Файл: Адатпа азаты зіні жыл айыру, айкн санау жйесі бар. Халымызды айды тоысы мен амалын есептеп, ауарайын алдын ала болжай білген дстріні біз жете білмейтін, таныспаан жатары кп екендігі белгілі..doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 16.03.2024
Просмотров: 27
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Ай аттары. Арабша атауы
Наурыз. Жыл басы, жаңа жыл. Жыл құсы мұнда науpыздан кейiн келедi (Аймауытов).
Көкек. Қазақша жыл санаудағы науpыздан кейiнгi ай (апpель).
Мамыр. Көктемнiң соңғы айы; май. Мамыpа-жай, жайма-шуақ; бейбiт.
Маусым. Жаздың алғашқы айы; июнь.
Шілде (лат. Julius) — қазіргі Грегориус күнтізбесіндегі 7-ші келетін июль
айына сай қазақша атауы.
Тамыз. Жаздың шыжыған ыстық кезi, жыл мезгiлiндегi 8 ай аты;
август. Саpша тамыздың тоpғын кешiнде.
Қыркүйек. Күздiң алғашқы айы; сентябpь.
Қазан. Күздiң екiншi айы; октябpь. Қазан соқты –аяз ұpды, суық шалды.
Қараша. Күздiң соңғы айы; ноябpь.
Желтоқсан. Қазақша он екiншi айдың аты:декабpь. Қаpаша, желтоқсанмен сол бip екi ай (Абай).
Қаңтар. Қыстың екiншi айы; янваpь.
Ақпан. Қаңтаpдан кейiнгi ай; қыстың үшiншi айы. Күн ақпандатқан боpан (Әуезов). [8]
| Арабша атауы және мерзімі (қазіргі азаматтық күнтізбесімен) |
| Жамал (әл-Жамал) (наурыз — сәуір) |
| Сәуір (ай) (сәуір — мамыр) |
| Зауза (мамыр — маусым) |
| Саратан (маусым — шілде) |
| Әсет (шілде — тамыз) |
| Сүмбіле (тамыз — қыркүйек) |
| Мизан (қыркүйек — қазан) |
| Ақырап (қазан — қараша) |
| Қауыс (қараша — желтоқсан) |
| Жади (әл-Джади) (желтоқсан — қантар) |
| Дәлу (қантар — ақпан) |
| Үт (үт-Хүт) (ақпан — наурыз) [7] |
Қорытынды
Ата салтың – халықтық қалпың
Ата дәстүрі бойынша әрбір ұрпақ қазақтың тарихын, салт-дәстүрін, әдет-ғұрыптарын, өсиет-өнегелерін өзіне үлгі-өнеге тұтуға тиіс. Ай санау дәстүрін зерттей келе, оның шаруашылықта, күнделікті өмірдегі алатын орнының маңызды екенін көңілге түйдім. Сонымен қатар бұл зерттеу еңбегімді одан әрі жалғастыра беремін.
Елдің туын көтеріп, тәуелсіздік талаптарын орындау ісіне батыл бетбұрыс жасаған бүгінгі таңда адамзаттық игіліктерді, халқымыздың ғасырлар бойы армандаған салт- дәстүрлерімізді ұмытпауымыз керек.
Қазақ - өз ұғымында аспан әлемінің қыры мен сырын жетік білген жер бетіндегі бірден бір халық. Оған дәлелдер көп-ақ. Алдағы жылдың жағдайы, болашақтың бағдары, ауа райы құбылыстарын малы мен аспан мінезіне қарап болжай білген бабаларымыздың бұл қасиетіне бас иіп, сол дәстүрді жалғастыру - кейінгі ұрпақтың парызы.
Ұсыныс
Егер ай тоғысы мен ай амалдары есебін ресми түрде жүргізіп отырар болсақ, кей жылдары болып отырған апаттардың алдын ала алар ма едік? Егін шаруашылығы да жыл сайын қыруар шығынға батпас па еді? Құрғақшылықты да, жаңбырлы маусымдарды да ай амалдары мен тоғыстарына, жұлдыздарға қарап отырып, болжап отыруға әбден болатынын өз ата-бабаларымыз ғасырлар бойы дәлелдеп өтті. Енді неге сол дәстүрді ел игілігіне жаратпасқа?!
Қазақтың ай санау дәстүрін дәріптейтін жеке кітаптар шығарылса, жиі хабарлар таратылып, дәрістер жүргізілсе деген ниетте ортаға ой тастаймын.
Глоссарий
-
Кәрі-құртаң – бұл жерде қарт мал
-
Күн құлақтанды – қызыл күрең түске бөленiп, мұнарланып тұрды.
-
Ай қораланды – айдың бетi мұнартып, төңiрегi шеңберлендi.
Пайдаланған әдебиеттер:
1Алаш айнасы. Республикалық қоғамдық-саяси күнделікті газет
-
ж. Автор: Жандос Бесбоғда
2.Әдебиет (86- бет) 6-сынып, (76-бет) 7-сынып
3.El.kz Ай есебі
4.Жеті қазына «Ана тілі» баспасы 2001ж.ЖСШ, С.Кенжеахметұлы
5.kk.wikipedia.org/wiki/Ай_санау
6.Қазақ мақал-мәтелдері. Алматы «Ана тілі»1993
7.http://kk.wikipedia.Қазақ күнтізбесі
8.http://mtdi.kz/ Ай аттары
9.www.info-tses.kz/ Ай амалдары
