Файл: Лекция жоспары Ядроны рлысы мен ызметі Ядро абышасы Ядро шырыны Ядрошы Хромосомдар.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.02.2024
Просмотров: 19
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
[1]
Хромосомалардың ұзына бойына жіктеліп дифференциялануына ерекше назар аудару керек.Профазада хромосомалардың бүкіл ұзына бойына қарайып боялатын дәндер, яки хромомералар байқалатыны жоғарыда ай-
сурет. Хромонеманың митоздық циклде спиралдану схемасы:
1—интерфаза, хромоыемалар әлсіз спиралданған (қалдың спиралдар); 2, 3, 4—про-фаза, хромоыема спиралдануының күшеюі екі хроматидтің түзілуі; 5— прометафа-за, төрт жярты хроматидтің көрінісі; 6— метафаза, ең кушті спиралдануы, мүнда үлкен спиральда, кіші сииральда байңалады; 7— анафаза; 8—■ телофаза (жас хро-мосомалардьщ біреуі) хромонеманың деспиралдануы (дөңгелектермен центромералар көроетілген).тылған еді. Олардың әр хромосомада орналасу орны тұрақты және әр хромосомада ол әр түрлі болады. Хромосоманың бұл таспиқ тәріздес жуантық жері ең алдымен спиральданатын хромонемалардын, белігі.
байланысты деп жобалайды
сурет. Жеке нуклеотидтің (жоғарғысы) және ДНК жеке тізбегінің құрылысы
ф— фосфор кыпщылының ңалдығы; Д— дезоксирибо-за; Л— пуриндік немесе пиримидиндік негіз.
Хромосомалардың химиялық құрамы. Хромосомалардың химиялық құрамын зерттеу, олардың негізінде нуклеопротеидтерден (90—92%) тұ-ратынын көрсетті. Нуклеопротеидтер дезоксирибонуклеин қышқылынан (ДНК) және белок гистоннан (немесе протаминнен) тұрады. Хромосомада бұдан өзге РНҚ, біраз мөлшерде кальций, магний, темір т. б. иондарды және кейде РНҚ комплексін түзетін гистонды емес белоктар болады.
ДНК өзінің табиғаты бойынша биологиялық полимер болып табылады, оның құрылымы күрделі құрылысты таспа сияқты. ДНҚ-ның молекулалық массасы 7-Ю6—100• 106Д шамасына жетеді.
ДНҚ молекуласы кезектесіп отыратын мономер бірлігінен дезоксирибо-нуклеотидтерден құрылады. Әр нуклеотидтің құрамына гетероциклді азот-ты негіз (пуринді немесе пиримидинді), дезоксирибоза қанты және фосфор қышқылының қалдығы кіреді (10-су-рет). Басым көпшілік дезоксирибонук-леоидтер құрамына универсалды таралған гетероциклді негіздер: пурин туындылары — аденин мен гуанин және пкримидин туындылары — щітозин мен тимын кіреді.
сурет. ДНҚ кос спира-лыныц кұрылым схемасы (Уотсон — Крик моделі)
біртектес екенін байқаймыз. ДНҚ-ның бір молекуласында екі полинуклеотидтер тізбегі оң жаққа қарай бұралған екі спираль (бұрандалы баспалдақ сияқты) болып біріккен, бүл кезде екі тізбектің де п-рин және пиримидин негіздері спиральдар бұрандасының аралығындағы кеңістікте болып шығады. Негіздер өзара сутекті байланыстар арқылы жалғасқан. Қалыпты жағдайда бір тізбектегі пурин негіздерге екінші тізбектегі пиримидин негіздегі сәйкес келеді және керісінше атап айтқанда: аденин әрқашанда тиминмен, гуанин цитозинмен байланысты болады. Сәйтіп ДНК-ның екі жіпшесі бірін-бірі өзара толықтырып отырады, ол комплементарлық деп аталады. ДНҚ-ның қос спиральды құрылым схемасы суретте берілген.
Молекуласының қосарлануының жартылай консервативті механизмін бейнелейтін схема:
1—ДНК молекуласының бастапңы учаскесі; 2— азотты негіздердің екі тізбегі ара-сындағы сутекті байланыстардың үзілуі; 3—ңоршаған орта нуклеотидтерінен (су-ретте — ңара түсті) комплементарлы тізбектердің түзілуі, нуклеотидтер байланысңан кезде пирофосфат бөлініп шығады (ф—ф); 4—екі жас ДНК молекуласы. Азотты иегіздер әріптермен белгіленген: А— аденин, Т— тимин, Г—■ гуанин, Д— цитозин.
сурет: Митоз кезінде бастапқы (тұтасқан сызықпен белгіленген) және репликацияланған (үзік сызықпен белгіленген) хроматид пен хромонема-лар.
Лекция бойынша берілген бақылау сұрақтары.
1.Ядро қабықшасы
2.Ядро шырыны
Таблица.
Практика бойынша берілген бақылау сұрақтары.
1.Ядрошық
Таблица.
СОӨЖ бойынша берілген бақылау сұрақтары.
1.Хромосомдар
Таблица.
Хромосомалардың ұзына бойына жіктеліп дифференциялануына ерекше назар аудару керек.Профазада хромосомалардың бүкіл ұзына бойына қарайып боялатын дәндер, яки хромомералар байқалатыны жоғарыда ай-
сурет. Хромонеманың митоздық циклде спиралдану схемасы:
1—интерфаза, хромоыемалар әлсіз спиралданған (қалдың спиралдар); 2, 3, 4—про-фаза, хромоыема спиралдануының күшеюі екі хроматидтің түзілуі; 5— прометафа-за, төрт жярты хроматидтің көрінісі; 6— метафаза, ең кушті спиралдануы, мүнда үлкен спиральда, кіші сииральда байңалады; 7— анафаза; 8—■ телофаза (жас хро-мосомалардьщ біреуі) хромонеманың деспиралдануы (дөңгелектермен центромералар көроетілген).тылған еді. Олардың әр хромосомада орналасу орны тұрақты және әр хромосомада ол әр түрлі болады. Хромосоманың бұл таспиқ тәріздес жуантық жері ең алдымен спиральданатын хромонемалардын, белігі.
байланысты деп жобалайды
сурет. Жеке нуклеотидтің (жоғарғысы) және ДНК жеке тізбегінің құрылысы
ф— фосфор кыпщылының ңалдығы; Д— дезоксирибо-за; Л— пуриндік немесе пиримидиндік негіз.
Хромосомалардың химиялық құрамы. Хромосомалардың химиялық құрамын зерттеу, олардың негізінде нуклеопротеидтерден (90—92%) тұ-ратынын көрсетті. Нуклеопротеидтер дезоксирибонуклеин қышқылынан (ДНК) және белок гистоннан (немесе протаминнен) тұрады. Хромосомада бұдан өзге РНҚ, біраз мөлшерде кальций, магний, темір т. б. иондарды және кейде РНҚ комплексін түзетін гистонды емес белоктар болады.
ДНК өзінің табиғаты бойынша биологиялық полимер болып табылады, оның құрылымы күрделі құрылысты таспа сияқты. ДНҚ-ның молекулалық массасы 7-Ю6—100• 106Д шамасына жетеді.
ДНҚ молекуласы кезектесіп отыратын мономер бірлігінен дезоксирибо-нуклеотидтерден құрылады. Әр нуклеотидтің құрамына гетероциклді азот-ты негіз (пуринді немесе пиримидинді), дезоксирибоза қанты және фосфор қышқылының қалдығы кіреді (10-су-рет). Басым көпшілік дезоксирибонук-леоидтер құрамына универсалды таралған гетероциклді негіздер: пурин туындылары — аденин мен гуанин және пкримидин туындылары — щітозин мен тимын кіреді.
сурет. ДНҚ кос спира-лыныц кұрылым схемасы (Уотсон — Крик моделі)
біртектес екенін байқаймыз. ДНҚ-ның бір молекуласында екі полинуклеотидтер тізбегі оң жаққа қарай бұралған екі спираль (бұрандалы баспалдақ сияқты) болып біріккен, бүл кезде екі тізбектің де п-рин және пиримидин негіздері спиральдар бұрандасының аралығындағы кеңістікте болып шығады. Негіздер өзара сутекті байланыстар арқылы жалғасқан. Қалыпты жағдайда бір тізбектегі пурин негіздерге екінші тізбектегі пиримидин негіздегі сәйкес келеді және керісінше атап айтқанда: аденин әрқашанда тиминмен, гуанин цитозинмен байланысты болады. Сәйтіп ДНК-ның екі жіпшесі бірін-бірі өзара толықтырып отырады, ол комплементарлық деп аталады. ДНҚ-ның қос спиральды құрылым схемасы суретте берілген.
Молекуласының қосарлануының жартылай консервативті механизмін бейнелейтін схема:
1—ДНК молекуласының бастапңы учаскесі; 2— азотты негіздердің екі тізбегі ара-сындағы сутекті байланыстардың үзілуі; 3—ңоршаған орта нуклеотидтерінен (су-ретте — ңара түсті) комплементарлы тізбектердің түзілуі, нуклеотидтер байланысңан кезде пирофосфат бөлініп шығады (ф—ф); 4—екі жас ДНК молекуласы. Азотты иегіздер әріптермен белгіленген: А— аденин, Т— тимин, Г—■ гуанин, Д— цитозин.
сурет: Митоз кезінде бастапқы (тұтасқан сызықпен белгіленген) және репликацияланған (үзік сызықпен белгіленген) хроматид пен хромонема-лар.
Лекция бойынша берілген бақылау сұрақтары.
1.Ядро қабықшасы
2.Ядро шырыны
Таблица.
| сұрақтар | жауаптары |
| 1. | |
| 2. | |
Практика бойынша берілген бақылау сұрақтары.
1.Ядрошық
Таблица.
| сұрақтар | жауаптары |
| 1. | |
СОӨЖ бойынша берілген бақылау сұрақтары.
1.Хромосомдар
Таблица.
| сұрақтар | жауаптары |
| 1. | |