Файл: Теория сабаыны мазмны Пн Мейіргер ісі негіздері Таырып.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.03.2024
Просмотров: 25
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
7-8 тамшыдан 2-3 күн бойы күніне 2-3 рет құяды. Тамшыларды құйғаннан кейін біраз уақыт естудің нашарлауы мүмкін екендігі туралы науқасты ескертеді.
Құлаққа тамшыларды пипеткамен тамызады. Науқастың басын сау жағына қарай қисайтады. Құлақтың сырғалығын сол колмен тартып тұрып, оң қолдағы пипеткамен есту жолына тамшыларды құяды. Сұйықтық құлақтан ағып кетпес үшін науқас осы қалпында 15-20 минут отырады. Содан кейін құлақты стерильді домалақтанған мақтамен сүртеді.
Мұрын кутімі.
Егер науқас өздігінен мұрын жолдарын тазалай алмаса, мейірбике қатқан қабықты алып тастауға тиіс. Бұл үшін науқастың басын шалқайтып, металл зондқа вазелин майына матырылған мақтаны орайды да оны мұрын қуысына кіргізеді, содан кейін айналдыра сүртіп, қатқан қабықтарды алып тастайды. Қабыршақтарды кұрғақ мақтамен алуға болмайды, өйткені қанатып алу мүмкін.
Шаш күтімі.
Шаш күтімі кезінде науқастардың шаштарында қайызғақ болмауын қадағалаған жөн. Бұл үшін аптасына бір рет шампунмен және иіс сабынмен басты жуу керек.
Ауыр науқастардың басын төсекте жатқан жерінде жуады. Бұл үшін легенді төсектің бас жағына қойып, науқастың басын оның үстіне шалқайтады. Сабындаған кезде (сабынды көбікпен) бастың терісін жақсылап үйкелеген жөн, содан кейін шашты шаяды, құрғатып сүртеді және тарайды. Басты жуғаннан кейін салқын тимес үшін орамалмен немесе байлауышпен байлайды.
Шашты күнделікті тарап отыру керек. Бұл үшін жеке-дара кішкентай жиі тісті тарақ қолданылады. Сірке суы ерітіндісіне салынған кішкентай жиі тарақ қайызғак пен кірді жақсы алады. Кішкентай жиі тарақты таза ұстап, спиртпен сүртіп отырған жөн. Тарақтар мен кішкентай жиі тарақтар дербес болуы қажет. Науқастарды жуындырғаннан кейін кіші медқызметкер олардың аяқ-қолдарының тырнақтарын алады немесе алуға көмектеседі.
Ауыр халдегі емделушілердің аяғын жуындыру
Әзірле: клеенка, жылы су құйылған леген, жеке сабын, губка, сүлгі,
қайшы, қолғап.
тырнақтарын алу.
Науқастың төсегін ауыстыру
Науқастың жай - күйіне қарай төсек-орын жапқыштарын ауыстырудың түрлі тәсілдері болады. Егер науқас жүріп-тұратын жағдайда болса, онда ол кіші мейірбике көмегімен төсек-орын жапқыштарын өзі ауыстырады. Егер науқастың басын көтеруіне рұқсат етілсе, кіші мейірбике оны орындыққа отырғызып, ақ жаймасын өзі ауыстырады.
Төсек тартып жатқан науқастардың ақ жаймасын ауыстыру анағұрлым қиын. Науқастың төсек-орын жапқыштарын әдетте екі адам науқасқа көп күш түсірмей отырып ауыстырады. Ол үшін ақ жайманы бас пен аяқ жағынан шиыршықтап бүктеп, бел тұсынан /сегізкөз/ орап алады. Екі жағынан ораған таза ақ жайманы жайлап науқастың сегізкөзіне жақындатып салады. Содан кейін басы мен аяғына қарай түзетеді.
Төсек-орындарын ауыстырудың І тәсілі
Қажетті заттар :
- таза төсек жиынтығы;
- лас төсеніштер үшін кленка қап.
Іс- әрекеттер:
1. Науқастың жастығын алыңыз.
2. Лас ақ жайманы бас жағынан орап, белдемеге /сегізкөзге/ дейін әкеліңіз және аяқ жағынан орап, белдемеге дейін әкеліңіз.
3. Науқастың жамбас сүйегін көмекші мейірбикемен бірге көтеріп, ақ жайманы шығарып алыңыз.
4. Екі жағынан ортасына дейін оралған ақ жайманы жамбас сүйегінің астына ақырын салыңыз.
5. Бас жағын тегістеп, сосын аяқ жағын тегістеп жайыңыз.
6. Басына тысы ауыстырылған жастықты қойыңыз.Тысы ауыстырылған көрпені үстіне жабыңыз.
Науқастың төсенішін басқа да тәсілмен ауыстыруға болады. Науқасты төсектің шетіне қарай жылжытып, кір жапқышты ұзына бойына бинт тәрізді орайды да, оның орнына тазасын төсейді, содан кейін науқасты қарама-қарсы жағына жылжытып, екінші жағынан кір жапқышты шығарып алып, тазасын жаяды.
Төсек тәртібінде жатқан науқасты бір қырымен жатуға рұқсат етілген жағдайда пайдаланылады.
Төсек-орынын ауыстырудың ІІ тәсілі
Қажет заттар:
- таза төсек жиынтығы;
- лас төсеніштер үшін клеенка қап.
Іс - әрекеттер:
1. Таза жайманы ұзына бойы жартысына дейін орап дайындап алыңыз.
2. Науқастың басын көтеріп, жастықты алыңыз.
3. Науқасты абайлап, төсектің шетіне жылжытып, бір бүйіріне аударыңыз.
4. Кірлеген жайманы науқасқа қарай ұзынынан ораңыз.
5. Орнына таза ақ жайманы төсеңіз.
6. Абайлап науқасты жатқызып, келесі бүйіріне аударыңыз, енді ол таза ақ жайманың үстінде болуы тиіс.
7. Босаған жақтан жайманы алып тастаңыз, таза ақ жайманы матрастың астына қайырыңыз.
8. Науқасты арқасына жатқызып, жастықтың тысын ауыстырып, басына жастаңыз.
9. Көрпесінің тысын ауыстырып, науқастың үстіне жабыңыз.
Науқастардың киімдерін ауыстыру
Ауыр науқастар үшін, мысалы миокардтың инфарктысына арналған арнайы көйлектер тез киіліп шешіледі.
1. Мейірбике науқастың киімін шешіндіру үшін науқастың жамбасының астына қолын тығып, көйлектің етегін ақырындап, бас жағына қарай көтереді. Содан кейін науқастың екі қолын жоғары көтеріп, көйлектен әуелі басын, сосын қолын шығарады.
2. Егер науқастың қолы жарақаттанған болса, киімін алдымен сау қолынан, содан кейін жарақаттанған қолынан шешеді.
Киіндіруді орындау тәртібі керісінше жүреді.
1. Екі жеңін кигізіңіз, егер қолда жарақат болса, алдымен жарақат қолын, содан кейін сау қолын кигізіңіз.
2. Көйлекті басынан кигізіп, етегін төмен қарай жазып, түсіріңіз.
3. Теріні күту және ойылудың алдын алу Науқасты әсіресе ауыр халдегі науқастарды күтуде тері күтімі маңызды орын алады. Оның тазалығы мен тұтастығы аса маңызды шарт болып саналады.
Жалпы қарау
Қарау кезінде науқастың жалпы көрінісін және жағдайын байқаймыз. Науқастың жалпы жағдайын қанағаттанарлық, орташа ауырлықта, ауыр және өте ауыр болып бөлінеді. Алдымен науқастың төсектегі қалпын, сыртқы жабындылардың түсін (терісі, шырышты қабаттары), дененің жеке бөліктерін қарайды (бет, бас, мойын, дене, аяқ – қол). Науқастың төсектегі қалпы. Науқастың төсектегі қалпы активті, пассивті және мәжбүрлік болып бөлінеді.
Активті дегеніміз ол отырып, тұрып, өзіне – өзі қарай алатын науқастарды айтамыз.
Пассивті дегеніміз ол науқас өте әлсіз, күйзелген, ес түссіз жатқан, әдетте төсекте жатып, өзгенің көмегінсіз дене қалпын өзгерте алмайды. Кей ауруларда науқас өзін бір қалыпта ғана жақсы сезінеді оны мәжбүрлі қалып деп айтамыз. Мысалы, жүрек ауруларында ентікпе әсерінен көбіне отырғанды қалайды.
Мәжбүрлі қалып науқастың жағдайын жеңілдетеді, бірақ аурудан жазылуға көмектеспейді. Мысалы, өкпенің жарылған абсцессінде науқас «ауырған» жағында жатады, бұл қақырықтың шығуын ауырлатады және инфекцияның одан ары таралуына жағдай туғызады.
Терінің бояутектігі қалыпты жағдайда және ауырған кезде де кездесуі мүмкін. Сау адамдарда терінің бояутектігі күнге күйгеннен пайда болады. Бүйрек үсті безінің қызметі төмендегенде, әсіресе бөкседе, мойында терінің бояутектігі анық білінеді. Сонымен қатар теріде бояутектіктің жойылуы да мүмкін. Оны «ақ тері», «витилиго» деп атайды.
Тексеру кезінде теріден белгілі бір жердегі бояутектігін көруге болады: секпіл, дақтар және т.б. Міндетті түрде жаралардан кейін қалған орындарға, яғни олардың іздеріне көп көңіл бөлу керек. Тағы да бір көңіл бөлетін жай терінің шаш өскен жерлеріне (көптеген жердің тықырлануына, көп шаштардың өсуі әйелдерде, еркектердегі сияқты әйелдерде қасаға шаш өсуі, бұл өзгерістер ішкі секреция бездерінің қызметі бұзылумен байланысты).
Дене бітімі. Тұқым қуалаушылықпен өмір сүру ортасының әсерінен туған ағзаның қызметтік және морфологиялық белгілерінің жиынын конституция деп атайды. Дене бітімі дұрыс, келісімді және келісімсіз болып екіге бөлінеді. Адамдардың арнаулы ауруға бейімділігі негізінен өзінің ерекшілік конституциясына байланысты.
Конституциясының бірнеше түрлері бар: астеникалық түр –қаңқасы ұзын және жұқа бітімді, аяқ-қолы жіңішке, саусақтары ұзын болып келеді. Мойыны ұзың, көкірек клеткасы жіңішке, қабырға аралық қашықтығы жалпақ. Бұлшық еттері нәзік, терісі жұқа. Тері асты май қабаты нашар дамыған.
Гиперстеникалық түрі - денесінің ұзындық мөлшері көлденең мөлшерінен басым болады. Аяқ-қолы, мойыны қысқа және толық. Көкірек клеткасы қысқа және жалпақ. Сүйектері жалпақ, бұлшық еттері жақсы жетілген. Қалыптылық (нормостеникалық) түр – астеникалық пенгиперстеникалық түрлерге қарағанда орташа болып келеді. Айтылған түрлерден басқа өмірде кездесетін әр түрлі ауытқылар бар, көбінесе адамдарда екі түрінің де белгілері аралас кездеседі. Түсінікті, қандайда бір конституциялық түр өз-өзінен әр түрлі ауруларға бейім. Белгіленген, белгілі бір конституциялдық түр белгілі бір келісімді аурумен, ал конституцияның екінші түрі басқа сырқаттар түрлерімен байланысты болып келеді.
Аяқ-қолды тексерген кезде бұлшық еттің даму жүйесіне көңіл бөледі. Кейбір буын ауруларында бұлшық ет салмағы азаяды, көбінесе қозғалысқа қатысатын буындардағы бұлшық еттер (мысалы, тізе буынының ауруынан сан бұлшық етінің атрофиясы дамиды).
Сонымен қатар көк тамырларға көңіл бөлу керек, өйткені олардың кеңеюі мүмкін. Науқастың буындарын қарағанда олардың пішініне, тері жабылғышының жағдайына, буын қозғалысының көлеміне көңіл бөлу керек. Науқастың көкірек клеткасын немесе ішін тексергенде тыныс алудың минуттық санын анықтап білуге болады.
Тыныс алу жиілігін санағанда науқасқа білдіртпеу керек, өйткені ол тыныс алуын еркінсіз өзгертуі мүмкін. Тамыр соғуын санағандай қолды шынтақ артериясынан алмай демін анықтаған жөн. Бұл жағдайда науқас тамыр соғуын санап жатыр екен деп ойлайды.Егер тыныс алу беткей болып көкірек клеткасының қозғалысынан және іштен табу қиын болса, мейіркеш білдіртпей тамыр соғуын санап жатқандай болып, өзінің қолын науқастың қолымен бірге оның көкірегіне немесе ішіне қойып, тыныс алуды байқайды. Тыныс алу орталағының атқару қызметі бұзылғандықтан дем алу дәрісінің тереңдігі, жиілігі, ырғақтылығы бұзылады. Дем алу ырғақтылығының бұзылуына Чейн-Стокс дем алысы, Куссмауль демі және т.б. ауытқу түрлері жатады.
Антропометриялық зерттеулер
Антропометрия дегеніміз – пациенттің бойын, салмағын, кеуде көлемін өлшеу. Салмағын диагностикалық мақсатпен өлшейді (салмағының жеткіліксіздігі, семіздігі, жасырынды ісіктерді, т.б.). Бойын бой өлшегішпен өлшейді. Кеуде көлемін сантиметрлік өлшеуішпен өлшейді.
Дене салмағын анықтау кезіндегі іс-шаралар алгоритмі.
Жабдықтау:
· салмақ өлшейтін құрал
· клеенка
· қолғап
· ауру тарихы.
Іс-әрекет алгоритмы:
Құлаққа тамшыларды пипеткамен тамызады. Науқастың басын сау жағына қарай қисайтады. Құлақтың сырғалығын сол колмен тартып тұрып, оң қолдағы пипеткамен есту жолына тамшыларды құяды. Сұйықтық құлақтан ағып кетпес үшін науқас осы қалпында 15-20 минут отырады. Содан кейін құлақты стерильді домалақтанған мақтамен сүртеді.
Мұрын кутімі.
Егер науқас өздігінен мұрын жолдарын тазалай алмаса, мейірбике қатқан қабықты алып тастауға тиіс. Бұл үшін науқастың басын шалқайтып, металл зондқа вазелин майына матырылған мақтаны орайды да оны мұрын қуысына кіргізеді, содан кейін айналдыра сүртіп, қатқан қабықтарды алып тастайды. Қабыршақтарды кұрғақ мақтамен алуға болмайды, өйткені қанатып алу мүмкін.
| Процедураның орындалуы | |
| 1.Турунданы оң қолға ауыстырып, науқастың мұрнының ұшын сол қолмен көтеріп, айналмалы қозғалыспен мұрын қуысына 1-3 минут бойы енгізу. | Мұрын қуысындағы қабыршақтардың жұмсаруы қамтамасыз етіледі. |
| 2. Мұрын қуысы жолдарынан турунданы айналмалы қозғалыспен шығарып алу. | Мұрын қуысы жолдарындағы қабыршақтар алынуы қамтамасыз етіледі. |
| 3. Осы тәсілмен екінші мұрын қуысы жолдарын өңдеп тазалау. | |
Шаш күтімі.
Шаш күтімі кезінде науқастардың шаштарында қайызғақ болмауын қадағалаған жөн. Бұл үшін аптасына бір рет шампунмен және иіс сабынмен басты жуу керек.
Ауыр науқастардың басын төсекте жатқан жерінде жуады. Бұл үшін легенді төсектің бас жағына қойып, науқастың басын оның үстіне шалқайтады. Сабындаған кезде (сабынды көбікпен) бастың терісін жақсылап үйкелеген жөн, содан кейін шашты шаяды, құрғатып сүртеді және тарайды. Басты жуғаннан кейін салқын тимес үшін орамалмен немесе байлауышпен байлайды.
Шашты күнделікті тарап отыру керек. Бұл үшін жеке-дара кішкентай жиі тісті тарақ қолданылады. Сірке суы ерітіндісіне салынған кішкентай жиі тарақ қайызғак пен кірді жақсы алады. Кішкентай жиі тарақты таза ұстап, спиртпен сүртіп отырған жөн. Тарақтар мен кішкентай жиі тарақтар дербес болуы қажет. Науқастарды жуындырғаннан кейін кіші медқызметкер олардың аяқ-қолдарының тырнақтарын алады немесе алуға көмектеседі.
Ауыр халдегі емделушілердің аяғын жуындыру
Әзірле: клеенка, жылы су құйылған леген, жеке сабын, губка, сүлгі,
қайшы, қолғап.
-
Пациентпен жылы мейірімді қатынас қалыптастыру. -
Қолды жуып, кептіру. -
Қолғапты кию. -
Пациенттің тізесінің астына матрацты валик етіп жинау. -
Клеенка төсеп, сеткінің үстіне жылы суы бар легенді орналастыру. -
Жеке губкамен және сабынмен легенде пациенттің аяқтарын жуу. -
Аяққа арналған жеке сүлгімен пациенттің аяқтарын сүрту.
тырнақтарын алу.
-
Киімдерін және төсеніштерін ауыстыру. -
Қайшыны залалсыздандыру. -
Аяқты жууға арналған барлық заттарды жинау. -
Қолғапты шешіп, қолды жуу, кептіру.
Науқастың төсегін ауыстыру
Науқастың жай - күйіне қарай төсек-орын жапқыштарын ауыстырудың түрлі тәсілдері болады. Егер науқас жүріп-тұратын жағдайда болса, онда ол кіші мейірбике көмегімен төсек-орын жапқыштарын өзі ауыстырады. Егер науқастың басын көтеруіне рұқсат етілсе, кіші мейірбике оны орындыққа отырғызып, ақ жаймасын өзі ауыстырады.
Төсек тартып жатқан науқастардың ақ жаймасын ауыстыру анағұрлым қиын. Науқастың төсек-орын жапқыштарын әдетте екі адам науқасқа көп күш түсірмей отырып ауыстырады. Ол үшін ақ жайманы бас пен аяқ жағынан шиыршықтап бүктеп, бел тұсынан /сегізкөз/ орап алады. Екі жағынан ораған таза ақ жайманы жайлап науқастың сегізкөзіне жақындатып салады. Содан кейін басы мен аяғына қарай түзетеді.
Төсек-орындарын ауыстырудың І тәсілі
Қажетті заттар :
- таза төсек жиынтығы;
- лас төсеніштер үшін кленка қап.
Іс- әрекеттер:
1. Науқастың жастығын алыңыз.
2. Лас ақ жайманы бас жағынан орап, белдемеге /сегізкөзге/ дейін әкеліңіз және аяқ жағынан орап, белдемеге дейін әкеліңіз.
3. Науқастың жамбас сүйегін көмекші мейірбикемен бірге көтеріп, ақ жайманы шығарып алыңыз.
4. Екі жағынан ортасына дейін оралған ақ жайманы жамбас сүйегінің астына ақырын салыңыз.
5. Бас жағын тегістеп, сосын аяқ жағын тегістеп жайыңыз.
6. Басына тысы ауыстырылған жастықты қойыңыз.Тысы ауыстырылған көрпені үстіне жабыңыз.
Науқастың төсенішін басқа да тәсілмен ауыстыруға болады. Науқасты төсектің шетіне қарай жылжытып, кір жапқышты ұзына бойына бинт тәрізді орайды да, оның орнына тазасын төсейді, содан кейін науқасты қарама-қарсы жағына жылжытып, екінші жағынан кір жапқышты шығарып алып, тазасын жаяды.
Төсек тәртібінде жатқан науқасты бір қырымен жатуға рұқсат етілген жағдайда пайдаланылады.
Төсек-орынын ауыстырудың ІІ тәсілі
Қажет заттар:
- таза төсек жиынтығы;
- лас төсеніштер үшін клеенка қап.
Іс - әрекеттер:
1. Таза жайманы ұзына бойы жартысына дейін орап дайындап алыңыз.
2. Науқастың басын көтеріп, жастықты алыңыз.
3. Науқасты абайлап, төсектің шетіне жылжытып, бір бүйіріне аударыңыз.
4. Кірлеген жайманы науқасқа қарай ұзынынан ораңыз.
5. Орнына таза ақ жайманы төсеңіз.
6. Абайлап науқасты жатқызып, келесі бүйіріне аударыңыз, енді ол таза ақ жайманың үстінде болуы тиіс.
7. Босаған жақтан жайманы алып тастаңыз, таза ақ жайманы матрастың астына қайырыңыз.
8. Науқасты арқасына жатқызып, жастықтың тысын ауыстырып, басына жастаңыз.
9. Көрпесінің тысын ауыстырып, науқастың үстіне жабыңыз.
Науқастардың киімдерін ауыстыру
Ауыр науқастар үшін, мысалы миокардтың инфарктысына арналған арнайы көйлектер тез киіліп шешіледі.
1. Мейірбике науқастың киімін шешіндіру үшін науқастың жамбасының астына қолын тығып, көйлектің етегін ақырындап, бас жағына қарай көтереді. Содан кейін науқастың екі қолын жоғары көтеріп, көйлектен әуелі басын, сосын қолын шығарады.
2. Егер науқастың қолы жарақаттанған болса, киімін алдымен сау қолынан, содан кейін жарақаттанған қолынан шешеді.
Киіндіруді орындау тәртібі керісінше жүреді.
1. Екі жеңін кигізіңіз, егер қолда жарақат болса, алдымен жарақат қолын, содан кейін сау қолын кигізіңіз.
2. Көйлекті басынан кигізіп, етегін төмен қарай жазып, түсіріңіз.
3. Теріні күту және ойылудың алдын алу Науқасты әсіресе ауыр халдегі науқастарды күтуде тері күтімі маңызды орын алады. Оның тазалығы мен тұтастығы аса маңызды шарт болып саналады.
Жалпы қарау
Қарау кезінде науқастың жалпы көрінісін және жағдайын байқаймыз. Науқастың жалпы жағдайын қанағаттанарлық, орташа ауырлықта, ауыр және өте ауыр болып бөлінеді. Алдымен науқастың төсектегі қалпын, сыртқы жабындылардың түсін (терісі, шырышты қабаттары), дененің жеке бөліктерін қарайды (бет, бас, мойын, дене, аяқ – қол). Науқастың төсектегі қалпы. Науқастың төсектегі қалпы активті, пассивті және мәжбүрлік болып бөлінеді.
Активті дегеніміз ол отырып, тұрып, өзіне – өзі қарай алатын науқастарды айтамыз.
Пассивті дегеніміз ол науқас өте әлсіз, күйзелген, ес түссіз жатқан, әдетте төсекте жатып, өзгенің көмегінсіз дене қалпын өзгерте алмайды. Кей ауруларда науқас өзін бір қалыпта ғана жақсы сезінеді оны мәжбүрлі қалып деп айтамыз. Мысалы, жүрек ауруларында ентікпе әсерінен көбіне отырғанды қалайды.
Мәжбүрлі қалып науқастың жағдайын жеңілдетеді, бірақ аурудан жазылуға көмектеспейді. Мысалы, өкпенің жарылған абсцессінде науқас «ауырған» жағында жатады, бұл қақырықтың шығуын ауырлатады және инфекцияның одан ары таралуына жағдай туғызады.
Терінің бояутектігі қалыпты жағдайда және ауырған кезде де кездесуі мүмкін. Сау адамдарда терінің бояутектігі күнге күйгеннен пайда болады. Бүйрек үсті безінің қызметі төмендегенде, әсіресе бөкседе, мойында терінің бояутектігі анық білінеді. Сонымен қатар теріде бояутектіктің жойылуы да мүмкін. Оны «ақ тері», «витилиго» деп атайды.
Тексеру кезінде теріден белгілі бір жердегі бояутектігін көруге болады: секпіл, дақтар және т.б. Міндетті түрде жаралардан кейін қалған орындарға, яғни олардың іздеріне көп көңіл бөлу керек. Тағы да бір көңіл бөлетін жай терінің шаш өскен жерлеріне (көптеген жердің тықырлануына, көп шаштардың өсуі әйелдерде, еркектердегі сияқты әйелдерде қасаға шаш өсуі, бұл өзгерістер ішкі секреция бездерінің қызметі бұзылумен байланысты).
Дене бітімі. Тұқым қуалаушылықпен өмір сүру ортасының әсерінен туған ағзаның қызметтік және морфологиялық белгілерінің жиынын конституция деп атайды. Дене бітімі дұрыс, келісімді және келісімсіз болып екіге бөлінеді. Адамдардың арнаулы ауруға бейімділігі негізінен өзінің ерекшілік конституциясына байланысты.
Конституциясының бірнеше түрлері бар: астеникалық түр –қаңқасы ұзын және жұқа бітімді, аяқ-қолы жіңішке, саусақтары ұзын болып келеді. Мойыны ұзың, көкірек клеткасы жіңішке, қабырға аралық қашықтығы жалпақ. Бұлшық еттері нәзік, терісі жұқа. Тері асты май қабаты нашар дамыған.
Гиперстеникалық түрі - денесінің ұзындық мөлшері көлденең мөлшерінен басым болады. Аяқ-қолы, мойыны қысқа және толық. Көкірек клеткасы қысқа және жалпақ. Сүйектері жалпақ, бұлшық еттері жақсы жетілген. Қалыптылық (нормостеникалық) түр – астеникалық пенгиперстеникалық түрлерге қарағанда орташа болып келеді. Айтылған түрлерден басқа өмірде кездесетін әр түрлі ауытқылар бар, көбінесе адамдарда екі түрінің де белгілері аралас кездеседі. Түсінікті, қандайда бір конституциялық түр өз-өзінен әр түрлі ауруларға бейім. Белгіленген, белгілі бір конституциялдық түр белгілі бір келісімді аурумен, ал конституцияның екінші түрі басқа сырқаттар түрлерімен байланысты болып келеді.
Аяқ-қолды тексерген кезде бұлшық еттің даму жүйесіне көңіл бөледі. Кейбір буын ауруларында бұлшық ет салмағы азаяды, көбінесе қозғалысқа қатысатын буындардағы бұлшық еттер (мысалы, тізе буынының ауруынан сан бұлшық етінің атрофиясы дамиды).
Сонымен қатар көк тамырларға көңіл бөлу керек, өйткені олардың кеңеюі мүмкін. Науқастың буындарын қарағанда олардың пішініне, тері жабылғышының жағдайына, буын қозғалысының көлеміне көңіл бөлу керек. Науқастың көкірек клеткасын немесе ішін тексергенде тыныс алудың минуттық санын анықтап білуге болады.
Тыныс алу жиілігін санағанда науқасқа білдіртпеу керек, өйткені ол тыныс алуын еркінсіз өзгертуі мүмкін. Тамыр соғуын санағандай қолды шынтақ артериясынан алмай демін анықтаған жөн. Бұл жағдайда науқас тамыр соғуын санап жатыр екен деп ойлайды.Егер тыныс алу беткей болып көкірек клеткасының қозғалысынан және іштен табу қиын болса, мейіркеш білдіртпей тамыр соғуын санап жатқандай болып, өзінің қолын науқастың қолымен бірге оның көкірегіне немесе ішіне қойып, тыныс алуды байқайды. Тыныс алу орталағының атқару қызметі бұзылғандықтан дем алу дәрісінің тереңдігі, жиілігі, ырғақтылығы бұзылады. Дем алу ырғақтылығының бұзылуына Чейн-Стокс дем алысы, Куссмауль демі және т.б. ауытқу түрлері жатады.
Антропометриялық зерттеулер
Антропометрия дегеніміз – пациенттің бойын, салмағын, кеуде көлемін өлшеу. Салмағын диагностикалық мақсатпен өлшейді (салмағының жеткіліксіздігі, семіздігі, жасырынды ісіктерді, т.б.). Бойын бой өлшегішпен өлшейді. Кеуде көлемін сантиметрлік өлшеуішпен өлшейді.
Дене салмағын анықтау кезіндегі іс-шаралар алгоритмі.
Жабдықтау:
· салмақ өлшейтін құрал
· клеенка
· қолғап
· ауру тарихы.
Іс-әрекет алгоритмы: