Қазақ тілі мен әдебиеті пәні бойынша ООЖБМ 9 сынып Т2

І – нұсқа

1 мәтін

Зайсан көлін ертеде монғолша Хуно-Хуто-Нор– «Қоңыраулыкөл» деп атапты. Бұл атау алыстан көктолқынның қоңырауша сылдырлап естілуіне байланысты айтылған болар. Зайсанға Қара Ертіс, Көкпекті, Жарма, Кендірлік өзендері құяды да, Ертіс (Ақ Ертіс) ағып шығады. Өзеннің жалғасы көл табанындағы ені 2 км, тереңдігі 10 м-ге дейін баратын ұзынша ор түрінде байқалады. Су режимі Қара Ертіспен байланысты..

Зайсан көлі, әсіресе жаздыгүні өте әдемі болады. Суының минералдануы 100 мг/л-ден артпайды, түсі көкшіл, мөлдірлігі 1,3 м. Химиялық құрамы жағынан хлоролы-натрийлі. Жоғарғы деңгейі мамыр айы мен маусым айының бас кезінде, төменгісі қыста байқалады. Қараша - сәуір айларында мұз құрсанып жатады.Ол жаздың тымық күнінде шексіз теңізге ұқсайды. Көл өте үлкен, жағалай біткен көк құрақ.

Құсы көп, әсіресе жазғытұрым қаз қаптап кетеді. Жұмыртқаларын қамыс құраққа салады. Қайықпен аралап жүріп қаптап алуға болатын. Қамыстарда шағала, үйрек, қаз, бірқазан, әупілдектер, суында құндыз, ондатрлар мекен етеді. Мұнда шабақ балық көп, одан кейін шортан, қарабалық, сазан, алабұға. Міне, Зайсан көлі бұрын осындай еді.
1. Екінші абзацта не туралы айтылған?

A) Көлді мекендейтін жәндіктер туралы.

B) Көлдегі балықтар туралы .

C) Көлдің көлемі туралы.

D) Көл атауы туралы.

E) Қамысты құрақтағы құстар туралы.
2. Көлдің«Қоңыраулыкөл» аталуының себебі неде?

A) Көлде жүзген құс үнінің жағымдылығына байланысты.

B) Көлдің әдемілігіне байланысты.

C) Көк толқындардың жылдамдығына байланысты.

D) Көлден шыққан ерекше дыбысқа байланысты.

E) Көл толқындарының бұйралығына байланысты.
3.Көл жаз мезгілінде қандай болады?

А) Жаздыгүні өте әдемі болады.

В) Жаздыгүні кешке қарай салқын болады.

С) Жаздыгүні тұманды болады.

D) Қатты жел соғады.

Е) Жаздыгүні көл көріксіз болады.
4.Көлдің жағасына не біткен?

А) қарағайлы орман

В) биік жартасты тау

С) көк құрақ

D) құм мен тастар
5. Қамыстарда не мекендейді?

А) шағала, үйрек, қаз,мысық,жолбарыс

В) арқар, бұғы ,марал

С) қой, сиыр, жылқы

D) шағала, үйрек, қаз, бірқазан, әупілдектер

Е) құндыз, ондатра, қоян
2 мәтін

Құмырсқа– әлемдегі ең көп тараған жәндіктің бірі. Құмырсқа Жер шарында кеңінен таралған, тек Қиыр аралдарда және Антарктидада ғана кездеспейді. Құмырсқаның 10 мыңдай түрі бар

---

. Олар Жер биомассаның 10-25% құрайды. Олардың көпшілік түрлері тропиктік аймақтарда кездеседі. Қазақ «құмырсқадай қажырлы», «құмырсқадай құжынаған», «құмырсқадай еңбекқор» деген тіркестерді бекер айтпаған. Олардың біз білмейтін қызық қыры көп. Оны ғалымдар зерттеп, бұқара жеткізіп отыр.

Құмырсқаларды зерттейтін ғылым– мирмекология деп аталады. Осы мирмеколог мамандардың құмырсқадай тынбай талаптанып, қайнаған тіршілікті зерттеуі нәтижесінде бізге олар туралы көптеген қызықты деректер белгілі болды. Құмырсқа жер жүзінде ең көп тараған жәндік. Әлемдегі ең құрметті мимекологтардың бірі ЭдвардУилсонның есебі бойынша, бүгін жер бетінде 10 квадрилиион, яғни оның15 дәрежесіндей құмырсқа бар екен. Жанбасына шаққанда, бір адамға миллион құмырсқадан келеді, ал жалпы үлесі барлық адамның үлесіндей.
1. «Құмырсқадай құжынаған» тіркесінің мағынасына сай келмейтін қатарды көрсетіңіз?

A) көп, қарақұрым

B) қаптап кетті, қайнады

C) қажырлы, еңбекқор

D) нөпір болды, ығы-жығы

E) қайнаған, қалың
2. Мәтіннің тақырыбы қандай?

A) Құмырсқалар еңбегі.

B) Құмырсқалар достығы.

C) Жәндіктер туралы.

D) Мирмекологтар туралы.

E) Құмырсқалар илеуі туралы.
3. Құмырсқаларды зерттейтін ғылым қалай аталады?

А) энтомология

В) мирмекология

С) экология

D) зоология

Е) эмбриология
4. Құмырсқаның таралу деңгейі қаншалықты?

А) ең көп таралған

В) аз таралған

С) орташа таралған

D) мүлдем таралмаған

Е) жойылып кеткен


5. Жан басына шаққанда құмырсқаның үлесі қанша?

А) бір адамға бес жүз мың құмырсқадан келеді

В) бір адамға екі миллион құмырсқадан келеді

С) бір адамға жеті жүз мың құмырсқадан келеді

D) бір адамға бір жарым миллион құмырсқадан келеді

Е) бір адамға миллион құмырсқадан келеді
ІІ- нұсқа

3 мәтін

Арқар– қойтұқымдасынажататынжануар. Өзініңденесісымбатты, биіктігі 125 сантиметрге, салмағы2

---

00 килограмғадейінжетеді. Жаздаарқасыменбүйірі қоңыр, бауыржағыақшылтүстікеледі. Еркегіндеде, ұрғашысындадамүйіз болады. Құлжасыныңмүйізіірі, бұралыпиілген, айшықты, аналығынікінәзік, өте қысқа, бозғылтқоңыртүстіболады. Мүйізіндегісақинағақарапжасынанықтайды.

АрқарнегізіненОртажәнеОрталықАзияныңтауларын, Азияның оңтүстігіндегітаулардымекендейді. Арқар– биіктаулардатіршілікетугебейім, аязғаөтетөзімдіжануар.Арқаркөбінесеүйір-үйіріменжүреді. Көбіне, көгалдышоқылардың арасындағыдалалыөңірдежайылады. Қыстасалқынтүссе, таудыңетегіне, көктем ме

---

нжаздатаудыңсубальпілікбелдеуінеқарайаударылады. Бұлмезгілдеолар10-15тен топтанып жүреді.Тек жазда көбею кезінде бөліне бастайды, көбіне егіз туады. Арқарлардың басты жауы– қасқыр мен барыс.

Арқардəмдіет, сапалытеріберетінаңболыпсаналады. Алайдасаныжылдан-жылғаазайыпбарады. Сондықтанқазіроныаулауғатыйымсалынған. Қазақстан Ғылымакадемиясыныңбіртопғалымдарыарқардымериносқойымен будандастыруарқылықазақтыңасылтұқымдыарқар-мериносқойыншығарды.

1.Неліктенарқардыаулауғатыйымсалынған?

A) Мериносқойыменбудандастыратындықтан.

B) Саныжылдан –жылға азайып бара жатқандықтан.

C) Мүйізіүлкенболғандықтан.

D) Егізтөлберетіндіктен.

E) Суыққатөзімді

---

болғандықтан.
2.Арқардыңнегізгіжауынелер?

А) сүт қоректілер

В) қос аяқтылар

С) үй жануарлары

D) ет қоректілер

Е) шөп қоректілер
3. Қазақстанғалымдарықандайғылымижаңалықашты?

A) Арқардыңтіршілікетуортасынайқындады.

B) Арқардыңмүйізінеқарапжасынанықтады.

C) Арқардыңтөлдеуерекшелігінкөрсетті.

D) Арқартерісініңсапалылығындəлелдеді.

E) Арқардантөрттүліктүріншығарды.
4.Арқарқандайжерлердімекендейді?

А) құмдауыт ойпаттары

В) егіс алқаптары

С) шөлейт жерлер

D) тау бөктерлері

Е) жазық даланы
5. Арқарлардың басты жауы?

А) қасқыр мен барыс

В) адамдар

С) арыстан мен жолбарыс

D) улы жыландар

Е) аю мен барыс
4 мәтін

Жетісу — қазақ даласының баға жетпес бір мекені. Лепсі, Басқан,Сарқан, Ақсу, Бүйен, Қаратал және Көксу өзендері бар өңір «Жетісу» деп аталып кеткен.

Алматы облысы Жетісу жерін қамтиды. Жетісу жерінде 1 519 тарихи-мәдени ескерткіш бар. Атап айтқанда, 1 250 археологиялық, 262 сәулет ғимараты және 7 табиғи

ескерткіш бар.

«Алтынемел» ұлттық табиғи саябағында 1800-ге жуық өсімдік түрі бар. Олардың

21 түрі Қазақстанның Қызыл Кітабына енген. Жануарлар әлемі бойынша саябақтың аумағындағы 56 түрлі жануар Қазақстанның Қызыл Кітабына енген.

---

Смотрите также файлы

• Инструкция медрегистратора по обслуживанию населения.doc

• План конспект проведения занятий с личным составом 6 псч 1 псо фпс гпс гу мчс россии по Алтайскому краю Тема 5 Боевое развертывание сил и средств на пожаре.doc

• Что такое общение Чем могут быть полезны человеку знания по психологии общения.docx

• Жетісу облысы Ілияс Жансгіров атындаы Жетісу университеті Таырыбы аза тіліндегі тртс концепциясы.docx

• Содержание введение Недвижимое имущество как объект гражданских правоотношений.docx