Файл: Фонетика тіл туралы ылымны бір саласы. Онда дыбыстар, екпін жне буын, ндестік заы арастырылады. аза тілінде 42 ріп жне 37 дыбыс бар. Екі белгі бар.docx

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 03.02.2024

Просмотров: 24

Скачиваний: 0

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

Фонетика – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, үндестік заңы қарастырылады.

Қазақ тілінде 42 әріп және 37 дыбыс бар.

Екі белгі бар: ъ-айыру белгісі, ь- жіңішкелік белгісі.

Қазақ тілінде тән әріптер 10: ә,і,ң,ғ,ү,ұ,қ,ө,һ,ы.

Дыбыстар(звуки): дауысты, дауыссыз.

Дауысты(гласные)-15 дыбыс: а,ә,о,ө,е,э,ү,ұ,у,ы,и,і,э,ю,я,ё.

1) Жуан(5): а,о,ұ,ы,у; Жіңішке(7):ә,ө,ү,і,е,и,у,э;

Дауыссыз – 25 дыбыс: б,в,г,ғ,д,ж,з,й,к,қ,л,м,н,ң,п,р,с,т,ф,х,һ,ц,ч,ш,щ,у (тау)

қатаң(11):к,қ,п,с,т,ф,х, ч,ш,щ,ц

ұяң(8): б,в,г,ғ,д,ж,з,һ,

үнді(7): л,м,н,ң,р,й,у(уақыт)

Буын: ашық: а-на, қа-ла тұйық: ат, ақ, ән, ет бітеу: нан, тіл, қыс

Үндестік заңы 1)Буын үндестігі 2) Дыбыс үндестігі

Буын үндестігі жуан+жуан + жуан

жіңішке+ жіңішке+ жіңішке

Бағынбайтын қосымшалар

көмектес септіктің жалғаулары: мен,пен,бен

нікі,дікі,тікі,еке,тай,жан,сымақ,(әкетай, көкежан)

шет тілінен енген қосымшылар: паз,қор,ғой,кер, гер,кеш,хана,күнем,дар,

ист,изм,бан,тал,уар,ов,ев (әсемпаз, еңбекқор, Әуезов)

Тасымал

Екпін сөздің соңғы буынға түседі

Фонетика – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, үндестік заңы қарастырылады.

Қазақ тілінде 42 әріп және 37 дыбыс бар.

Екі белгі бар: ъ-айыру белгісі, ь- жіңішкелік белгісі.

Қазақ тілінде тән әріптер 10: ә,і,ң,ғ,ү,ұ,қ,ө,һ,ы.

Дыбыстар(звуки): дауысты, дауыссыз.

Дауысты(гласные)-15 дыбыс: а,ә,о,ө,е,э,ү,ұ,у,ы,и,і,э,ю,я,ё.

1) Жуан(5): а,о,ұ,ы,у; Жіңішке(7):ә,ө,ү,і,е,и,у,э;

Дауыссыз – 25 дыбыс: б,в,г,ғ,д,ж,з,й,к,қ,л,м,н,ң,п,р,с,т,ф,х,һ,ц,ч,ш,щ,у (тау)

қатаң(11):к,қ,п,с,т,ф,х, ч,ш,щ,ц

ұяң(8): б,в,г,ғ,д,ж,з,һ,

үнді(7): л,м,н,ң,р,й,у(уақыт)

Буын: ашық: а-на, қа-ла тұйық: ат, ақ, ән, ет бітеу: нан, тіл, қыс

Үндестік заңы

1)Буын үндестігі 2) Дыбыс үндестігі

Буын үндестігі жуан+жуан + жуан

жіңішке+ жіңішке+ жіңішке

Бағынбайтын қосымшалар

көмектес септіктің жалғаулары: мен,пен,бен

нікі,дікі,тікі,еке,тай,жан,сымақ,(әкетай, көкежан)

шет тілінен енген қосымшылар: паз,қор,ғой,кер, гер,кеш,хана,күнем,дар,

ист,изм,бан,тал,уар,ов,ев (әсемпаз, еңбекқор, Әуезов)

Тасымал

Екпін сөздің соңғы буынға түседі

Фонетика – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, үндестік заңы қарастырылады.

Қазақ тілінде 42 әріп және 37 дыбыс бар.

Екі белгі бар: ъ-айыру белгісі, ь- жіңішкелік белгісі.

Қазақ тілінде тән әріптер 10: ә,і,ң,ғ,ү,ұ,қ,ө,һ,ы.

Дыбыстар(звуки): дауысты, дауыссыз.

Дауысты(гласные)-15 дыбыс: а,ә,о,ө,е,э,ү,ұ,у,ы,и,і,э,ю,я,ё.

1) Жуан(5): а,о,ұ,ы,у; Жіңішке(7):ә,ө,ү,і,е,и,у,э;

Дауыссыз – 25 дыбыс: б,в,г,ғ,д,ж,з,й,к,қ,л,м,н,ң,п,р,с,т,ф,х,һ,ц,ч,ш,щ,у (тау)

қатаң(11):к,қ,п,с,т,ф,х, ч,ш,щ,ц

ұяң(8): б,в,г,ғ,д,ж,з,һ,

үнді(7): л,м,н,ң,р,й,у(уақыт)

Буын: ашық: а-на, қа-ла тұйық: ат, ақ, ән, ет бітеу: нан, тіл, қыс

Үндестік заңы

1)Буын үндестігі 2) Дыбыс үндестігі

Буын үндестігі жуан+жуан + жуан

жіңішке+ жіңішке+ жіңішке

Бағынбайтын қосымшалар

көмектес септіктің жалғаулары: мен,пен,бен

нікі,дікі,тікі,еке,тай,жан,сымақ,(әкетай, көкежан)

шет тілінен енген қосымшылар: паз,қор,ғой,кер, гер,кеш,хана,күнем,дар,

ист,изм,бан,тал,уар,ов,ев (әсемпаз, еңбекқор, Әуезов)

Тасымал

Екпін сөздің соңғы буынға түседі

Фонетика – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, үндестік заңы қарастырылады.

Қазақ тілінде 42 әріп және 37 дыбыс бар.

Екі белгі бар: ъ-айыру белгісі, ь- жіңішкелік белгісі.

Қазақ тілінде тән әріптер 10: ә,і,ң,ғ,ү,ұ,қ,ө,һ,ы.

Дыбыстар(звуки): дауысты, дауыссыз.

Дауысты(гласные)-15 дыбыс: а,ә,о,ө,е,э,ү,ұ,у,ы,и,і,э,ю,я,ё.

1) Жуан(5): а,о,ұ,ы,у; Жіңішке(7):ә,ө,ү,і,е,и,у,э;

Дауыссыз – 25 дыбыс: б,в,г,ғ,д,ж,з,й,к,қ,л,м,н,ң,п,р,с,т,ф,х,һ,ц,ч,ш,щ,у (тау)

қатаң(11):к,қ,п,с,т,ф,х, ч,ш,щ,ц

ұяң(8): б,в,г,ғ,д,ж,з,һ,

үнді(7): л,м,н,ң,р,й,у(уақыт)

Буын: ашық: а-на, қа-ла тұйық: ат, ақ, ән, ет бітеу: нан, тіл, қыс

Үндестік заңы

1)Буын үндестігі 2) Дыбыс үндестігі

Буын үндестігі жуан+жуан + жуан

жіңішке+ жіңішке+ жіңішке

Бағынбайтын қосымшалар

көмектес септіктің жалғаулары: мен,пен,бен

нікі,дікі,тікі,еке,тай,жан,сымақ,(әкетай, көкежан)

шет тілінен енген қосымшылар: паз,қор,ғой,кер, гер,кеш,хана,күнем,дар,

ист,изм,бан,тал,уар,ов,ев (әсемпаз, еңбекқор, Әуезов)

Тасымал

Екпін сөздің соңғы буынға түседі




Сөз құрамы. Қазақ тілінің сөз құрамы түбір мен қосымшадан тұрады. Мысалы: жұмыс –шы-лар 

Сөздің одан әрі бөлінбейтін мағыналы бөлігін түбір сөз дейміз.М: көк, күріш, т.б.

Сөздің түбірге жалғанған бөлігін қосымша дейміз. М: көкшіл, күріштің.

Жұрнақ пен жалғау. Қосымша жұрнақ, жалғау болып 2 бөлінеді.

Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз. М: жұмыс - жұмысшы, ойын - ойыншық.

Сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз. М: жұмыс -жұмыста, ойын - ойынға.

Түбірге жұрнақ та, жалғау да жалғана береді. Жұрнақ бұрын, жалғау жұрнақтан соң жалғанады.М: күріш-ші-ге, жыр-шы-лар.

Туынды сөз.

Түбір сөзге жұрнақ қосылу арқылы жасалған сөзді туынды сөз дейміз.М: Еру+лік, тату+лық, ақыл+ды, тас+тақ, үй+шік, ас+хана, би+ші т.б.

Түбірлес сөздер.

Бір түбірден бірнеше туынды сөз жасала береді. Ондай сөздерді түбірлес сөздер деп аталады.

М: ойын, ойыншық, ойна. Су, сусын, сулық, сушы, т.б.

Қосымша жалғағанда кейбір түбір сөздердің жазылуы өзгереді. Мысалы: доп-добы, халық- халқы, сеп-сеуіп.

Түбір сөздің соңғы буыны жуан болса, оған жалғанатын қосымшалар да жуан болады.

М: жұмысшы-да, қора-ға, тас-тың, алма-ны т.б.

Түбір сөздің соңғы буыны жіңішке болса, оған жалғанатын қосымшалар да жіңішке болады.

М: Суретш-ші-лер, көрші-лер, дәптер-дің т.б.




Сөз құрамы. Қазақ тілінің сөз құрамы түбір мен қосымшадан тұрады. Мысалы: жұмыс –шы-лар 

Сөздің одан әрі бөлінбейтін мағыналы бөлігін түбір сөз дейміз.М: көк, күріш, т.б.

Сөздің түбірге жалғанған бөлігін қосымша дейміз. М: көкшіл, күріштің.

Жұрнақ пен жалғау. Қосымша жұрнақ, жалғау болып 2 бөлінеді.

Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз. М: жұмыс - жұмысшы, ойын - ойыншық.

Сөз бен сөзді байланыстыратын қосымшаны жалғау дейміз. М: жұмыс -жұмыста, ойын - ойынға.

Түбірге жұрнақ та, жалғау да жалғана береді. Жұрнақ бұрын, жалғау жұрнақтан соң жалғанады.М: күріш-ші-ге, жыр-шы-лар.

Туынды сөз.

Түбір сөзге жұрнақ қосылу арқылы жасалған сөзді туынды сөз дейміз.М: Еру+лік, тату+лық, ақыл+ды, тас+тақ, үй+шік, ас+хана, би+ші т.б.

Түбірлес сөздер.

Бір түбірден бірнеше туынды сөз жасала береді. Ондай сөздерді түбірлес сөздер деп аталады.

М: ойын, ойыншық, ойна. Су, сусын, сулық, сушы, т.б.

Қосымша жалғағанда кейбір түбір сөздердің жазылуы өзгереді. Мысалы: доп-добы, халық- халқы, сеп-сеуіп.

Түбір сөздің соңғы буыны жуан болса, оған жалғанатын қосымшалар да жуан болады.

М: жұмысшы-да, қора-ға, тас-тың, алма-ны т.б.

Түбір сөздің соңғы буыны жіңішке болса, оған жалғанатын қосымшалар да жіңішке болады.

М: Суретш-ші-лер, көрші-лер, дәптер-дің т.б.




Лексикологиятіл туралы ғылымның бір саласы. Онда тілдегі сөз байлығы(қанатты сөздер), сөздің лексикалық мағынасы(тура-ауыспалы мағынасы, көп мағыналы сөздер, синоним, омоним, антоним), шығу тегі (диалект, кәсіптік, неологизм, кірме сөздер, архаизм) қолданылуы зерттеледі.

Омонимдер - жазылуы бірдей, бірақ мағынасы басқа сөздер. Мысалы көшіріп жаз, жаз келді,..

Синонимдер –дыбысталуы әртүрлімағыналары бірдей сөздер. сұлу, көркем, әдемі,...т.б

Антонимдер – мағыналары бір – біріне қарама – қарсы сөздер.Биік – аласа ,...т.б

Сөздер:

1) Диалект сөздер – диалектілер, говорлар, жергілікті тіл ерекшеліктері.

2) Кәсіптік сөздер 3) Неологизм (новые слова - неологизмы) 4) Кірме сөздер 5) Архаизм (көнерген – устаревшие слова)

Сөздіктер:

1) Фразеологиялық сөздік 2) Қазақша-орысша сөздік

3) Орысша – қазақша сөздік 4) Лингвистикалық сөздік

5) Энциклопедиалық сөздік 6) Түсіндірме (толковый) сөздік

Дара сөздер:1)түбір сөздер – бас, ел, қазы

2)туынды сөз - тәрбие-ші, бас+тық

Күрделі сөздер:

1)қоссөздер – ата-ана, әп-әдемі, қайта-қайта

2)біріккен сөздер: қырық+аяқ- қырықаяқ

3) қысқарған сөздер: МАБ-мемлекеттік аралық бақылау, ПОМ – Первомай орта мектебі

Лексикологиятіл туралы ғылымның бір саласы. Онда тілдегі сөз байлығы(қанатты сөздер), сөздің лексикалық мағынасы(тура-ауыспалы мағынасы, көп мағыналы сөздер, синоним, омоним, антоним), шығу тегі (диалект, кәсіптік, неологизм, кірме сөздер, архаизм) қолданылуы зерттеледі.

Омонимдер - жазылуы бірдей, бірақ мағынасы басқа сөздер. Мысалы көшіріп жаз, жаз келді,..

Синонимдер –дыбысталуы әртүрлімағыналары бірдей сөздер. сұлу, көркем, әдемі,...т.б

Антонимдер – мағыналары бір – біріне қарама – қарсы сөздер.Биік – аласа ,...т.б

Сөздер:

1) Диалект сөздер – диалектілер, говорлар, жергілікті тіл ерекшеліктері.

2) Кәсіптік сөздер 3) Неологизм (новые слова - неологизмы) 4) Кірме сөздер 5) Архаизм (көнерген – устаревшие слова)

Сөздіктер:

1) Фразеологиялық сөздік 2) Қазақша-орысша сөздік

3) Орысша – қазақша сөздік 4) Лингвистикалық сөздік

5) Энциклопедиалық сөздік 6) Түсіндірме (толковый) сөздік

Дара сөздер:1)түбір сөздер – бас, ел, қазы

2)туынды сөз - тәрбие-ші, бас+тық

Күрделі сөздер:

1)қоссөздер – ата-ана, әп-әдемі, қайта-қайта

2)біріккен сөздер: қырық+аяқ- қырықаяқ

3) қысқарған сөздер: МАБ-мемлекеттік аралық бақылау, ПОМ – Первомай орта мектебі


Лексикологиятіл туралы ғылымның бір саласы. Онда тілдегі сөз байлығы(қанатты сөздер), сөздің лексикалық мағынасы(тура-ауыспалы мағынасы, көп мағыналы сөздер, синоним, омоним, антоним), шығу тегі (диалект, кәсіптік, неологизм, кірме сөздер, архаизм) қолданылуы зерттеледі.

Омонимдер - жазылуы бірдей, бірақ мағынасы басқа сөздер. Мысалы көшіріп жаз, жаз келді,..

Синонимдер –дыбысталуы әртүрлімағыналары бірдей сөздер. сұлу, көркем, әдемі,...т.б

Антонимдер – мағыналары бір – біріне қарама – қарсы сөздер.Биік – аласа ,...т.б

Сөздер:

1) Диалект сөздер – диалектілер, говорлар, жергілікті тіл ерекшеліктері.

2) Кәсіптік сөздер 3) Неологизм (новые слова - неологизмы) 4) Кірме сөздер 5) Архаизм (көнерген – устаревшие слова)

Сөздіктер:

1) Фразеологиялық сөздік 2) Қазақша-орысша сөздік

3) Орысша – қазақша сөздік 4) Лингвистикалық сөздік

5) Энциклопедиалық сөздік 6) Түсіндірме (толковый) сөздік

Дара сөздер:1)түбір сөздер – бас, ел, қазы

2)туынды сөз - тәрбие-ші, бас+тық

Күрделі сөздер:

1)қоссөздер – ата-ана, әп-әдемі, қайта-қайта

2)біріккен сөздер: қырық+аяқ- қырықаяқ

3) қысқарған сөздер: МАБ-мемлекеттік аралық бақылау, ПОМ – Первомай орта мектебі

Лексикологиятіл туралы ғылымның бір саласы. Онда тілдегі сөз байлығы(қанатты сөздер), сөздің лексикалық мағынасы(тура-ауыспалы мағынасы, көп мағыналы сөздер, синоним, омоним, антоним), шығу тегі (диалект, кәсіптік, неологизм, кірме сөздер, архаизм) қолданылуы зерттеледі.

Омонимдер - жазылуы бірдей, бірақ мағынасы басқа сөздер. Мысалы көшіріп жаз, жаз келді,..

Синонимдер –дыбысталуы әртүрлімағыналары бірдей сөздер. сұлу, көркем, әдемі,...т.б

Антонимдер – мағыналары бір – біріне қарама – қарсы сөздер.Биік – аласа ,...т.б

Сөздер:

1) Диалект сөздер – диалектілер, говорлар, жергілікті тіл ерекшеліктері.

2) Кәсіптік сөздер 3) Неологизм (новые слова - неологизмы) 4) Кірме сөздер 5) Архаизм (көнерген – устаревшие слова)

Сөздіктер:

1) Фразеологиялық сөздік 2) Қазақша-орысша сөздік

3) Орысша – қазақша сөздік 4) Лингвистикалық сөздік

5) Энциклопедиалық сөздік 6) Түсіндірме (толковый) сөздік

Дара сөздер:1)түбір сөздер – бас, ел, қазы

2)туынды сөз - тәрбие-ші, бас+тық

Күрделі сөздер:

1)қоссөздер – ата-ана, әп-әдемі, қайта-қайта

2)біріккен сөздер: қырық+аяқ- қырықаяқ

3) қысқарған сөздер: МАБ-мемлекеттік аралық бақылау, ПОМ – Первомай орта мектебі




Сөйлем мүшелері маңынасына қарай өзара байланысып айтылады. Олардың байланысын сұрақ қою арқылы анықтаймыз.

Жалаң және жайылма сөйлем. Жай сөйлем жалаң, жайылма болып екіге бөлінеді.

Бастауыш пен баяндауыштан құралған сөйлемді жалаң сөйлем дейміз. М: Әсет оқыды.

Тұралаулы мүшелерден басқа тұралаусыз мүшелері де бар сөйлемді жайылма сөйлем дейміз. М: Әсет жақсы оқыды.

Қаратпа сөз. Тілде біреудің назарын аудару үшін қолданылатын сөздер болады. Ондай сөздерді қаратпа сөз дейді. М: -Ия, балам, оқып жүрсің бе?

Сөйлемнің дара және күрделі мүшелері. Сөйлем мүшесі дара сөзден де күрделі сөзден де жасала береді. Жеке сөзден жасалған сөйлем мүшесін сөйлемнің дара мүшесі дейміз. М: Шығыстан жел соқты.

Екі немесе одан да көп сөзден жасалған сөйлем мүшесін сөйлемнің күрделі мүшесі дейміз. Мысалы: Шығыстан жел соға бастады.

Сөйлемнің бірыңғай мүшелері.

Сөйлемде бір сұраққа жауап беріп, бірдей тұлғада айтылған сөздерді сөйлемнің бірыңғай мүшелері дейміз.

Бірыңғай мүшелер сөйлемдегі бір мүшемен ғана байланысады. М: Дүкеннен нан, шай,май, кәмпит әкелді. Қосымша біріңғай мүшелердің әрқайсысына немесе соңғы сөзіне ғана жалғанады. М: Өзендер, көлдер-жерді берекесі. Өзен, көлдер – жердің берекесі.

Қыстырма сөз.

Өздері сөйлем мүшесі болмайтын, бірақ сөйлемде айтылған ойға сөйлеушінің түрліше көзқарасын білдіретін сөздер болады. Ондай сөздерді қыстырма сөздер дейді. М: Әйтеуір кешікпесеңдер болды.

Қыстырма сөздер бір сөзден де бірнеше сөзден де жасала береді. М: бәсе,сірә, әуелі т.б. Амал қанша, өкінішке орай т.б. Ұмытып барады екен, неге екенін кім білсін.т.б

Күрделі сөздер. Екі немесе одан да көп түбірден жасалған сөзді күрделі сөз дейміз. М: Сарыарқа, бозторғай, ауыл-аймақ, темір жол, көлбақа, Нүргүл, т.б

Біріккен сөздер. Кейбір сөздер екі түбірден құралады. Екі түбірден жасалған сөздерді біріккен сөз деп атайды. Біріккен сөзді құрайтын түбірлер бірігіп жазылады.

М: көкқұтан, итмұрын, Алатау, Айдос.

Қосарлама сөздер. Кейбір сөздер екі сөздің қосарлануы арқылы жасалады. Оларды қос сөздер дейміз. Жазуда қос сөздің арасына дефис (-) қойылады: бүгін-ертең, әке- шеше, ар-ұят.т.б.

Қайталама қос сөздер Бір сөздің қайталануынан жасалған қос сөздер: мая-мая, қора-қора

Қысқартылған сөздер. Бірнеше сөзден тұратын атаулар қысқартылып айтылады: АҚШ, КХР, педкеңес, кг, см, т.б. бұларды қысқарған сөздер дейді.





Сөйлем мүшелері маңынасына қарай өзара байланысып айтылады. Олардың байланысын сұрақ қою арқылы анықтаймыз.

Жалаң және жайылма сөйлем. Жай сөйлем жалаң, жайылма болып екіге бөлінеді.

Бастауыш пен баяндауыштан құралған сөйлемді жалаң сөйлем дейміз. М: Әсет оқыды.

Тұралаулы мүшелерден басқа тұралаусыз мүшелері де бар сөйлемді жайылма сөйлем дейміз. М: Әсет жақсы оқыды.

Қаратпа сөз. Тілде біреудің назарын аудару үшін қолданылатын сөздер болады. Ондай сөздерді қаратпа сөз дейді. М: -Ия, балам, оқып жүрсің бе?

Сөйлемнің дара және күрделі мүшелері. Сөйлем мүшесі дара сөзден де күрделі сөзден де жасала береді. Жеке сөзден жасалған сөйлем мүшесін сөйлемнің дара мүшесі дейміз. М: Шығыстан жел соқты.

Екі немесе одан да көп сөзден жасалған сөйлем мүшесін сөйлемнің күрделі мүшесі дейміз. Мысалы: Шығыстан жел соға бастады.

Сөйлемнің бірыңғай мүшелері.

Сөйлемде бір сұраққа жауап беріп, бірдей тұлғада айтылған сөздерді сөйлемнің бірыңғай мүшелері дейміз.

Бірыңғай мүшелер сөйлемдегі бір мүшемен ғана байланысады. М: Дүкеннен нан, шай,май, кәмпит әкелді. Қосымша біріңғай мүшелердің әрқайсысына немесе соңғы сөзіне ғана жалғанады. М: Өзендер, көлдер-жерді берекесі. Өзен, көлдер – жердің берекесі.

Қыстырма сөз.

Өздері сөйлем мүшесі болмайтын, бірақ сөйлемде айтылған ойға сөйлеушінің түрліше көзқарасын білдіретін сөздер болады. Ондай сөздерді қыстырма сөздер дейді. М: Әйтеуір кешікпесеңдер болды.

Қыстырма сөздер бір сөзден де бірнеше сөзден де жасала береді. М: бәсе,сірә, әуелі т.б. Амал қанша, өкінішке орай т.б. Ұмытып барады екен, неге екенін кім білсін.т.б

Күрделі сөздер. Екі немесе одан да көп түбірден жасалған сөзді күрделі сөз дейміз. М: Сарыарқа, бозторғай, ауыл-аймақ, темір жол, көлбақа, Нүргүл, т.б

Біріккен сөздер. Кейбір сөздер екі түбірден құралады. Екі түбірден жасалған сөздерді біріккен сөз деп атайды. Біріккен сөзді құрайтын түбірлер бірігіп жазылады.

М: көкқұтан, итмұрын, Алатау, Айдос.

Қосарлама сөздер. Кейбір сөздер екі сөздің қосарлануы арқылы жасалады. Оларды қос сөздер дейміз. Жазуда қос сөздің арасына дефис (-) қойылады: бүгін-ертең, әке- шеше, ар-ұят.т.б.

Қайталама қос сөздер Бір сөздің қайталануынан жасалған қос сөздер: мая-мая, қора-қора

Қысқартылған сөздер. Бірнеше сөзден тұратын атаулар қысқартылып айтылады: АҚШ, КХР, педкеңес, кг, см, т.б. бұларды қысқарған сөздер дейді.




Жалғау Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:
көптік, тәуелдік, жіктік, септік

Сөз+көптік+тәуелдік+септік

Бала+лар+ым+ның

Сөз +тәуелдік+септік

Бала+м+ның

Сөз+жіктік+көптік

Бала+сың+дар

Көптік жалғау

Дауысты, Р,Й,У

лар, лер

М,Н,Ң,Л,З,Ж

дар, дер

Қатаң, Б,В,Г,Д,

тар, тер


2)Тәуелдік жалғау жекекше

Жекеше

Дауыстыдан кейін

Дауыссыздан кейін

жақ

жуан

жіңішке

жуан

жіңішке

1 менің





ым

ім

2 сенің

ың

ің

ың

ің

2 сіздің

ңыз

ңіз

ыңыз

іңіз

3 оның

сы

сі

ы

і


Тәуелдік жалғау көпше

Көпше

Дауыстыдан кейін

Дауыссыздан кейін

жақ

жуан

жіңішке

жуан

жіңішке

1біздің

мыз

міз

ымыз

іміз

2сендердің

+ың

+ің

+ың

+ің

2сіздердің

+ыңыз

+іңіз

+ыңыз

+іңіз

3олардың










3)Жіктік жалғау

Жақ

Жекеше

Көпше

1

Мен

-мын, -мін, -бын, -бін, -пып, -пін

-мыз, -міз, -быз, -біз,

-пыз, -піз

2

Сен

-сың, -сің

-сыңдар, -сіңдер

2

Сіз

-сыз, -сіз

-сыздар, -сіздер

3

Ол

-

-




Жалғау Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:
көптік, тәуелдік, жіктік, септік

Сөз+көптік+тәуелдік+септік

Бала+лар+ым+ның

Сөз +тәуелдік+септік

Бала+м+ның

Сөз+жіктік+көптік

Бала+сың+дар

Көптік жалғау

Дауысты, Р,Й,У

лар, лер

М,Н,Ң,Л,З,Ж

дар, дер

Қатаң, Б,В,Г,Д,

тар, тер


2)Тәуелдік жалғау жекекше

Жекеше

Дауыстыдан кейін

Дауыссыздан кейін

жақ

жуан

жіңішке

жуан

жіңішке

1 менің





ым

ім

2 сенің

ың

ің

ың

ің

2 сіздің

ңыз

ңіз

ыңыз

іңіз

3 оның

сы

сі

ы

і


Тәуелдік жалғау көпше

Көпше

Дауыстыдан кейін

Дауыссыздан кейін

жақ

жуан

жіңішке

жуан

жіңішке

1біздің

мыз

міз

ымыз

іміз

2сендердің

+ың

+ің

+ың

+ің

2сіздердің

+ыңыз

+іңіз

+ыңыз

+іңіз

3олардың










3)Жіктік жалғау

Жақ

Жекеше

Көпше

1

Мен

-мын, -мін, -бын, -бін, -пып, -пін

-мыз, -міз, -быз, -біз,

-пыз, -піз

2

Сен

-сың, -сің

-сыңдар, -сіңдер

2

Сіз

-сыз, -сіз

-сыздар, -сіздер

3

Ол

-

-




Жалғау Қазақ тілінде жалғаудың 4 түрі бар:
көптік, тәуелдік, жіктік, септік

Сөз+көптік+тәуелдік+септік

Бала+лар+ым+ның

Сөз +тәуелдік+септік

Бала+м+ның

Сөз+жіктік+көптік

Бала+сың+дар

Көптік жалғау

Дауысты, Р,Й,У

лар, лер

М,Н,Ң,Л,З,Ж

дар, дер

Қатаң, Б,В,Г,Д,

тар, тер


2)Тәуелдік жалғау жекекше

Жекеше

Дауыстыдан кейін

Дауыссыздан кейін

жақ

жуан

жіңішке

жуан

жіңішке

1 менің





ым

ім

2 сенің

ың

ің

ың

ің

2 сіздің

ңыз

ңіз

ыңыз

іңіз

3 оның

сы

сі

ы

і