ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 15.03.2024
Просмотров: 32
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Шекаралық бетте май түйіршіктерінің жиналуы ауалы түйіршіктің пайда болуы кезінде, ал одан әрі ауалы түйіршіктер біріккен кезде, сонымен қоса ауалы түйіршіктердің деформациясы кезінде және ұсақ бөлшектерге ыдырау кезінде жүреді.
Жиналудың салдарынан бір-бірімен әрекеттескен май түйіршіктері агрегатқа бірігеді. Нәтижесінде ауалы түйіршіктің ішкі бетінде флотацияланған май түйіршіктерінен тұратын алғашқы флотациялы майлы қабат пайда болады. Екінші кезең ауалы түйіршікті қоршаған және оның беттік жағына «жабысып» жиналған май түйішіктерден агрегаттың түзілуімен сипатталады. Май түйіршіктері ауалы қабатта ғана флотацияланып және агрегацияланбайды, сонымен қоса шайқау кезінде көбейген кілегейдің бос бетінде де жүреді. Ауалы түйіршіктер бұзылған кезде кілегейдің бос беті азаяды, май түйіршіктерінің жақындауы мен бір-біріне престелуі жүреді, осының салдарынан агрегаттар пайда болады. Бұдан басқа кілегей плазмасындағы сұйық майдың көмегімен май түйіршіктерінің агрегациясы жүруі мүмкін. Осы кезде жиналған сұйық майдың жиналуы жүреді. Периодты және үздіксіз жұмыс істейтін май дайындағышта кілегейді шайқау кезінде май дәнінің пайда болуы мен май түйіршіктерінің агрегациясы процесінің бір-бірінен ешқандай айырмашылықтары жоқ. Бірақ үздіксіз жқмыс істейтін май дайындағышта май дәні түзілуінің айырмашылықтары блады. Периодты жұмыс істейтін май дайындағышта кілегейді шайқауға қарағанда,үздіксіз жұмыс істейтін май дайындағыштарда кілегейді шайқау кезінде май түйіршігі агрегациясының жылдамдығы 1000 есе көп болады.
Үздіксіз жұмыс істейтін май дайындағышта кілегейдің бос бетіндегі ауалы түйіршіктер үлкен жылдамдықпен бұзылады. Үздіксіз жұмыс істейтіін май дайындағышта кілегейдің ағысы тұтастай болмайды, үздікті сипатты ағысты блады. Қалақтың айналу бағытының алдында ауалы түйіршіктер мен тамшылардан тұратын сұйықтықты толқын пайда болады. Кілегейдің ағысы қалақшадан өткеннен кейін үлкен жылдамдық пайда болады, тіпті мұндай жылдамдықта кілегей ағысы жеке ағындарға бөлінеді. Қалақты бөліп алу мүмкіндігі бойынша жеке ағындардың ағу жылдамдығы төмендейді және олар жеке ағындарға бірігеді. Үздіксі жұмыс істейтін май дайындағышта кілегей қозғалысының сипаттамасы үлкен көлемде шайқағыштың цилиндрінде кілегей ағысының кавитациялы режимінің бар болуымен түсіндіріледі. Сұйықтықтың ағысының бөлінуі кавитациялық жазықтықтың пайда болуына әкеп соғады. Кавитациялық жазықтықта май түйіршіктерінің агрегациясының екі циклі болады.
Бірінші циклде бөлімнің жаңа беттері пайда болады. Сұйықтықтан бос пайда болған жазықтық сұйықтықтан пайда болған жазықтық сұйықтықтан бөлінген газбен және бумен толтырылады. Бірінші цикл аралығында май түйіршіктері бөлімнің бетіне бөлінеді.
Екінші циклінде жоғарғы қысымды сұйықтықты ағынмен жазықтықты айналдырып қоршап алу жүреді. Осы кезде будың конденсацисы мен газдың еруі жүреді. Екінші цикл кезінде май түйіршіктері қысылып, агрегаттар түзіледі немесе бөлімнің бетіндегі май түйірщіктерінің көлемі мен соққының күшіне байланысты қабықтар түзіледі.
Үздіксіз әсерлі май дайындағышта кілегейді шайқау кезінде қаттты консистенциялы май дәнін алу үшін және пахтаның құрамына аз көлемде майдың кетуін қадағалау үшін шайқау температурасын дұрыс таңдау керек. Бұдан басқа шайқағыш араластырғышының айналу жиілігін дұрыс орнату керек. Кілегейді шайқау температурасына жыл мезгіліне, кілегейдің майлылығына, майдың қату дәрежесіне тәуелді майдың химиялық құрамы бойынша орнатады. Жылдың көктем-жаз мезгілінде сүт майының құрамында қанықпаған май қышқылдарының құрамы жоғары болған кезде кілегейді 8-12 0С температурада шайқайды.жылдың күз-қыс мезгілдерінде сүт майының құрамы, негізінен қанықпаған май қышқылдарынан тұратын жоғары балқитын глицеридтерден құралатын болғандықтан, кілегейді 8-14 0С температурада шайқау керек.
Құрамындағы жоғары майлылықтағы кілегейді температурада шайқайды, май дәндері тез түзілмеуі және пахтада май құрамының көбеймеу үшін қолайлы жағдайда май дәндерін өңдеу кезінде қамтамасыздандырады. Көктем-жаз мезгілдерінде кілегейді шайқау температурасын кілегейдегі майдың массалық үлесін тәуелді жобалау арқылы анықтауға болады.
Күзгі-қысқы мезгілдерде кілегейді шайқау температурасын 1,0-1,5 0С-қа дейін көтереді. Кілегей шайқау температурасы майдың қату деңгейіне қарай жүреді. егер майдың қату деңгейі 30-35% -дан төмен болса, одан жылдамдатылған әдіспен кілегейді шайқау температурасын 1-2 0С-қа дейін төмендетеді. Егер майдың қату деңгейі 35%-дан жоғары болса, онда кілегейді шайқау ұзақтығы жалғасады, май дәндері қатаяды, ылғалдылығы төмендейді. Ондай жағдайларда кілегей шайқау температурасын 1-2 0С-қа дейін көтереді, өйткені майдың қату деңгейінің жарты бөлігін сұйық күйге айналдыру үшін және кілегейді шайқау ұзақтығын және май дәндері қатаймауы үшін температураны жоғарылатады. Кілегейді шайқау кезінде температура жоғарылайды, себебі механикалық энергия жылуға айналады. Кілегей температурасының өзгеруі бөлменің ауасы мен кілегейдің арасында жылу алмастырумен, суық сумен кілегей арасындағы, арластырғыштың жейдесіндегі циркуляцияланатын кілегей арасында негізделген. Кілегей шайқау температурасының дұрыс таңдалғандығын консистенциясы бойынша және май дәндерінің өлшемі бойынша, пахтадағы май үлесінің массасы бойынша және кілегейді шайқау температурасы бойынша анықтауға болады. Температураны дұрыс таңдаған жағдайда май дәнінің консистенциясы нәзік және өлшемі 1-3 мм болады. Пахта май үлесінің массасы және келтірілген нормативі бойынша 0,7% болуы керек. Егер шайқау температурасы дұрыс таңдалса, онда кілегейді шайқау температурасы 2-3
0С-тан жоғары болмауы керек. Шайқау араластырғышының жиілігі жыл мезгіліне байланысты тәжірибе жолымен анықталады. Қысқы мезгілде сүт майының құрамында еріткіштігі жоғары глицеридтер көбейеді, шайқау араластырғышының айналым ұзақтығын көтереді, май түйіршігінің агрегациясын көтереді.Әрбір май дайындағыштың типтерін шайқау араластырғышының айналу ұзақтығына және өсімділігіне сәйкес анықтайды. Шайқау араластырғышының жиілігінің ұзақтығы жоғарылаған кезде кілегейді шайқау ұзақтығы қысқарады, ал май дайындағыштың қнімділігі жоғарылайды. Кілегейді шайқау алдында салқындатады немесе шайқау температурасына дейін резервуарда қыдырады және осы температурада 30-40 минут ұстайды. Ұстау кезінде қатты және сұйық майдың арасында тепе-теңдік болады. Линия жұмысқа қосар алдында температураны реттеу үшін шайқау жейдесіне суық су беріледі (2-4 0С). Шайқау жейдесіне берілетін судың температурасы мен қысымы қалыпты болу үшін міндетті түрде қарап отыру керек. Қолайсыз жағдайда майдың ылғалдылық құрамының тұрақтылығын ауыр қамтамасыздандырады. Қысқы мезгілде салқындату қажет емес. Кілегейде көпіршік пайда болмас үшін кілегейді резервуардан май дайындағышқа жіберу үшін сораптың кқмегімен құяды. Өндірісте кілегейді шайқау үшін периодты май дайындағыштар қолданылады. Олардың май сыйымдылығы әр түрлі формада: цилиндрлі, куб тәрізді, конус тәрізді, алмас тәрізді. Периодты май дайындағышта кілегейді шайқау кезінде қажетті факторлер – кәлегейді шайқау температурасы, май дайындағышқа толтыру нәтижесі және май дайындағыштың жиілік ұзақтығы. Кілегейді шайқау температурасын есеппен таңдайды, май дайындағыштың сыйымдылық формасынан қатысуынсыз шайқау ұзақтығы 50-60мин. құрайды. Периодты май дайындағышта кілегейді шайқау керек, ал көктемгі-жазғы мезгілде 7-12 0С-та шайқау керек, ал күзгі-қысқы мезгілде 8-14 0С та шайқау керек. Шайқау температурасын үздіксіз май дайындағышқа таңдағандай, сонымен қоса кілегей майлылығымен байланыстылығын және сүттің майлылық деңгейінің нәтижесін ескере отырып таңдайды. Кілегей майының массалық үлесі жоғарылаған кезде және май деңгейінің нәтижесі жетіспеген жағдайда кілегейді шайқау температурасы 1-2 0С-қа дейін төмендейді. Шайқау процесі ауа кілегейдің үстіңгі шекарасынан азболғаннан соң тоқтай береді. Май дайындағышқа толтырудың ең аз нәтижесі (25% құрайды) барлық көлемі бойынша 25% құрайды. Май дайындағышты 25% көлемінде толтырар кезінде ортадан тепкіш күш кілегейді май дайындағыштың қабырғасына жұқа қабатпен қысады. Кілегей шайқауы тоқтатылады,нәтижесінде кілегей шайқау орындалмайды. Май дайындағыштың айналу жиілігін есеп бойынша таңдайды, өйткені ортадан тепкіш жылдамдық бос түсуінің жылдамдығына аз болады.осы жағдайда кілегейдің түсуі және май дәндері пайда болады, кілегей ағынының жылдамдығы төмендейді және ауа дисперсиленуі жүреді. Май дайындағышта айналу жиілігінің маңызын көрсеткіштер бойынша есептеуге болады:
n = 0,5/ R
R– май дайындағыштың радиусы.
Кілегей шайқау шартының дұрыс таңдалғандығын үздіксіз май дайындағыштың көрсеткішіндей таңдауға болады. Май дайындағышқа кілегейді толтыру үшін жоғарыда көрсетілген сораптар қолданылады. Кілегейді ағынды жолмен толтыруға жібереді. Алғашқы 3-5 мин. сайын шайқау кезінде ауаны шығару үшін май дайындағышты 1-2 рет тоқтатады. Май дәнінің өлшемі 3-5 мм болған кезде шайқауды тоқтатады.
4. Май дәнін жуу
Жуудың мақсаты – майда микрафлораның дамуына қолайсыз жағдайды тудырады. Жуу кезінде май дәндерінің бетінен іркіт бөлінеді және сіңімді заттардың құрамы азаяды, бұл сақтау кезінде майдың тұрақтылығын жоғарылатады. Жемнің дәмі білінетін кілегейді өңдеген кезде май дәнін жуады.
Технологиялық және санитарлық режимді қатаң қадағалау арқылы бірінші сұрыпқа жататын кілегейден сары май қрдірген кезде май дәнін сумен жумайды. Жуылмаған сары майдың д»мә мен иісі айқын білінеді және СОМО-ның массалық үлесі 0,8-1,0% құрайды, жуылмаған сары майда 1,2-1,6% құрайды. Плазманы механикалық өңдеу кезінде жақсы дисперсерленген болса және сульфигидрильді топ (-SH), токоферорлар ( E дәрумені), каротин, фосфатидтер болуы салдарынан антиқышқылды қасиеті жоғары болса, жуудың орындалмауы майдың тұрақтылығына кері әсер етпейді. Дәнді жууға қолданылатын су ауыз суының МЕСТ-ның талаптарын қанағаттандыру керек. Үздіксіз жұмыс істейтін май дайындағышта май дәнін жуу екі рет жүреді. Алғашында май дәнін анайы ққұралдың көмегімен бірінші шнекті камерада жуады, одан кейін екінші шнекті камерада май пластын салқындатылған судың ағысымен жуады. Бөлгіш цилиндірі бар май дайындағышта май дәнін бөлгіш цилиндрдің жуу секциясында жуады. Жуу үшін 0-8 0С температурада салқындатылған су қолданылады. Периодты жұмыс істейтін май дайындағышта май дәнін іркітті бөлгеннен кейін екі рет жуады. Жууға арналған судың темпертурасын май дәнінің консистенциясына байланысты таңдайды. Егер май дәнінің консистенйиясы қалыпты болса, онда жууға арналған судың температурасын іркіттің температурасынан 2 0С-қа төмен етіп орналастырады. Жұмсақ жабысқақ дән алынған кезде жууға арналған судың температурасынан қосымша тағы да 1-2 0С-қа төмендетеді және жуу ұзақтығын
5-10 минутқа ұзартады. Дөректі үгітілгіш дәнді жуу үшін іркіттің температурасынан 1-2 0С-қа жоғары суды қолданады.
5. Майды тұздау
Тұздау процесі майға тұзды дәм береді және сақтау кезінде майдың тұрақтылығын жоғарылатады. Тұз май плазмасында еріп, осматикалық қысымды жоғарылатады, осының салдарынан микрафлораның дамуы тоқтайды. Бактерияның барлық түрлерінің, зеңнің және дрожжилердің дамуын тоқтату үшін майдың құрамында ас тұзының массалық үлесі 4%-дан жоғары болмауы керек, бірақ осы кезде майдың дәмі тұзды болар еді, сондықтан стандартпен алғанда майдың құрамында ас тұзының массалық үлесі 1,5%-дан жоғары болмауы керек.
Қалыпты төмен температурада тұзды май тұздалмаған майға қарағанда жақсы сақталады, себебі тұз микрофлораның дамуын тоқтатады. кері температура кезінде тұздаомаған май тұздалған майға қарағанда сақтау кезінде тұрақты болып келеді, себебі тұздалмаған майдың плазмасы қатады да, ал тұздалған майдың плазмасы қатпайды және онда химиялық прцестер жүруі мүмкін, тұзбен төмен температураға сезімталдығы төмен микрафлора даму мүмкін.
Үздіксіз жұмыс істейтін май дайындағышта тұздың массалық үлесі 25% тұздықпен арнайы дозалаушы құрылғының көмегімен жүргзеді.
Периодты жұмыс істейтін май дайындағышты пайдаланған кезде тұздауды екі әдіспен жүргізеді: май дәнін құрғақ тұзбен және тұздықпен тұздау.
Құрғақ тұзбен тұздау. Май дәнін тұздау үшін жиі паидаланады. Тұздаудың осы әдісі кезінде тұздықпен тұздаумен салыстырғанға қарағанда, тұз үлкен дәрежеде қолданады. Құрғақ тұзбен тұздау кезінде ақаулар пайда болуы мүмкін: тұз кристалдарының ерімеуі, ылғал мен тұздың біркелкі таралмауы, май түсінің біркелкі еместігі. Тұздықпен тұздау кезінде көрсетілген ақаулар пайда болмайды.
Тұздықпен тұздау. Тұздықпен тұздау кезінде ас тұзының массалық үлесі 25% сулы ерітінді пайдаланылады. Тұзды пайдалану мөлшеріне тұздықтың концентрациясы мен температурасы,сондай-ақ тұздау кезіндегі май дәні құрамындағы ылғалдың массалық үлесі әсер етеді. Тұздықтың температурасы мен концентрациясы жоғарылағае кезде, тұзды пайдалану мөлшеріде жоғарылайды. Тұздаудың алдында тұздықтың температурасы май дәнінің температурасынан
1-2 0С-қа жоғары болуы керек. Тұздықтың жоғарғы температурасы кезінде майдың консистенциясы нашарлайды. Тұзды дұрыс пайдалану қаныққан тұздықты пайдалану кезінде іске асады. Тұздықтың концентрациясы төмендеген кезде, диффузиялық прцестер баяу жүреді. Тұзды пайдалану дәрежесі тұздықта май дәнін ұстау мкрізімінұзартқан кезде жоғарылайды. Осы кезде диффузияның нәтижесінде май дәнінің ішіне тұздың үлкен көлемі өтеді.
6.Майды механикалық өңдеу
Механикалық өңдеу май дәнінен қалыпты консистенциялы және қажетті ылғал мөлшері бар май пластын құру үшін қолданылады. Сары майды механикалық өңдеу май дайындағыштың конструкциясына тәуелді әртүрлі әдіспен іске асырылады. Майды өңдеу ұзақтылығына май дайындағыштың айналу жиілігі әсер етеді. Жиілік жоғарлаған сайын, майды өңдеу ұзақтығы майдың түсу биіктігі жоғарлағанға дейін қысқарады.
Өңделетін май температурасы 11-14С Май температурасын май дайындағыш бетіне сумен шашырату жолымен реттейді. Қатты май дәндерін -18-20С сумен, ал жұмсақ май май дәндерін- суық сумен шашыратып реттейді. Майдағы ауа мөлшерін азайту мақсатында майды өңдеу кезінде май дайындағыш ішінде қысым тудыру ұсынылады. Қалдық қысым 0,029 МПа құрайды.
