Файл: ожа ахмет ясауи атындаы халыаралы аза Трік университеті профилактикалы медицина кафедрасы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 27.03.2024
Просмотров: 24
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҚОЖА АХМЕТ ЯСАУИ
АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ - ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
Профилактикалық медицина кафедрасы
Ғылыми жоба
Тақырыбы: ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және таралу ерекшеліктері
Орындаған: Абай Гүлдана
Ғылыми жетекшісі:Куандыкова Р
Түркістан 2022-2023
Жоспары:
I Кіріспе
II Негізгі білім
-
ВИЧ инфекциясының алғаш анықтамасы және пайда болу себептері. -
ВИЧ инфекциясының қауіптілігі, клиникалық белгілері. -
ВИЧ инфекциясының таралу ерекшеліктері. -
ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және емі.
III Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
ВИЧ инфекциясы туралы мәлімет
ВИЧ-инфекциясы (HIV - infection - Human immunodeficiency virus infection) - иммундық жүйеге әсер ететін адамның иммун тапшылығы вирусын жұқтыруды тудыратын баяу үдемелі жұқпалы ауру, нәтижесінде ағза әртүрлі ауруға өте сезімтал болады. Оппортунистік инфекциялар мен ісіктер, нәтижесінде аурудың өліміне әкеледі. Оппортунистік инфекциялар-бұл ағзаға енетін инфекциялар, әлсіреген айқай (ағылшынша "opportunity" - мүмкіндік).).
Ғылыми жұмыстың міндеттері :
- ВИЧ инфекциясының пайда болуын, таралу ерекшеліктерін, алдын алу жолдарын анықтау.
- Сауалнамалар арқылы ВИЧ инфекциясының алдын алу және денсаулықты сақтау бағыттарының сапасын жақсарту үшін жалпыланған түрде анықтау.
- Қарапайым халықтың көзөарасы.
Зерттеудің мақсаты: ВИЧ инфекциясы туралы мағлұмат беру, жалпы инфекция туралы дүниетанымын бақылау.Салауатты өмір салтын студенттердің қандай деңгейде ұстанатындықтарын білу, «Салауатты өмір салты-денсаулық кепілі» екендігін ұғындыру.
Зерттеу өзектілігі:
Бізді қоршаған табиғат небір тылсым сырларға толы. Тек сәл ғана назар тоқтатып, зер салсаңыз, солай екендігіне көзіңіз оп-оңай жетеді. Мысалы, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында адамның иммун тапшылығы вирусынан (ВИЧ-инфекциясы) туындаған инфекцияның таралуы артып келеді. 1987 жылы АИТВ-инфекциясының алғашқы жағдайы анықталғаннан бері барлығы 24 мыңнан астам ВИЧ жұқтырған қазақстандықтар табылды және олардың 8% қайтыс болғаны туралы хабарланды. 2019 жылы ВИЧ-позитивті мәртебесі бар 24 мыңнан астам адам тіркелді. Қазіргі заманғы терапия ВИЧ жұқтырған адамдардың өмірін едәуір ұзарта алады, алайда бақылау мен терапияға мұқтаждар саны үнемі өсіп келеді, бұл ВИЧ жұқтырған адамдарды диспансерлік бақылау мен емдеуге кететін шығындардың үнемі өсуіне әкеледі, сондықтан ВИЧ-тың Қазақстан Республикасының тұрғындары арасында таралуын болдырмау мемлекеттік міндет болып табылады. Солардың кейбірі жайлы жеке сөз қозғап көрсек...
Зерттеу әдістері: Материалдар жинақтау, ізденіс жұмыстарын жүргізу, бақылау.
Зерттеу нысанасы: Студенттер арасында ВИЧ инфекциясы жайлы сауалнама жүргізу,ВИЧ инфекциясымен ауырған науқастармен сұқбат жүргізу.
Зерттеу жаңалығы: Зерттеу жұмыстары барысында студенттер арасында ВИЧ инфекциясы жайлы көзқарастары анықталды. ВИЧ инфекциясының алдын алу жолдары және таралу ерекшеліктерін анықтадым
Негізгі бөлім
ВИЧ -инфекциясы-адамның иммун тапшылығы вирусынан туындаған ауру-иммундық жүйенің спецификалық зақымдануымен сипатталатын, оппортунистік инфекциялар мен қайталама қатерлі ісіктердің дамуымен қатар жүретін жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромы (ЖИТС) қалыптасқанға дейін оның баяу бұзылуына әкелетін антропонозды инфекциялық созылмалы ауру.
ЖИТС (жүре пайда болған иммун тапшылығы синдромы) - клиникалық көріністермен сипатталатын ВИЧ -инфекциясының соңғы сатысы (иммундық жүйенің елеулі бұзылуынан туындаған белгілі бір белгілер мен аурулардың жиынтығы).
Этиологиясы.
Адамның иммун тапшылығы вирусы ретровирустар тұқымдасына (Retroviridae), лентивирустар тұқымдасына (Lentivirus) жатады. Ретровирустар, вириондардың құрылымында кері транскриптаза бар — вирустың РНҚ үлгісіндегі ДНҚ синтездейтін фермент. Lentivirus атауы латын сөзінен шыққан lente — баяу. Бұл атау осы топтағы вирустардың бір ерекшелігін, атап айтқанда макроорганизмдегі инфекциялық процестің баяу және тең емес даму жылдамдығын көрсетеді. Лентивирустар үшін ұзақ инкубациялық кезең де тән. ВИЧ тұмау вирусынан едәуір асатын айқын антигендік өзгергіштікке ие, бұл аурудың нақты алдын алу әдістерін әзірлеуді қиындататын факторлардың бірі.
1978 жылы АҚШ- тың Танзания штатында осы аурудың белгілері бар бірнеше пациент тіркеліп, бұл ауруға 1982 жылы ВИЧ деген атау мен анықтама беріледі.
Қарап отырсақ, қазір жастарға қарағанда, ересек адамдар ВИЧ және ЖИТС атауларын синоним сөздер ретінде қабылдап, ол туралы түсініктері шатасып жатады. ЖИТС ол ВИЧ инфекциясының кезекті асқынған стадиясы ғана, ВИЧ ЖИТС-ке айналғанға дейін көп жылдар өтпек. Бұл жылдардың нақты мерзімі әрбір науқастың өз денсаулығын одан әрі қарай қалай күтуіне байланысты болмақ. Басқа сөзбен айтқанда, адамда өмір бойы ВИЧ инфекциясы болуы, бірақ ЖИТС-ке айналмауы да мүмкін. Қысқасы, иммунтапшылығы вирусы адамның қанындағы CD4 немесе Т клеткаларын зақымдайды. Бұл клеткалар ағзаны инфекциялардан қорғайтын иммундық жүйенің қалыпты қызмет етуінде ерекше маңызға ие. ВИЧ инфекциясы қанға түскеннен кейін көбейе келе жоғарыда аталған клеткаларды өлтіре бастамақ. Өз кезегінде иммундық жүйе "жоғалған" клеткаларды жылдам қалпына келтіріп отырғанмен жылдар өте келе CD4 клеткалары соншалықты азайып, ағза оны қалпына келтіріп үлгере алмай қалады. Осының салдарынан иммундық жүйе бұзылып, жайшылықта аса қауіпті емес инфекциялардың алдында адам ағзасы шарасыз болып қалмақ. Бұл инфекциялар (оның ішінде онкологиялық аурулар да кіреді) оппортунистер деп аталады, яғни "жағдайды пайдаланушылар". ВИЧ-пен ауыратындарда оппортунистік инфекциялардың пайда болуы ЖИТС диагнозын қоюға негіз болмақ.
1 желтоқсан - Дүниежүзілік ВИЧ-ке қарсы күн.
Бірден адамда суық тиген синдромы байқалады. Жөтеледі, дене қызуы көтеріледі, басы айналып, тәбеті болмай ариды. Күретамырлары білеуленіп кетіп, 3 аптадан соң қайта басылады.
ВИЧ- тің соңғы сатысы-өлім. Ол адам ауруға тез шалдыққыш келеді. Қандай болсын ауруға төзе алмағандықтан, өліп кетуі де бар. ВИЧ-ке шалдыққан адам 10-15 жыл ғана өмір сүре алады. Осындай жағдайға душар болған адамдарға көмек беріп, қолдауымыз керек. Ауыратын екен деп бас тартпауымыз керек.
Осы аурудың аты шығып, анықталғаннан кейін-ақ оған әлемдегі БАҚ өкілдері "ХХ ғасырдың індеті", "ғасыр обасы" деген ат қойып, оны жұқтырған адамдар санаулы жылдардың ішінде-ақ іріп-шіріп өледі деген түсінік тарата бастады.
Тұрақтылығы
ВИЧ сыртқы әсерлерге өте сезімтал, барлық белгілі дезинфекциялық заттардың әсерінен өледі. 10 минут ішінде 56 °C дейін қыздыру вирустың инфекциясын төмендетеді, 70-80 °C дейін қыздырғанда ол 10 минуттан кейін, қайнатқанда - 1 минуттан кейін инактивацияланады.
Вириондар 70% этил спиртінің әсеріне сезімтал (1 минуттан кейін инактивацияланады), 3% сутегі асқын тотығы ерітіндісі, 0,5% формальдегид ерітіндісі, 3% хлорамин ерітіндісі, эфир, ацетон және т.б. лиофильді кептіру, ультракүлгін сәулелер мен иондаушы сәулеленуге төзімді. Ол төмен температураға жақсы төзеді. Табиғи жағдайда сыртқы ортадағы заттардағы қанда жұқпалы қабілет 14 күнге дейін, кептірілген субстраттарда-7 күнге дейін сақталады.
ВИЧ-инфекциясының эпидемиологиясы
Инфекцияның жалғыз көзі-аурудың барлық кезеңдерінде ВИЧ жұқтырған адам. ВИЧ-инфекциясының биологиялық "өркендеуін" қамтамасыз ететін жетекші фактор – вирустың көпжылдық аз симптомды тасымалдаушысы. Осы жағдайға байланысты ВИЧ жұқтырған адам көптеген жылдар бойы ВИЧ - инфекциясының көзі болып қала береді (көбінесе танылмаған)
ВИЧ жұқтырған адамның денесінде ең тұрақты және ең көп мөлшерде қанда, сперматозоидтарда, қынаптық секрецияларда, емшек сүтінде, цереброспинальды сұйықтықта, лимфоидты тіндерде, ми мен ішкі ағзаларда, аз концентрацияда - жас сұйықтығында, сілекейде, тер бездерінің секрециясында кездеседі, бұл патогеннің таралу ерекшеліктерін анықтайды.
Аурудың пайда себептері вирустың екі түрі:
ВИЧ-1, Ресей Федерациясында, Орталық Африкада, АҚШ-та және Еуропа елдерінде таралған;
ВИЧ-2 Батыс Африка мен Азия елдеріне, Үндістанға тән.
Олар тұқымдасына жатады лентовирус
, отбасы ретровирус. Инфекция алғаш рет өткен ғасырдың 70-ші жылдарында сипатталған, вирус 1983 жылы оқшауланған, біздің елде 1987 жылдан бастап тіркелген.
Вирус дене сұйықтықтарында белсенді, денеден тыс тез өледі. Ол көптеген дезинфекциялық құралдарға, ультракүлгін және алкогольге сезімтал. Денеге енген кезде ол негізінен иммундық жасушаларға – CD4 лимфоциттеріне әсер етеді, бұл иммун тапшылығы жағдайларының пайда болуына әкеледі.
ВИЧ инфекциясының қауіптілігі, клиникалық белгілері.
Ауру, ең алдымен, жұқтырған адам үшін қауіпті. Қанға енгеннен кейін патоген иммунитет жасушаларын біртіндеп жояды. Бұл процесті антиретровирустық терапия арқылы баяулатуға болады, бірақ оны толығымен тоқтату мүмкін емес. Нәтижесінде дене сырттан инфекцияларға қарсы тұра алмайды.
Көбінесе пациенттерде молочница, стоматит, ұзаққа созылған диарея, жиі ЖРВИ және т.б. адам ағзасындағы иммундық жасушалар неғұрлым аз болса, соғұрлым қауіпті аурулар пайда болады, олардың арасында туберкулез, онкология, перифериялық жүйке жүйесінің зақымдануы, Капоши саркомасы және басқалары бар.
Инфекция барлық органдар мен жүйелерде көрінуі мүмкін, көбінесе аурулар біріктіріледі. Тиісті емдеумен бұл ауруларды емдеуге және науқастың өмір сүру деңгейін сақтауға болады.
Аурудың таралуы қалай жүреді
ЖИТС қалай жұғады-бұл АИТВ-инфекциясы туралы білу керек бірінші нәрсе. Көзі асимптоматикалық вирус тасымалдаушы да, ЖҚТБ-мен ауыратын адам да болуы мүмкін. Аурудың таралуы келесі жолдармен жүруі мүмкін:
қорғалмаған жыныстық қатынас;
ластанған қанды және оның туындыларын құю;
жалпы шприцтер мен инелерді қолдану (нашақорлық);
жүктілік және емшек сүтімен емізу кезінде анадан.
Жұқтырған адамдармен байланыс ережелерін есте ұстаған жөн. ВИЧ-тің таралу жолдары шектеулі, сондықтан мұндай диагнозы бар адаммен қол алысудан қорықпаңыз. Инфекция адам жөтелгенде немесе түшкіргенде, үйде бір ыдысты қолданғанда, бассейнге, дәретханаға барғанда берілмейді. Жәндіктердің шағуы да қауіп төндірмейді. Бұл ЖҚТБ-ны жұқтыру жолдары емес.
Ағзадағы аурудың даму кезеңдері қандай
Инфекция ағзаға түскен сәттен бастап ВИЧ диагнозына дейін 10-12 жыл өтуі мүмкін. Осы кезеңде вирус иммундық жүйені толығымен өшіре алады. ВИЧ кезеңдерін ажыратыңыз:
инкубациялық кезең 2-ден 12 аптаға дейін (вирустың т-лимфоциттерге енуі);
жедел кезең 3-тен 6 аптаға дейін (вирустық жүктеме артады);
жасырын фаза шамамен 8-10 жыл (АИТВ-ның таралуы және иммундық жүйемен күресу);
ВИЧ – тің алдыңғы кезеңі-1 жылдан 2 жылға дейін (жасушалық иммунитеттің тежелуі);
1-2 жыл кезеңімен барлық көріністермен тікелей ВИЧ.
Негізгі қауіп –ВИЧ- АИТВ ауруының соңғы сатысы. Бұл кезеңдегі орташа өмір сүру ұзақтығы 9 айға дейін. Оң психологиялық жағдаймен және тиісті терапиямен науқас тағы 3 жылға дейін өмір сүре алады.
АИТВ немесе ВИЧ қорғалмаған жыныстық қатынас кезінде жыныстық қатынас арқылы беріледі. Адам ағзасында көбею үшін адамның иммун тапшылығы вирусы, кез-келген басқа вирус сияқты, өзінің генетикалық ақпаратын тірі жасушаға "енгізу" керек. Бұл орын алғаннан кейін, жұқтырған адам вирустың тасымалдаушысы болады, бірақ ұзақ уақыт бойы инфекция белгілері табылмауы мүмкін.
Қорғалмаған енетін жыныстық қатынас – анальды немесе қынаптық.
Стерильді емес инъекциялық жабдықты бөлісу.
Стерильді емес татуировка және пирсинг жабдықтарын бөлісу.
ВИЧ жұқтырған анадан балаға (жүктілік, босану және емізу кезінде инфекция болуы мүмкін).
Ауру тұрмыстық жолмен берілмейді, өйткені вирус қоршаған ортада қозғала алмайды және тез өледі. Сондай-ақ, қол алысу немесе құшақтау арқылы жұқтыру мүмкін емес. Вирустың сілекей арқылы таралу қаупі шамалы, ол үшін ауыз қуысының шырышты қабығындағы жаралары бар екі серіктес ұзақ уақыт сүйісуі керек. Бұл жағдайда тасымалдаушының қанында вирустың көп мөлшері болуы керек.
Аурудың жіктелуі
ВИЧ-бұл қоздырғыштың бір түрі емес, бірнеше түрлі. Олардың барлығы лентивирустарға жатады, бұл латын тілінен аударғанда "баяу" дегенді білдіреді. Олар бұл атауды инфекцияның ұзақ уақыт дамуына байланысты алды.
ВИЧ-1 және ВИЧ-2 қоздырғышының 2 негізгі түрі бар. Екеуі де иммунитеттің біртіндеп төмендеуіне әкеледі, бірақ ВИЧ-2 патогенді емес. Ол бір микролитр қанға вирустық бөлшектердің аз санымен сипатталады, сондықтан ол сирек таралады және СПИД-ке жиі әкелмейді.
Аурудың негізгі кезеңдері
Инкубациялық - инфекция пайда болады, содан кейін вирустың қанда көбеюі. Ол алты аптаға дейін созылады, кейде аз. Тіпті жұқтырған кезде де, бұл кезеңде адам айқын белгілерді көрмейді және қан анализі қанда антиденелер бар екенін көрсетпейді.
Біріншілік-инфекцияның алғашқы белгілері пайда болуы мүмкін. Екінші кезең 3 аптаға созылады-осы уақытта антиденелер пайда болады, вирус зертханалық түрде анықталады.
Субклиникалық. Аурудың алғашқы белгісі-лимфа түйіндерінің ұлғаюы. Науқас өзін толық сау сезінеді, әл-ауқатына шағымданбайды. Қайталама аурулар пайда болуы мүмкін: жиі суықтан кандидозға және пневмонияға дейін.