық табиғатты қорғау жүйесін одан әрі жетілдіру мәселесі өзекті болып отыр. Дәл осындай шарттар мемлекеттің биологиялық әртүрлілігін сақтаудың тиімді жүйесі ретінде Қазақстан Республикасының ерекше қорғалатын табиғи аумақтары одан әрі дамыту қажеттілігін анықтайды. Қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасының аумағында ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды орналастыруды оның жаһандық мағынасында «экологиялық желі» санатына жатқызу қиын. 1997 жылы Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясы жарияланып, Қазақстан 2030 жылға қарай таза және жасыл, ауасы таза, суы мөлдір елге айналуы тиіс деп жарияланды. Осы мақсаттарға жету құралдарының бірі ерекше қорғалатын табиғи аумақтар жүйесін құру болып табылады.
90. Қала жасыл отырғызылымдар мен ашық алаңдар жүйесі.
Жасыл алаңдар – белгілі бір аумақтағы ағаштардың, бұталардың және шөптесін өсімдіктердің жиынтығы. Қалаларда олар азаматтардың жұмысы мен демалысы үшін оңтайлы жағдай жасауға ықпал ететін бірқатар функцияларды орындайды, олардың негізгісі қаланың ауа бассейнін жақсарту және оның микроклиматын жақсарту болып табылады. Бұған жасыл өсімдіктердің келесі қасиеттері ықпал етеді:
көмірқышқыл газының сіңірілуі және фотосинтез кезінде оттегінің бөлінуі;
ауаның шаң мен газдармен ластануын азайту;
желден қорғау;
адамның жүйке жүйесіне оң әсер етеді.
Жасыл кеңістіктер үш негізгі санатқа бөлінеді:
қоғамдық пайдалану (бақша, саябақ, алаң, бульвар);
шектеулі пайдалану (тұрғын аудандардың шегінде, мектептердің, ауруханалардың, басқа мекемелердің аумағында);
арнайы мақсаттағы (балабақшалар, санитарлық-қорғау екпелер, зираттар және т.б.).
Заманауи қалада өзгермелі қажеттіліктер қолданылады, сондықтан қаланың жасыл аймақтарының жүйелері үнемі күрделене түсуде, ал олардың жеке элементтері барған сайын сараланып отырады....
Қалыптасқан қалалық және табиғи жағдайларға байланысты көгалдандыру жүйесі осы жағдайда қажетті құрамдас бөліктерді пайдалана отырып, белгілі бір қалаға тән пішінді алады. Сонымен қатар, кейде абаттандыру жүйесінің элементтері тек өзіне тән функцияларды ғана емес, сонымен қатар басқаларды да бір уақытта орындай алады