Файл: Р. . Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. . Бектранова, В. А. Донбаева, К. У. Тоызбаев, Л. А. Байбосынова.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 17.03.2024
Просмотров: 241
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
және өлшеудің өзекті даму мәселелері бойынша семинарларды өткізу болып анықталады.
ЮНИДО (организация системы ООН по промышленному развитию) - өнеркәсіптік даму бойынша Б¥¥ жүйесінің ұйымы. Басты мақсаты - дамушы мемлекеттердің индустриялануына жәрдемдесу.
Сондықтан ұйымдармен іс байланыстар, олар әртүрлі болса да барлығы бір мақсатқа халықаралық экономикалық бай- ланыстарға және ғылыми техникалық дамуға бағытталған.
Метрология саласында басқа да халықаралық ұйымдар жұмыс істейді:
РХКК - Радиобайланыс бойынша Халықаралық Кеңестік Комитет;
ТТХКК - Телефон және телеграфия бойынша Халықаралық Кеңестік Комитеті;
ААХҰ - Азаматтық Авиацияның Халықаралық Ұйымы;
АЭХА - Атомдық Энергия жөніндегі Халықаралық Агенсттік;
ҒКЗК - Ғарыштық Кеңістікті Зерттеу жөніндегі Комитет.
Халықаралық деңгейде өлшеудің бірлігін жүзеге асыру үшін ұсыныстарды белгілейтін, өлшеудің бірлігін қамтамасыз ететін сәйкес нормативті құжаттар керек және де
метрология саласындағы ережелер мен нормалар қажет. Метрология саласындағы халықаралық нормативті құжаттар мыналарды қамтиды:
Терминология саласындағы маңызды құжат “Метрология-
дағы негізгі және жалпы терминдердің халықаралық сөздігі” болып табылады. Ол 1993 жылы екінші рет басылып шығарылды. Оның жасалуына жеті халықаралық ұйымның мамандары қа- тысты, олардың қатарына ИСО, МЭК, МОЗМ, МБМВ кіреді. Сөздікті ИСО бастырады, осы терминологиялық сөздікті құру оның идеясы болып табылады. Сөздік алты бөлімнен тұрады: ”Өлшем және бірлік”, ”Өлшеу”, ”Өлшеу нәтижесі”, ”Өлшеу әдістері”, ”Өлшеу әдістерінің сипаттамасы”, ”Эталондар”. Со- нымен қатар “Заңнамалық метрология бойынша сөздік” шыға- рылады, онда әртүрлі елдердегі мемлекеттік метрологиялық қызмет саласы анықталады. Бұл сөздікті заңнамалы метрология бойынша халықаралық ұйым құрастырды.
Өлшем бірлігінің негізгі құжаты Халықаралық бірлік жүйе- сі СИ 1960 жылы XI салмақ және өлшем бас конференция- сында қабылданған.
Халықаралық бірлік жүйесі СИ - өлшем бірліктерін қамтамасыз ететін өлшем бірліктерін унификациялаудың негізі. Халықаралық бірлік жүйесі СИ, Халықаралық салмақ және өлшем бюросы «Халықаралық бірлік жүйесі СИ” деп атала- тын жинағын шығарды, ол метрология бойынша маңызды негізін салушы халықаралық нормативтік құжат болып есепте- леді. 1970 жылдан бастап осы құжат француз тілінде алты рет, сондай-ақ ағылшын тілінде аудармасы шықты.
Метрология
саласындағы өлшем және мен бойынша ірі халықаралық ұйымдар - ИСО және МЭК айналысады.
МЭК/ТК12 “Өлшемдер, бірліктер және олардың қолданылуы” техникалық комитеті байланыс және электроника, логарифмдік бірліктер мен шамалар, айналмалы машиналарға қатысты Басылым 27 “Электроникада қолданылатын әріптік белгі- ленулер” жасап шығарды.
Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамасына талап- тарды белгілейтін халықаралық құжаттарға мыналар жатады:
МЭК, ИСО, ЗМХҰ қатысуымен “Өлшеудегі белгісіздікті өрнектеу үшін басшылық” құжаты жарияланған.
Өлшеу нәтижелерін өңдеу барлық мемлекеттерде ықти- малдылық теориясы және математикалық статистика аппараты арқылы жүргізілетіні белгілі, осыған орай, қателіктер кездейсоқ және жүйелік деп ажыратылады.
Орталық және Шығыс Еуропа мемлекеттерінің мет- рологиялық ұйымы
(КООМЕТ). Мемлекеттердің метрология бойынша ұлттық ұйымдары 1991 жылы метрология са- ласында ынтымақтастық жөнінде Меморандумға қол қойды. Сонда КООМЕТ-тің Бративславтағы штаб-пәтері бекітілді. Ынтымақтастықтың мақсаты - елдегі тауар алмасуды қыс- қарту, қуат қорларын үнемдеу, еңбек қауіпсіздігі мен елдегі экономикалық жағдайлардың жақсарту. Ынтымақтастықтың негізгі бағыттары - ұлттық метрологиялық ұйымдардың тап- сырмалары халықаралық ұйым басшылары мен ұсыныстың қажетті есебінде сәйкестендіріліп қайта құрылады.
Меморандумның негізгі жағдайы территориялық меншікке, ұйымға басшылық, ынтымақтастық облысы, ұйымдардың құрылымы және олардың халықаралық ұйымдарына жатады. КООМЕТ басқа аймақтағы елдермен ынтымақтасуға ашық деп жарияланған. Ұйымға мүше болу басқа да халықаралық ұйымдарға қатысуға және келісімшартқа отыруға кедергі болмайды. Ынтымақтасу саласы деп физикалық өлшемдердің метрологиялық эталоны, заңнамалы метрология, және калибрлеу саласы деп анықталған.
КООМЕТ құрылымына мемлекеттік метрологиялық мекеенің тұрақты басшылары белгілі бір кезеңге сайланады. Ұйымның жиналысы жылына бір рет өткізіледі. Ұйым мүшелерінің бастамасы бойынша нақты жағдайларды қайта құрастыру үшін жұмыс топтары құрылады, сондай-ақ әр жұмыс тобы өздерінің үйлестірушілерін қояды. КООМЕТ ИСО, МЭК, ЕВРОМЕТ бі- ріккен батыс еуропамен заңнамалы метрология және калибровка бойынша
ЮНИДО (организация системы ООН по промышленному развитию) - өнеркәсіптік даму бойынша Б¥¥ жүйесінің ұйымы. Басты мақсаты - дамушы мемлекеттердің индустриялануына жәрдемдесу.
Сондықтан ұйымдармен іс байланыстар, олар әртүрлі болса да барлығы бір мақсатқа халықаралық экономикалық бай- ланыстарға және ғылыми техникалық дамуға бағытталған.
Метрология саласында басқа да халықаралық ұйымдар жұмыс істейді:
РХКК - Радиобайланыс бойынша Халықаралық Кеңестік Комитет;
ТТХКК - Телефон және телеграфия бойынша Халықаралық Кеңестік Комитеті;
ААХҰ - Азаматтық Авиацияның Халықаралық Ұйымы;
АЭХА - Атомдық Энергия жөніндегі Халықаралық Агенсттік;
ҒКЗК - Ғарыштық Кеңістікті Зерттеу жөніндегі Комитет.
-
Метрология жөніндегі негізгі халықаралық нормативтік құжаттар
Халықаралық деңгейде өлшеудің бірлігін жүзеге асыру үшін ұсыныстарды белгілейтін, өлшеудің бірлігін қамтамасыз ететін сәйкес нормативті құжаттар керек және де
метрология саласындағы ережелер мен нормалар қажет. Метрология саласындағы халықаралық нормативті құжаттар мыналарды қамтиды:
-
метрология саласындағы терминология; -
шама бірлігі, олардың атаулары, анықтамасы мен белгіленуі; -
өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамасына та- лаптар; -
шаманы өлшеу нәтижесінің қателіктерін өрнектеу тәсілдері.
Терминология саласындағы маңызды құжат “Метрология-
дағы негізгі және жалпы терминдердің халықаралық сөздігі” болып табылады. Ол 1993 жылы екінші рет басылып шығарылды. Оның жасалуына жеті халықаралық ұйымның мамандары қа- тысты, олардың қатарына ИСО, МЭК, МОЗМ, МБМВ кіреді. Сөздікті ИСО бастырады, осы терминологиялық сөздікті құру оның идеясы болып табылады. Сөздік алты бөлімнен тұрады: ”Өлшем және бірлік”, ”Өлшеу”, ”Өлшеу нәтижесі”, ”Өлшеу әдістері”, ”Өлшеу әдістерінің сипаттамасы”, ”Эталондар”. Со- нымен қатар “Заңнамалық метрология бойынша сөздік” шыға- рылады, онда әртүрлі елдердегі мемлекеттік метрологиялық қызмет саласы анықталады. Бұл сөздікті заңнамалы метрология бойынша халықаралық ұйым құрастырды.
Өлшем бірлігінің негізгі құжаты Халықаралық бірлік жүйе- сі СИ 1960 жылы XI салмақ және өлшем бас конференция- сында қабылданған.
Халықаралық бірлік жүйесі СИ - өлшем бірліктерін қамтамасыз ететін өлшем бірліктерін унификациялаудың негізі. Халықаралық бірлік жүйесі СИ, Халықаралық салмақ және өлшем бюросы «Халықаралық бірлік жүйесі СИ” деп атала- тын жинағын шығарды, ол метрология бойынша маңызды негізін салушы халықаралық нормативтік құжат болып есепте- леді. 1970 жылдан бастап осы құжат француз тілінде алты рет, сондай-ақ ағылшын тілінде аудармасы шықты.
Метрология
саласындағы өлшем және мен бойынша ірі халықаралық ұйымдар - ИСО және МЭК айналысады.
МЭК/ТК12 “Өлшемдер, бірліктер және олардың қолданылуы” техникалық комитеті байланыс және электроника, логарифмдік бірліктер мен шамалар, айналмалы машиналарға қатысты Басылым 27 “Электроникада қолданылатын әріптік белгі- ленулер” жасап шығарды.
Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамасына талап- тарды белгілейтін халықаралық құжаттарға мыналар жатады:
-
ХӨСБ жасайтын эталондарға спецификация; -
Халықаралық температуралық шкала бойынша ереже, 1990 ж. (МТШ-90); -
ЗМХҰ-ның халықаралық ұсыныстары, өлшеу құралдарына техникалық талаптарды және оларды салыстырып тексеру әдістерін белгілейтін ИСО мен МЭК стандарттары.
МЭК, ИСО, ЗМХҰ қатысуымен “Өлшеудегі белгісіздікті өрнектеу үшін басшылық” құжаты жарияланған.
Өлшеу нәтижелерін өңдеу барлық мемлекеттерде ықти- малдылық теориясы және математикалық статистика аппараты арқылы жүргізілетіні белгілі, осыған орай, қателіктер кездейсоқ және жүйелік деп ажыратылады.
-
Метрология бойынша аймақтық ұйымдар
Орталық және Шығыс Еуропа мемлекеттерінің мет- рологиялық ұйымы
(КООМЕТ). Мемлекеттердің метрология бойынша ұлттық ұйымдары 1991 жылы метрология са- ласында ынтымақтастық жөнінде Меморандумға қол қойды. Сонда КООМЕТ-тің Бративславтағы штаб-пәтері бекітілді. Ынтымақтастықтың мақсаты - елдегі тауар алмасуды қыс- қарту, қуат қорларын үнемдеу, еңбек қауіпсіздігі мен елдегі экономикалық жағдайлардың жақсарту. Ынтымақтастықтың негізгі бағыттары - ұлттық метрологиялық ұйымдардың тап- сырмалары халықаралық ұйым басшылары мен ұсыныстың қажетті есебінде сәйкестендіріліп қайта құрылады.
Меморандумның негізгі жағдайы территориялық меншікке, ұйымға басшылық, ынтымақтастық облысы, ұйымдардың құрылымы және олардың халықаралық ұйымдарына жатады. КООМЕТ басқа аймақтағы елдермен ынтымақтасуға ашық деп жарияланған. Ұйымға мүше болу басқа да халықаралық ұйымдарға қатысуға және келісімшартқа отыруға кедергі болмайды. Ынтымақтасу саласы деп физикалық өлшемдердің метрологиялық эталоны, заңнамалы метрология, және калибрлеу саласы деп анықталған.
КООМЕТ құрылымына мемлекеттік метрологиялық мекеенің тұрақты басшылары белгілі бір кезеңге сайланады. Ұйымның жиналысы жылына бір рет өткізіледі. Ұйым мүшелерінің бастамасы бойынша нақты жағдайларды қайта құрастыру үшін жұмыс топтары құрылады, сондай-ақ әр жұмыс тобы өздерінің үйлестірушілерін қояды. КООМЕТ ИСО, МЭК, ЕВРОМЕТ бі- ріккен батыс еуропамен заңнамалы метрология және калибровка бойынша