Файл: Тосанды жиынты баалауды спецификациясы 9сынып НрСлтан, 2022 Мазмны.docx

2-мәтін

– Әбен Алдабергенұлы, әуелі өзіңіз басшылық ететін өкілдіктің мақсат-міндетіне тоқтала кетсеңіз.

– Біріккен Ұлттар Ұйымы жанындағы Халықаралық адам құқығын қорғау комитеті ел ішіндегі дау-дамайларды халықаралық деңгейде реттеуге атсалысады. Өркениетке ұмтылған кез келген зайырлы мемлекетте құқықтық келіспеушіліктің бәрі заң шеңберінде шешімін табуы тиіс. Комитет адамдарға дау-дамайды реттеудің халықаралық заңдардағы тетіктерін көрсетеді, құқықтық кеңес береді. Өкілдіктің көздегені – екі адамды бір-бірімен айтыстырып қою емес, керісінше, адам құқығының қорғалуын қамтамасыз ету. Комитеттің темірқазық етіп ұстанатыны – бейбітшілік, бейбіт бітім.

– Демек комитет өкілдігі Қазақстан азаматтарының арасындағы құқықтық дауларға тікелей араласады, солай ма?

– Иә, мәселен, кейбір азаматтық істер шешілмей немесе іске қатысты бұрмалаушылықтар болып жатады. Осындай жағдайда біздің өкілдік қызметкерлері дауды шешудің жолдарын көрсетіп, тәртіптерін түсіндіріп береді. Даудың әділдікпен бітіп, тараптардың бейбіт келісімге келуіне қызмет жасайды, көмектеседі.

– Халықтың құқықтық сауатының деңгейі жөнінде не айтар едіңіз?

– Көпке топырақ шашуға болмайды, дегенмен бәрі бірдей сауатты деп тағы айта алмаймын. Ел іші болғасын сауаттысы да бар, сауаты кемі де кездеседі. Көбіне адамдар салақтығының, жауапсыздығының кесірінен дауға тап болып жатады. Мысалы, салық төлеу мәселесінде үйінің, көлігінің немесе жерінің алым-салығын уақытында төлеп тұрса, ешқандай құқықтық дау туындамайды. Тек осыны ескере бермейтіндер бар.

– Құқықтық насихат жұмыстарын жүргізесіздер ме?

– Мектептерде, діни мекемелерде, жоғары оқу орындарында көпшілікпен кездесу өткізіп, құқықтық тақырыптарда әңгіме қозғап, түсініктемелер береміз.

– Әңгімеңізге рақмет.
Оқылым

Тапсырма

Мәтінді оқыңыз, төменде берілген тапсырмаларды орындаңыз.

[10]
Биылғы жыл ел жылнамасында айрықша әріптермен жазылатын айтулы оқиғаларға толы болды десек, олардың көш басында төрткүл дүниенің назарын Қазақ еліне бұрған айтулы оқиға – ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі тұрғаны талассыз. Үш айға созылған жаһандық шара мемлекетімізді әлемдік қауымдастыққа жаңа қырынан танытып қана қоймай, еліміздің әлеуметтік-экономикалық өрістеуіне, мәдени дамуына тың серпін берді.

---

Көрме аяқталған соң Елбасы Н.Назарбаев ЭКСПО-ның Қазақстан экономикасын дамытуға оң әсер еткенін ерекше атап өтті.

– Шағын және орта бизнестегі 1400-ден астам кәсіпорын құны 640 миллиард теңге болатын тауарларды жеткізуге және қызмет көрсетуге тапсырыс алды. Туристік сектор жандана түсті. Туроператорлардың қызметіне деген сұраныс 1,8 есе артты. Астанада кәсіпкерлік субъектілерінің саны 10 пайыздан аса көбейді. Елорда бюджетіне қызмет көрсету саласынан түскен салық 1,2 есе өсті, – деді Мемлекет басшысы.

Елбасы ЭКСПО бүкіл әлемнің интеллектуалдық және технологиялық әлеуетін көрсетуге зор мүмкіндік бергенін айтты. Көрмеде жаңартылатын энергия көздері саласындағы 140-қа жуық ғылыми жаңалық көпшілік назарына ұсынылды.

1. 
   Мәтіннен ақпаратты іріктеп, оған комментарий жасаңыз.
   

	Іріктелген ақпарат	Комментарий
Мәселенің оң жақтары	1. 2.
Мәселенің мүмкіндіктері	1. 2.

2. 
   ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі әлемдегі және Қазақстандағы қандай өзекті мәселелерді шешуге жол ашты? Пікіріңізді білдіруде мәтіннен авторына сілтеме жасай отырып, дәлел келтіріңіз.
   

Жазылым

Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, аргументативті эссе жазыңыз. Жазып болған соң, жұмысыңызды қайта шолып, онда кездескен салалас құрмалас сөйлемдерді анықтаңыз, мағыналық түрлеріне ажыратыңыз.

[10]

1. 
   «ЭКСПО Халықаралық көрмесі Қазақстанның саяси аренадан маңызды орын алуына ықпал еткен шара» тақырыбында аргументативті эссе жазыңыз.
   

2. Мектепте үзіліс кезінде Мақсат Қайраттың кітабын ұрлап алды. Қайрат кітабының жоғалғанын сынып жетекшісіне айтты, ол кімнің ұрлағанын анықтады. Сіздің ойыңызша, Мақсат қандай жаза тартуы керек? Өз ойыңызды дәлелдеп, аргументативті эссе жазыңыз.

Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Балл	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
5	Грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аясын өте жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	5	Тақырыпты өте жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабы тез әрі орынды. Талқылау кезінде өз ойын толық жеткізе алады.
4	Грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аясын жақсы түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателер жібереді.	4	Тақырыпты жақсы түсінеді. Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып, әрі орынды жеткізеді. Талқылау кезінде өз ойын түсінікті жеткізе алады, бірақ кейде сырттан қолдауды қажет етеді.
3	Грамматикалық және лексикалық құрылымдарды қолдану аясын орташа түсінеді. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсінуге кедергі тудырмайды.	3	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір қиналады. Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді, жауаптарын алдын ала дайындап келгендей көрінеді.
2	Грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аясын аздап түсінеді. Сөз саптауы нақты емес, түсініспеушілікті тудырады.	2	Тақырыпты түсінуде қиналады. Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады, тақырыпты ашуды дамыта алмайды. Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1	Грамматикалық және лексикалық құрылымдардың қолдану аясын өте аз түсінеді. Түсініспеушілікті тудыратын, қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	1	Тақырыпты түсінуде қатты қиналады. Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады, тіпті жауап бере алмайды. Талқылауға өте аз қатысады.

---

Оқылым және мәтінді талдауға арналған балл қою кестесі

Тапсырма№	Жауабы	Балл
1	Мәселенің 2 оң жағын көрсетеді; Мәселенің 2 мүмкіндігін жазады; Мәселенің оң жағына комментарий жасайды; Мәселенің мүмкіндіктеріне комментарий жасайды	2 2 2 2
2	Пікірін жүйелі білдіреді Авторына сілтеме жасай отырып, мәтіннен дәлелдер келтіреді.	1 1
Барлығы		10

Жазылым

Балл	Сипаттамасы
9-10	Жанры мен стильдік ерекшеліктеріне сай құрылымы мен тілдік құралдарды орынды қолданады. Салалас құрмалас сөйлемдерді жүйелі қолданады, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазады
7-8	Жанры мен стильдік ерекшеліктеріне сай құрылымы мен тілдік құралдарды қолдануда мардымсыз қателер жібереді. Салалас құрмалас сөйлемдерді жүйелі қолдануда, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазуда жіберген қателері түсінуді қиындатпайды.
5-6	Жанры мен стильдік ерекшеліктеріне сай құрылымы мен тілдік құралдарды қолдануға тырысады. Салалас құрмалас сөйлемдерді қолдануда қателіктер жібереді Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, техникалық қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) жалпы әсерді бұзады.
3-4	Жанры мен стиліне сай құрылымы жүйесіз немесе анық емес. Салалас құрмалас сөйлемдерді қолдануда жіберген қателері ақпаратты түсінуге кедергі келтіреді. Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) жібереді.
1-2	Стилі мен жанрына сай көркем тіл құралдарын, салалас құрмалас сөйлемдерді аз қолданады немесе мүлдем қолданбайды. Сөздері кейде анық емес, техникалық және құрылымдық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.

---

---

3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ

Жиынтық бағалауға шолу

Ұзақтығы: 45 минут

(уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта өткізіледі)

Оқылым – 20 минут

Жазылым – 25 минут

Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері

Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар

Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы

Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: біріншісі -тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.

«Қазақ тілі » пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

«Отбасы және демографиялық өзгеріс», «Биотехнология және гендік инженерия келешегі», «Бұқаралық ақпарат құралдары» бөлімдері бойынша

Тыңдалым мен айтылым

Тапсырма

1. 
   Мәтінді оқып, негізгі ойын шынайы өмірмен байланыстырыңыз. Мәтіннің мақсатты аудиториясы мен көркемдегіш құралдардың рөлін анықтап, айтылған ойға сыни тұрғыдан өз көзқарасыңызды білдіріңіз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдармен дәлелдей сөйлеңіз.
   
2. 
   Өз жұбыңды мұқият тыңдап, мазмұны бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Талқылауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.
   

[10]

Транскрипт 1-мәтін

Соңғы санақ нәтижесі Қазақстанда адам санының өсімі бар екенін көрсетті. Алайда кейінгі жылдардағы елдің демографиялық ахуалының нашарлап бара жатқанын ресми деректер де жоққа шығармайды. Осы өзекті мәселеге арналған Азаттық радиосының дөңгелек үстеліне ресми орындар және қоғамдық ұйымдардың өкілдері қатысты.

24 желтоқсанда Алматыда өткен республикалық конференцияда сөйлеген сөзінде мәжіліс депутаты Айткүл Самақова «өткен жылдың қаңтарынан қыркүйек айына дейін алдыңғы жылдың дәл осындай кезеңімен салыстырғанда 1339 сәби кем туды», – деп мәлімдеді. Алайда депутат 2009 жылы нақты қанша сәбидің дүниеге келгені туралы тіс жармады.

Оған қоса ерлер мен әйелдердің санындағы айырмашылықтың алшақтай түскені байқалды. Айткүл Самақованың атап көрсетуінше, ерлер мен әйелдер санындағы айырмашылық 30 жастан басталып, зейнетке шығатын уақытқа қарай 100 ер кісіге 140 әйел адам келеді. Оның ішінде бала тәрбиелейтін жастағы ерлердің саны айтарлықтай кем болып отыр.

---