ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.04.2024
Просмотров: 24
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Бұлттардығы интенсивті турбунленттілік қауіпінен қандай рейстер тоқтатылуы мүмкін?
| A | Мәскеу - Сидней |
| B | Астана - Минск |
| C | Абуджа - Додома |
| D | Вашингтон - Мехико |
| E | Киев -Брюссель |
| F | Джакарта - Сингапур |
Неліктен түсіндіріңіз_________________________________
Жауабы: С,F
2 балл
7. ҚАН ЖАСУШАЛАРЫ, ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ
Қан жасушалары. Қан адамның ішкі ортасына жатады.
Оның негізгі қызметтері:
1. Адам ағзасында қан әрбір мүшені, дененің әрбір жасушасын бірімен-бірін өзара байланыстырады;
2. Оттегін өкпеден ұлпаларға жеткізіп, көмірқышқыл газынан тазартады;
3.Қорек заттарды асқорыту мүшелерінен ұлпаларға жеткізеді;
4. Ағзаның соңғы қажетсіз өнімдерін бүйрекке және т. б. мүшелерге тасымалдайды;
5. Дене температурасының тұрақтылығын сақтайды;
6. Ағзаны зиянды микробтардан қорғайды;
7. Ішкі секреция бездерінен бөлінетін гормондарды тасымалдайды;
8. Жасушаларда қышқылдың, судың деңгейін реттейді;
9. Қорғаныштық қызмет атқарады (қанды ұйыта алады).
1. Қан адам өмірінде маңызды рөл атқарады. Қан дәнекер ұлпасының сұйық түрі. Ағзада болатын қанның мөлшері адамның дене салмағына байланысты
4, 5 – 5 л. Қанның құрамы – плазмадан (55%) және қан жасушаларынан (45%) тұрады Қан плазмасы – қанның сарғыштау түсті сұйық бөлімі.
Сұрақ. Осы суретке сүйене отырып, қанның құрамындағы негізгі химиялық элементтерді атаңыздар. _Темір,оттек,сутек,көміртек,азот__________________________________________________________
Адам денесіндегі қанның түсі қызыл түсті, ал басқа ағзаларда көк, жасыл, күлгін болуы мүмкін. Мәселен, көк түсі қан-өрмекшітәріздестерге, жасыл түсті қан-сүліктерге, күлгін түсті қан-сегізаяққа тән. Неліктен?__қанның қызыл түсі темір арқылы болады,ал көгілдір түсі-күміс атомдар арқылы.___________________________________________________________________________________________
2 балл
8.Қатты жарақат алып қан тоқтамай жатқан кезде қандай жасушалар қанды ұйытады, ал егер ағзада бұл жасушалар аз болса қан тоқтамай қансырап қалуы мүмкін
Адам тұмау ауруына шалдыққан кезде вирустарды жеңу үшін ағзаға қандай жасушалар жәрдемдеседі?
Сұрақ:
А) Көп қан кету кезінде қандай қан жасушалары қанды тоқтата алады?_____Тромбоцит_______________
В) Тұмау вирусты көмектесетін адам ағзасындағы жасушалар? ____Антидене_________________________________________ 2 балл
9. Жер бетінде табылған цианобактериялардың қалдықтары (жасы 3,5 млрд жылдан астам) ежелгі микроорганизмдерге жақын. Оларды кейде көкжасыл балдырлар деп те атайды. Осы ядросыз ағзалардың жалғыз жасушасы екі немесе бірнеше бөліктерге бөлінеді. Әр бөлігі толық қызметті ағза болып табылады.
Егер екіге бөліну жолымен көбейген болса, 15 көбеюден кейін көкжасыл балдырлар қанша болады?
A. 32768.
B. 16587.
C. 12.554.
D. 14548.
Жауабы: А 32768
10.Суретте қан жасушалары берілген. Қан жасушаларының аттарын суретпен сәйкес жазыңыз
А Б С.
А Эритоцит______________
В_Лейкоцит________________
С_Трамбоцит______________ 2 балл
11. Мәтіндегі бос орынға қан жасушаларының атауларын жазыңыз
1).....................-қанның ұюын қамтамасыз ететін қанжасушасы. Құстан бастап төменгі сатыдағы омыртқалы жануарлар қанында болады. Сүтқоректі жануарлар қанында орнында пішіні әртүрлі (дөңгелек, сопақ, ұршық тәрізді т.б.) ұсақ денешіктер — қан табақшалары болады
2).................... -ақ (түссіз), ядролы қан торшалары. Сүйек майында құрылады. Қан мен ұлпаларда әр түрлі қызметтер атқарады, тәнді және тәнсіз иммунді реакцияларға, қабынуларға қатынасады. Көп ядролы лейкоциттер нейтрофилді, эозинофилді және базофилді гранулоциттер жатады.
Жауабы:
1) Трамбоцит 2)Лейкоцит
2 балл
12. Алмастың анасы үйді аластау үшін бір түйір күкіртті жағып, үйдің бұрыш бұрышына апарды. Осы кезде бөлінген газ Алмастың тынысын тарылтып , жөтеле бастады
А) Күкірт жанғанда жүретін реакция теңдеуін жаз____S+O2=SO2__________________________________
В) Күкірттің жану өніміқалай аталады, оның физиологиялық әсерін түсіндір ________________________________________________________________________
2 балл
13. ҚАЙНАУ. Берілген мәліметті оқып төменгі сұрақтарға жауап беріңіздер
Буланудың екінші тәсілі – қайнауды қарастырамыз. Қайнау процесін бақылау үшін құтыға су құйып, температурасын өлшей отырып, қыздырамыз. Біраздан кейін құтының үстіңгі жағында тұманды байқауға болады. Ол ыдыстағы сұйықтың бетіндегі буланудың күшейгенін көрсетеді. Сыртқа шыққан су буы салқын ауамен араласады және ұсақ тамшылар түрінде конденсацияланады. Температурасы ары қарай жоғарлағанда құты қабырғасының қаттырақ қызған жерлерінде көптеген кішкене көпіршіктер пайда болатынын көреміз. Бұлар судың ішінде болатын еріген ауа көпіршіктері. Қыздырған кезде олар судан бөлініп шығады. Ауа көпіршіктерінің іші су буымен толады да, олардың өлшемдері біртіндеп үлкейе береді. Көпіршіктер ыдыс қабырғасынан ажырайды да, жоғары көтеріледі. Осы кезде әдетте қайнар алдында ызыл естіледі. Өйткені жылы су буы көпіршіктерімен салқын су көпіршіктері соқтығысқанда дыбыс шағарады. Белгілі бір температурада көпіршіктер судың бетіне жетіп жарылады. Бұрқылдап су қайнай бастайды.
• Сұйықтың тек үстіңгі бетінен ғана емес сонымен бірге оның ішінде де бу көпіршіктерінің пайда болуымен жүретін қарқынды булану қайнау деп аталады.
Біз кез-келген жер бетіндегі денелерге атмосфералық қысым әрекет ететінін білеміз. Енді осы су көпіршіктері қандай жағдайда осы атмосфералық қысымды жеңіп сырқа шығады? Қайнау кезінде көпіршіктер ішіндегі қаныққан будың қысымы атмосфералық қысымнан төмен болмау керек.
• Қайнау сұйықтың қаныққан буының қысымы атмосфералық қысымға тең немесе одан сәл жоғары болатын температурада жүреді;
• Қайнау кезінде сұйықтың температурасы өзгермейді. Сұйық қайнайтын температураны қайнау температурасы деп атайды.
Кейбір заттардың қайнау температурасы,
оС (Қалыты атмосфералық қысымда 105 Па)
сутек - 253 оС, су - 100 оС, сынап - 357 оС, оттек - 183 оС, сүт - 100 оС, қорғасын - 1600 оС, эфир - 35 оС, спирт - 78 оС, мыс - 2567 оС
Алайда сұйыққа түсетін сыртқы қысым атмосфералық қысымға тең болмауы да мүмкін. Атмосфералық қысым қалыпты қысымнан төмен болса онда су төменгі температурада қайнай береді. Биіктігі 5-6 мың метр Эльбрус шыңында су шамамен 800С- та қайнайды. Сұйықтың үстіндегі қысымды жасанды түрде төмендетсек, онда кез келген температурада тіпті қату температурасында қайнайды. 32 гПа 25 оС су бөлме температурасында қайнайды. Ал сыртқы қысым 6 гПа болғанда, су 00С-та қайнайды. Судың төменгі қысымда қайнауын қант өнеркәсібінде қолданады. Қант ертіндісі бар болғаны бірнеше ондаған градуста бұрқылдап қайнайды. Қант сиропының күйіп кету қаупі болмайды және артық су тезірек бөлініп шығады. Керісінше судың бетіне аса жоғары қысым түсіре отырып, судың температурасын 1000С-тан жоғары температурада қайнатуға болады. Автоклав құрылғысында температура 200 0 С-қа дейін қызады.
Сұрақ. Қайнаудың алдында сұйықта қандай құбылыстар пайда болады?
____________________________________________________________________________________________________________________________________
Неліктен қайнар алдында ызыл естіледі?
Жауабы: Өйткені жылы су буы көпіршіктермен салқын су көпіршіктері соқтығысқанда дыбыс шығарады, белгілі бір температурада көпіршіктер судың бетіне жетіп жарылады,бұрқылдап су қайнай бастайды.
2 балл
14. ҚАЙНАУ
Эльбрус шыңында судың қайнау температурасын анықтаңыз
-
80 0С -
90 0С -
100 0С -
101 0С
Неліктен? Түсіндіріңіз_А)80 ______________________________________
2 балл
15. Австралиялық жағажайда туристерге шабуыл жасайтын «Португал кемесі» деп аталатын медузалардың уы нәлім/треска/ шабақтарына әсер етпейді
Нәлімнің шабақтары «Португалия кемесі» медузасымен селбесіп тіршілік етеді, ал басқа жануарларда ондай құбылыс көрінбеген. Бұл медузаның уының күштілігі сондай, егер осы жануардан зардап шексе адамның үш минуттан соң жүрегі тоқтайды.
