Файл: Практикалы жмыс технологиялы Жйелер алыптастыруды, Жмыс істеуін талдау, баалау жНЕ ДАМУ баыттары жмысты масаты.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.03.2024
Просмотров: 23
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Практикалық жұмыс 4.
ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ ЖҮЙЕЛЕР: ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫ, ЖҰМЫС ІСТЕУІН ТАЛДАУ, БАҒАЛАУ ЖӘНЕ ДАМУ БАҒЫТТАРЫ
Жұмыстың мақсаты: технологиялық жүйелердің мәні мен айырықша белгілерін, олардың қалыптасу заңдылықтарын, қызмет ету және даму заңдарын, Қазақстан Республикасының бәсекеге қабілеттілігі мен экономикалық қауіпсіздігін арттырудағы рөлін меңгеру; өндірістің ғылыми-технологиялық дамуын бағалаудың негізгі ұғымдарының мәнін меңгеру; өндіріс технологиясының деңгейін және сорттылық коэффициентін анықтау үшін негізгі көрсеткіштерді есептеу әдістемесін меңгеру.
Меңгеруді бақылау: ауызша сұрау және тестілеу.
Әдебиет: [6] – [11], [13], [14].
Материалдық қамтамасыз ету
1. Технологиялық жүйелердің әртүрлі түрлерінің сұлбасы.
2. "Технологиялық жүйелердің жіктелуі" Слайд.
3. Технологиялық құжаттаманың бірыңғай жүйесі (ТҚБЖ) - техникалық нормативтік құқықтық актілер пакеті.
4. МСТ 07.004 " Технологиялық жүйелер . Терминдер мен анықтамалар". 1985 ж.01.01. М. енгізілді.
5. Графикалық немесе мультимедиялық проектор.
6. Тақырып бойынша фототүсірілім немесе презентациялар материалдары.
7. Өндірісті дамытудың негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштерін есептеу әдістемесімен плакаттар.
8. Өндірістің ғылыми-технологиялық дамуының негізгі әдістері мен модельдері сипатталған слайдтар.
9. Микрокалькуляторлар.
Негізгі мәліметтер
Технологиялық жүйе - бұл заттық және ақпараттық байланыстар арқылы ортамен біртұтас ретінде өзара іс-қимыл жасайтын әртүрлі иерархиялық деңгейдегі өзара байланысты технологиялық процестердің жиынтығы.
Белгілі бір ұйымдық-басқару құрылымдары сәйкес келетін тізбекті және параллельді технологиялық жүйелер бар. Бірінші түрге Қазақстан Республикасының Халық шаруашылығы кешені, екінші түрге – түрлі концерндер жатады. Технологиялық процестердің параллель, тізбекті және аралас жүйелері схемалық түрде 4.1 суретте көрсетілген.
Технологиялық жүйелерді сипаттайтын маңызды белгілер мыналар болып табылады::
* құрылымы (параллель, тізбекті, аралас жүйелер);
* иерархия деңгейі (операция, технологиялық процесс, цех, кәсіпорын);
* автоматтандыру деңгейі (механикаландырылған, автоматтандырылған, автоматты жүйелер);
Сур. 4.1. Технологиялық процестер жүйелері құрылымының схемасы:
а-параллельді жүйе; б-тізбекті жүйе; в-аралас жүйе
* мамандану деңгейі (арнайы, мамандандырылған, әмбебап технологиялық жүйе);
* байланыс түрі (қатты, жұмсақ, көлденең, тік байланыстары бар).
Технологиялық жүйелердің сипатын технологиялық процестердің заңдылықтары мен заңдары сипаттайды.
Қалыптасу заңдылықтары технологиялық жүйелердің ішкі құрылысы туралы, олардың құрылымы туралы мәлімет алуға мүмкіндік береді. Осыған байланысты технологиялық жүйелерді қалыптастырудың келесі заңдылықтары бар:
* технологиялық жүйенің барлық элементтері қатаң логикалық жүйелілікте және технологиялық өзара тәуелділікте болады;
* технологиялық жүйенің элементтері өзара "матрешка" принципі бойынша байланысты»;
* технологиялық жүйелер үшін байланыстың екі түрі тән – ақпараттық (тәжірибе алмасу бойынша) және материалдық (еңбек пәні бойынша оның қозғалысын көрсететін);
• технологиялық жүйелердің элементтері салыстырмалы түрде тұрақты, олар тиісті технологиялық жүйелерді құрумен қандай да бір технологиялық байланыстарды қамтуы мүмкін;
* технологиялық процестер жүйесінің бірінші иерархиялық деңгейінде элементтер ретінде технологиялық операциялар әрдайым болады.
Энергияның сақталу заңы және заттың массасының сақталу Заңы технологиялық жүйелердің жұмыс істеу заңдары болып табылады.
Өндіріске қатысты заттың массасының сақталу заңы дегеніміз өнімді өндіру үшін технологиялық процесте пайдаланылатын заттардың (шикізаттың) массасы технологиялық процесс (технологиялық операция) барысында пайда болған жаңа заттардың массасына тең, яғни дайын өнімнің массасына тең. Заттың массасының сақталу Заңының негізінде технологиялық процестің материалдық балансы есептеледі.
Осыған ұқсас технологиялық процестерде энергияның сақталу Заңының көрінісі болып табылатын энергетикалық теңгерімде есептеледі.
Технологиялық процестердің қалыптасу және қызмет ету заңдылықтары олардың даму заңдылықтарын анықтау үшін қажетті база болып табылады.
Технологиялық жүйелердің даму заңдары технологиялық процестердің даму заңдарына ұқсас: революциялық, эволюциялық және рационалистік.
Технологиялық жүйелерді оңтайландыру - бұрынғы шығындар мен сапасы бойынша бұрынғы технологиялық элементтер болған кезде неғұрлым жоғары нәтижеге (шығаруға) қол жеткізу.
Бұйымның қажеттіліктеріне қарай шығару көлемі мен бағдарламасымен анықталатын әртүрлі мөлшерде дайындалады.
Шығару көлемі жоспарланған уақыт кезеңі (жыл, ай) ішінде шығаруға жататын машиналардың, бөлшектердің, дайындамалардың, бұйымдардың шамамен алғандағы санын сипаттайды. Бұл ұғым зауытты, цехты, технологиялық процесті жобалау сатысында қолданылады.
Шығарылым бағдарламасы - жоспарланған кезеңге (жыл, ай) әрбір атауы бойынша шығарылым саны көрсетілген бұйымдардың тізбесі. Бұйымдарды шығару бағдарламасын саланың жоспарына сәйкес белгілейді және оның орындалуы міндетті.
Серия - өзгермеген сызбалар бойынша дайындалуға жататын бұйымдардың жалпы саны. Серия көлемі құрылымның жетілуіне және тұтынушылардағы сұраныс дәрежесіне байланысты.
Партия - белгілі бір уақыт ішінде бір жұмыс орнына өңдеу үшін бір мезгілде (немесе үздіксіз) келіп түсетін бір атаудағы дайындамалар (бұйымдар) мен үлгі өлшемдердің саны.
Шығару көлемінің айырмашылығы өндірісті үш түрге бөлуге әкеледі: бірлік, сериялық, жаппай.
Бірлі-жарым өндіріс деп шағын шығару көлемімен сипатталатын машиналарды (бұйымдарды) дайындауды түсінеді. Бұл ретте осындай машиналарды (бұйымдарды) шығару өзгермеген сызбалар бойынша қайталанбайды деп санайды. Жеке өндіріс өнімдері-тәжірибелі үлгілер, ауыр престер, бірегей станоктар және т. б.
Сериялық өндіріс деп күнтізбелік уақыттың ұзақ аралығы ішінде өзгермейтін сызбалар бойынша қайталанатын партиялармен өнімді мерзімдік дайындау түсініледі.
Бір бұйымнан партия болуы мүмкін. Ұсақ сериялы, орта сериялы, ірі сериялы өндірістер бар.
Сериялық өндірістің өнімі (станоктар, компрессорлар, кеме қозғалтқыштары және басқалары) кезең-кезеңімен қайталанатын партиялармен шығарылады.
Жаппай өндіріс деп өзгермеген сызбалар бойынша ұзақ уақыт бойы көп жұмыс орындарында бір операция орындалатын өнімді үздіксіз дайындау түсініледі. Жаппай өндіріс үшін аз номенклатура мен үлкен шығару көлемі тән. Жаппай өндіріс өнімдері автомобильдер, тоңазытқыштар, сағаттар, теледидарлар және т.б. болып табылады.
Бір ұйымда барлық типтерді кездестіруге болады, сондықтан түрді басым түр бойынша анықтайды.
Ұйым бойынша өндірістік процестер екі түрге бөлінеді: ағынды және ағынды емес.
Өндірістік процестерді ұйымдастырудың ағынды түрі үздіксіздікпен және біркелкілікпен сипатталады. Дайындамалар кідіріссіз бір операциядан екінші операцияға, ал бөлшек бірден құрастыруға беріледі. Бөлшек және құрастыру шығару тәсіліне бағынышты жылдамдықпен тұрақты қозғалыста болады. Барлық қажетті жабдық технологиялық процесс барысында қойылады.
Ұйымдастырудың ағынды түрі өндірістің жаппай түрінде, сондай-ақ өзінің қызметтік мақсаты бойынша жақын бұйымдарды дайындау кезінде ірі сериялы өндірісте қолданылады, олар топтарға біріктіріледі. Дайындау ағынды әдіспен бір бұйым шегінде жүргізіледі, бұйымның ауыстырылуымен ағын және шығару тактісі өзгертіледі.
Ұйымдастырудың мұндай түрі ауыспалы-ағынды деп аталады.
Өндірістік процестерді ұйымдастырудың ағынды емес түрі – жұмыс орындарында немесе қоймаларда жатып қалумен үзіліс болатын дайындаудың әр түрлі сатыларында дайындамалардың қозғалысы.
Шығару тактісі сақталмайды. Өндірістік процестерді ұйымдастырудың ағынды емес түрі өндірістің жекелеген және ұсақ сериялы түрлерінде қолданылады.
Өндірістің ұйымдастыру-техникалық деңгейін бағалау кәсіпорын қол жеткізген мәндерді үздік отандық және шетелдік тәжірибені сипаттайтын базалық көрсеткіштермен салыстыру жолымен ұйымның өндірістік қызметінің барлық негізгі жақтарын қамтитын көрсеткіштер жүйесінің көмегімен жүргізіледі (сурет. 4.2).
Технологиялық процестердің прогрессивтілігі мынадай көрсеткіштермен сипатталады: өнімділігі, прогрессивті жабдықты қолдану көрсеткіші, жұмысшыларды механикаландырылған және автоматтандырылған еңбекпен қамту көрсеткіші, материалдарды пайдалану көрсеткіші (қалдықсыздық), олар тиісті әдістемелер бойынша есептеледі.
Сур. 4.2. Ұйым өндірісінің ұйымдастырушылық-техникалық деңгейін бағалаудың кеңейтілген схемасы
1 тапсырма. Өндірістің технологиялық жүйелерінің түрлерін және сипаттамасын талдау
1. 3-ші жұмысқа негізгі мәліметтерді, 3.1 және 4.3суреттерді пайдалана отырып, керамикадан жасалған бұйымдар өндірісінің келесі технологиялық жүйелері үшін иерархия деңгейін, автоматтандыру деңгейін, мамандануын және байланыс түрінің құрылымын анықтаңыз:
* керамикалық ыдыс өндіру бойынша цехтары;
* керамикалық бұйымдарын өндіру бойынша қалыптау-құю цехындағы учаскелер;
* көркемдеу цехындағы учаскелер;
* тұтастай фарфор зауыты.
2. Мата емес ине тесетін жайманың өндіріс сызбасын және қолданылатын жабдықты талдаңыз (сурет. 4.4, кесте. 4.1).
Құрылымын, иерархияның деңгейін, автоматтандыру дәрежесін, мамандану деңгейін, зерттелетін технологиялық жүйені құрайтын элементтер арасындағы байланыс түрін анықтаңыз.
Сур. 4.3. Фарфор зауытында өнім өндірісінің құрылымдық-технологиялық тізбегі
Сур. 4.4. Жылу-, шу оқшаулау үшін мата емес ине тесетін кенепті жасаудың технологиялық процесінің сызбасы
4.1-кесте. Мата емес ине тесетін кенеп жасауға арналған технологиялық жабдықтың сипаттамасы
| Жабдық атауы және маркасы | Өнімділігі, м/с немесе кг/сағ | Тұтынатын қуаты, кВт | Ұзындығы, мм | Ені, мм | Биіктігі, мм | Масса, кг |
| ПУ-120Ш Әмбебап қоректендіргіш | До 1500 | 4,1 | 4600 | 2250 | 3180 | 4700 |
| ЩЗ-140-ШЗ, лабаз ЛРМ-25П-Ш Қысқыш-майлағыш машина | До 450 | – | 6680 | 3850 | 4395 | 9537 |
| ЧИ-200Ш Түту машинасы | 90 | 1,5 | 8000 | 2930 | 2555 | 17500 |
| ПП-201 Тарам түрлендіргіші | – | – | 3495 | 2985 | 1160 | 2020 |
| ИМ-1800М Ине тесетін машина | – | 6,08 | 2170 | 3520 | 2070 | 4320 |
| УРН-1800 Кесу және орау құрылғысы | – | 0,101 | 1,07 | 2920 | 2710 | 1450– 1680 |
2 тапсырма. Өндіріс технологиясының деңгейін есептеу және техникалық-экономикалық бағалау әдістемесін зерттеу
Төменде келтірілген формулаларды, дәрістер конспектісін пайдалана отырып, ғылыми-технологиялық өндірісті бағалаудың негізгі көрсеткіштерін оқып шығыңыз: Еңбек өнімділігі, прогрессивті жабдықты қолдану коэффициенті, жұмысшыларды механикаландырылған және автоматтандырылған еңбекпен қамту коэффициенті, материалдарды пайдалану коэффициенті (қалдықсыздық), өндіріс технологиясының деңгейі.
