ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 18.03.2024
Просмотров: 83
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
А.Я. Варга зерттеулерінде мұндай тәрбиенәң авторлы бақылаулардан өзгесі баламен жағымды өте жақын қарым-қатынаста болатынын анықтаған. Бұл баланың шығармашылық дамуына біршама жағымды әсер етеді. Егер баланың қажеттілігімен ата-ана мүмкіндіктерінің салдары бала тұлғасында тәуелді, шабытты, бағынушылық ережелерді қатаң сақтау, көнбістік т.б. қасиеттер қалыптасанын анықтады.
Өктемшілдік селбесіп қатынас жасау аналар жағынан тәрбие барысында мейірімділік, кшілік, тәуелділік қалыптастырады. Мұндай типті тәрбие көбінесе ұлдарға көп әсер етеді. Жұмсақтық әлемге тән қаттылық ер адамдарға тән қасиетін қарастырсақ, өктемшіл симбиотикалық ана баласын өзіне жақындата отырып, оның табиғатын тежейді. Нәтижесінде мұндай ер балаларда әйел адамға тән нәзіктік қалыптасады.
3. Ымырашыл-демократиялық тәрбие стилінде бала ата-ананың басты назарында болады және қажеттіліктердің барлығы дерлік барынша жоғары деңгейде қанағаттандырылады. Мұндай ата-аналар балаларын кез-келген қиындықтармен мен сәтсіздіктермен қорғау және баласы үшін өздері өмір сүреді. Отбасылық тәрбие стилінің мұндай түріне баладан стимулдық пен жауапкершіліктің төмендігі, ата-ана және қарым-қатынасындағы өзара серіктестігінің болмауы және баламен шектен тыс жақындыққа ұмтылу байқалады. Бұл бала бойындағы шығармашылық пен дербес ойлау дағдыларын басып отырады.
Отбасылық қарым-қатынастың бұл түрімен жағымсыз салдары баланың әлеуметтік өмірге бейімсіздігі жоғары өзіндік бағалау реалды және “мен” арасындағы алшақтық бала қоғамдық ортадағы топ мүшелерімен қарым-қатынастағы басты кедергі болып саналады. Бұл қиыншылық бала тұлғасында жағымсыз саналар бір беткейлік, агресивтілік, күмәншілдік сенімсіздік т.б. қалыптасуына әкеледі.
Отбасындағы тәрбиемен қарым-қатынастың тартымды, нәтижелі болуы, көп жағдайда ата-ананың білім дәрежесіне де байланысты. Көбінесе, ата-ананың балаларына деген үлкен сүйспеншіліктің нәтижесінде бала психикасының даму заңдылықтарын білмеуден қарым-қатынаста бірқатар дөрекі қателіктер жеберіп алады. Ата-аналар оны өзі байқай бермеуіде мүмкін. Алайда мұның бәрі қалыптасушы дамушы бала психикасына әсері мол.
Тұжырымдай келгенде дұрыс қалыптасқан отбасылық қарым-қатынас баланың тұлғалық психологиялық дамуының ғана емес, оның шығармашылық қабілеттері мен іскерліктерінің дамуының қайнар көзі болып табылады.
ҚОРЫТЫНДЫ
Жалпы адамзат баласын толық қанды адам ететін қоршаған орта және тәлім тәрбие десек жеткіншектердің тұлғалық коммуникативтілік қабілеттерінің қалыптасуына отбасы, отбасылық қарым-қатынас, отбасының психологиялық ахуалы мен тәрбиелеу стилінің маңызы зор екені даусыз.
Әртүрлi әлеуметтiк факторлардың арасында тұлғаның қалыптасуына әсер ететiн ең маңызды факторлардың бiрi ол отбасы. Дәстүрлi отбасы- тәрбиенiң негiзгi институты. Отбасыдан үйренгенiн адам өмiр бойы санасында сақтайды. Отбасының бұлай маңызды болу себебi адам өмiрiнiң бiршама уақытын отбасыда өткiзедi.
Жеткіншектер күнделікті өмірде өзінің коммуникативті мүмкіндіктерін пайдаланып, қарым-қатынас серігін тануға мүмкіндік алады. Бұл өз кезегінде оның өзін өзі тануға да қол жеткізуін қамтамасыз етеді. Қоршаған ортамен қарым-қатынас нәтижесінде жеткіншекте адамгершілік қасиеттері. «Мен» деген ұғым қалыптасуына түрткі болады. Сонымен бірге өзара бағалау әрекетіне қол жеткізеді.
Жалпы және жас ерекшелік психология ғылымындағы зерттеу тақырыбына байланысты зерттеулер мен ғылыми-көпшілік әдебиеттердің теориялық талдаулары мен жүргізілген дербес эмпирикалық зерттеу болжамдарын дәлелдеу нәтижесінде бірнеше тұжырым жасауға болады.
-
Жеткіншектердің қарым-қатынасында дамудың осы кезеңіне ғана тән өзіндік (ата-ана, құрдастар, гендерлік т.б.) ерекшеліктері болады -
Жеткіншектердің қоршаған ортадағы қарым-қатынасының сипаты олардың коммуникативті қабілеттердің дамуының алғышартын құрайды. -
Жеткіншектердің коммуникативті қабілеттерінің даму деңгейі Отбасылық тәрбие жағдайы мен қарым – қатынас стильдеріне біршама деңгейде тәуелді болады. -
жеткіншектердің бойында қоршаған ортадағы қарым-қатынас пен Отбасылық тәрбие стиліне деген жағымды немесе жағымсыз эмоционал дық қатынас қалыптасады. Ал бұл қатынас өз кезегінде жеткіншек коммуникативтілігіне қолдаушы немесе кедергілік сипатта ықпал етеді. -
Жеткіншектердің қарым-қатынас қабілеттерінің дамуына ең тиімді қарым-қатынас типі “қабылдау-шеттету” және “кооперация” типі, ал тәрбиелеу стилінде демократиялық стиль ең қолайлы болып табылады. -
Жеткіншектермен қарым-қатынаста оған “жолы болмаушы” (неудачник) деп қарау, тәрбиелеу кезінде диктаторлық немесе шектен тыс қамқорлық көрсету стильдері –жеткіншек бойындағы коммуникативтік қабілетінің дамуына кедергі болады.
Қорыта келгенде, бұл жайттардың барлығы да өз кезегінде жеткіншектің тұлғалық психологиялық белсенділігінің қажетті дәрежеде дамуын қамтамасыз етеді немесе керісінше, тежейді және жеткіншектің тұлға аралық қарым-қатынас пен дербестікке қабілеттерінің қалыптасып, дамуына зиян келтіреді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
-
Возрастная и педагогическая психология /под ред. А.В. Петровского), М., 2009 -
Титаренко В.Я. Семья и формирование личности, М., 1987, 351с. -
Семья и формирование личности //Под ред. А.А. Бодалева, М., 1989. -
Буренкова Е.В. Изучение взаимосвязи стиля семейного воспитание личностных особенностей ребенка и стратегии поведения значимости взрослого .:Дис. канд. психол. наук.- Пенза, 2000 - 237с. -
Спицин "Хроника семейного общение " М. 1987. -
Кулик Л.А., Берестов Н.И. "Семейное воспитание ". М: 1990. -
Хрестоматия по возрастной и педагогической психологии /под ред. И.И.Ильясова, В.Я. Ляудис . М.,2000. -
Золотнякова А.С. «Проблемы психологии общения», Ростов-на-Дону 2006г. -
Кулагина И.Ю. «Возрастная психология», М., 2006 г. -
Мұқанов М.М. «Жас ерекшелік және педагогикалық психология», М., 2006 ж. -
Кон И.С. Открытие "Я". - М., 2008. -
Рубинштейн С.Л. Принципы и пути развития психологии. - М., 2000. -
Немов Р.С. «Психология», ІІ том, М., 2003 г. -
Ломов Б.Ф. Проблема общения в психологии М., Наука, 2001. – 278 с. -
И.А. Зимняя Педагогикалық психология. Алматы, 2005 436 б -
Смирнова Е.О. Проблема общения ребенка и взрослого работах Л.С Выготского и М.И Лисиной. // Вопросы психологии., - 1996 -№ 6 -
Лисина М.И. Развитие познавательной активности детей в ходе общения со взрослыми и сверстниками // Вопрсы психологии – 1982 - №4 - С.35 -
Галигузова Л.Н., Смирнова Б.О. Общение со взрослыми как условие осознания детьми своих собственных действий //Проблемы возрастной психологии. - 1989 - С.21-22 . -
Годовикова Д.Б. Влияние общение со взрослыми на общение со сверстниками //Иследование по проблемам возрастной педагогической психологии - М., 1980. - С 78-79. -
Мухина В.С. Возрастная и дифференциальная психология.- М., 2000. -
Шерьязданова Х.Т Учите детей общению - Алма-Ата, 1992.-234с. -
Карандашев Ю.Н." Как дети понимают взрослых " М, 1985. -
Добрович А.Б. Воспитателю о психологии и о психологическом общении. М, Просвещение. 1987 - с 189-413. -
Реан А.А., Коломинскиий Я.Л. Социальная педогогическая психология.- Спб ., 1999 - 428 с. -
Кон И.С. "Ребенок и общество " М, 1989. -
Бодалев А.А. Психология общение "Избранные психологические труды" М., 1896-16с. -
Буева Л.П Человек деятельности и общение .М. " Мысль" 2007-216 с. -
Варга .А.Я. Структура и типы родительских отношения. -
Буренкова Е.В. Изучение взаимосвязи стиля семейного воспитание личностных особенностей ребенка и стратегиии поведения значимости взрослого .:Дис. канд. псих. Наук.-Пенза, 2000.-237с. -
Мухина В.С. Возрастная и дифференциальная психология .-М., 2000.-388. -
Ковалев. Психология личности .М: Просвещение 1970-391с. -
Ананьев Б.Г. Педагогические приложения современной психологии // Хрестоматия по возр. и пед. психологии. /Под. Ред. И.И. Ильясова, В.Я. Ляудис. М., 1981. -
Годовикова Д.Б.Влияние общение со взрослыми на общение со сверстниками \\ Иследование по проблемам возрастной педагогической психологии.-М., 1980.-С 78-79. -
Леонтьев А.Н. Проблемы развития психики.М., 1972 - 574с. -
Выготскии Л.С. Избранные психологические труды - М., 1999 - 367с. -
Ломов Б.Ф. Проблема общение в психологии - М., 1981 - С.3-34. -
Андреева Г.М. Социальная психология. - М.: Изд-во МГУ, 1980 - 429с. -
Лисина М.И. Проблемы онтогенеза общение.- М., 1986.-143с. -
Ломов Б.Ф. "Проблемы общение в психологии ". М., 1981-218с. -
Хрещева Н.Ю. Социально–психологические проблемы общение Ленинград. 1986 – с .43. -
Шестопалов Р.А. Общение возможность и действительность.- Фрунзе. 1985. - С.3. -
Мудрик А.В. Современнный старшеклассник: Проблемы самоопределения. – М., 1977. - 186 с. -
Кон И.С. Психология юнешского возраста – М.: Просвещение, 1979. – 176 с. -
Анастази А. Психологическое тестирование / под ред. К.М. Гуревича. В.И. Лубовского. М. 2002. -
Измайлов Ч.А., Михолевская М.Б. Измерение в психологии 1983г. -
Сидоренко Е.В. Методы математической обработки в психологии. Санкт-Петербург 1996г. -
Готтсданкер Роберт. Основы психологического эксперимента.- М.: Изд-во МГУ, 2000. -
Мельников В.М., Ямпольский Л.Т. Введение в экспериментальную психологию личности. - М., 2005. -
Общая психодиагностика / Под ред. А. Бодалева, В. Столина - М., 1987. -
Психологическая диагностика: проблемы и исследования / Под ред. К.М. Гуревича - М., 2001. -
Түңлікбаева Э.М. Психологиялық зерттеулерде қолданылатын негізгі ықтималды-статистикалық әдістер.- Алматы, 1999. -
Суходольский Г.В. Основы математической статистики для психологов.- Л.: Изд-во ЛГУ, 2002.