Файл: Жалпы медицина мектебіні 1 курс студенттеріне арналан ситуациялы есептер.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 25.04.2024
Просмотров: 42
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
4.Электронды микросуретте сүйек тінінің жасушаларының бірі берілген. Жасушаның цитоплазмасында лизосомалардың саны өте көп. Жасушаның осы құрылымдық ерекшелігі оның қандай қызметіне байланысты? Бұл қандай жасуша?
Остеокласттар. Бұл жасушалардың табиғаты гемотогенді. Олардың диаметрі 150 – 180 мкм ге жетеді, көптеген ядролары бар.Цитоплазмасы әлсіз базофильді , кейде оксофильді. Цитоплазманың микроқатпарланған шетінің үстінде көптеген ұсақ көпіршіктер және одан үлкендеу вакуольдер байқалады.Сыртықы ортаға көмірқышқыл газын бөліп , ал осы жерде анықталатын фермент карбоангидраза қышқылдың түзіліуіне және кальцийдің қоспалардың ерітілуіне септеседі.Остеокласстардың ферменттері коллагенді және сүйек тіні матриксінің протеогликандардын ыдырататын ,- митохондриялары , лизосомалары көп болады. Қызметтік ерекшелігі: сүйек тіні матриксінің протеогликандарын ыдыратады.
5.Эксперимент барысында кіші жіліншік сүйегін сылып алғанда (эпифизарлы пластинка бойымен өсу), сүйектің қабы сақталған кезде немесе сүйекпен бірге алынып тасталса сүйек толығымен қалпына келе ме?
Түтікті сүйектер негізі қозғалу барысында бір-біріне қажалуынан сақтау үшін және қоректік қызмет атқаруы үшін бізде сүйек қабы дамыған. Сүйек қабы 2 қабаттан тұрады: 1.Сыртқы-талшықты:талшықыт дінекер тінінен тұрса/коллаген талшықтары мен фибробласттар/; 2.Ішкі-жасушалық:дифф.жас-р, преостеобласт жіне остеобласттардан тұрады. Оның негізгі қызметі: сүйек тіндерін қоректендіру, сүйектің өсуі және регенерациясы үшін қажетті жаңа остеобласттардың тұрақты ағымын/келуін/ қамтамасыз ету болғандықтан, ол сылып алып тасталынса сүйек толығымен қалпыне келмейді.
6.Сүйек тінінің жасушаларының екі электронды микропрепараты берілген: біреуінің айналасында коллаген фибриллалары орналасады, ал жасушаның ішінде түйіршікті эндоплазмалық торы өте жақсы жетілген. Екінші жасушаның түйіршікті эндоплазмалық торы нашар дамыған, жасушааралық заты минералданған. Осы жасушаларды атаңыздар.
1- остеобласттар 2-остеоциттер
7.Шеміршектің аппозициялық өсуі туралы сұраққа жауабында студент өсу шеміршек қабының ішкі қабатындағы жасушалардың көбеюінен жүзеге асады десе, екінші студент оған қарсы, ол изогенді топтағы хондроциттердің синтездік қызметінің нәтижесінде жүреді,-деп жауап берді. Қай студенттің жауабы дұрыс?
1-ші студенттің жауабы дұрыс. Себебі шеміршекқап (перихондрий ) 2 қабаттан тұрады. Шеміршектің сыртқы қабаты - коллаген талшығынан, ал iшкiсі-шемiршек жасушаларынан тұрады. Бұл жасушалар камбиальды жасушалар.Мұнда жетiлмеген жасушалар нақтыланып, жас шемiршек жасушасы - хондробласт жетiледi. Шемiршектің өсуi шеткi шемiршек қабығы жасушаларының жетiлуiнен, көбеюiнен, бетiнде жаңа қабат қыртысы түзiлу жолымен (аппозициялық өсу) және жас шемiршек бөлiмiнде жасушалар көбеюiнен, жасуша аралық заттек мөлшерiнiң артуынан (аралық, интерстициальдi өсу) жүредi.
8. Адамның гиалинді шеміршегінің препараты берілген. Бірінші препаратта изогенді анық көрінеді, әртүрлі дифференсация сатыларындағы жасушалардан тұрады, жасушааралық заты мөлдірлеу(полупрозрачное) , гомогенді, екінші препаратта изогенді топтардың хондроциттері гипертропты, вакуольдері бар, кейбір жасушалар тіршіліктерін аяқтаған.Жасушааралық затыкей жерлерде минералданған.Осы препараттардың қайсысы гистологиялық құрылысы бойынша жас және егде адамдардың гиалинді шеміршегіне сәйкес келеді?
9.Сүйектің дамуының препаратын зерттеу барысында бірінші препаратында остеогенді аралшықтар бар, ал екіншісінде энхондральды сүйек, шеміршек қалдықтары бар. Осы препараттың қайсысы сүйектің мезинхимадан дамуына (тура остеогенез) және қайсысы мезинхимадан шеміршектің орнына дамуы (тура емес остеогенез) сәйкес келеді? Біріншісі – Тура остеогенез. Екіншісі – Тура емес остеогенез.
10. Шеміршек тінінің гистологиялық препаратында көптеген жуан, бір-біріне параллель орналасқан коллаген талшықтары көрінеді. Шеміршек тінінің қай түрі берілген?Зерттеуге алынған материал қай мүшеден алынған?
Талшықты шеміршек. Талшықты шеміршек тіні - омыртқа аралық дискіде, қозғалысы аз байламдарда, талшықты дәнекер тінінің гиалинді шеміршекке айналатын жерлерінде (байламдар мен сіңір) кездеседі.
Жауабы: Талшықты шеміршек
(Талшықты шеміршек тіні - омыртқа аралық дискіде, қозғалысы аз байламдарда, талшықты дәнекер тінінің гиалинді шеміршекке айналатын жерлерінде (байламдар мен сіңір) кездеседі. Бұл шеміршектің жасуша аралық затында параллелді бағытталған коллаген шоғырлары бірте-бірте босаңси келе гиалинді шеміршекке ұласады. Жасушалары хондроциттер жекеленіп те, топталып та орналасады. Хондроциттердің цитоплазмасында вакуолилері өте көп. Шеміршек жасушалары жеке немесе кішірек изогенді топтарды құрап орналасады.)
11. Зерттеуге шеміршек тінінің екі препараты берілген, бірі гематоксилин эозинмен , екіншісі орсеинмен боялған. Осы әдістермен бояғанда шеміршек тінінің қандай талшықтарын анықтауға болады? Талшықтардың қызметін атаңыздар.
Талшықты шеміршек тініндегі 1 типтегі коллагенді талшықтарды және гиалинді шеміршек тініндегі 2 типтегі коллагенді талшықтарды анықтау үшін гематоксилин, эозин бояуларын пайдаланамыз. Коллаген талшықтары (fibrae collageni) жануарлар организмінің дəнекер ұлпасындағы талшықтардың түрлері. Фибробластар, хондробластар, остеобластар синтездейтін коллаген белоктарынан түзіледі. Коллаген талшықтары фибриллдердің шоғырынан тұрады, əрбір фибрилла протофибриллден түзіледі. Коллаген талшықтарында кезең сайын (64 нм сайын) күңгірт жəне ашық аймақтар (сызықтар) кезектесіп орналасады. Клеткадан тыс аймақта тропоколлагеннің полимеризациясынан қалыптасады. Коллаген талшықтары берік, серпімділігі өте аз, механикалық (тіректік) қызмет атқарады. Шеміршекте коллаген талшықтарын – хондринді коллаген талшықтары, сүйекте – оссеинді коллаген талшықтары деп атайды.
Орсеинді эластикалық шеміршек тініндегі эластикалық талшықтарды анықтау үшін қолданады.
Эластикалық талшықтар (fibrae elastici), омыртқалылардың дəнекер ұлпасының талшықтарының түрі. Эластикалық талшықтардың пішінін, түзілуіндегі бағытын анықтайтын эластин белогынан жəне гликопротеидті микрофибриллдерден тұрады. Ұзын, жуандығы 3 мкм болатын біртекті берік созылмалы жəне жіпшелері қайнатуға төзімді, жіңішке тор түрінде тармақталады, ширатылады, жарықты күшті сындырады. Эластикалық талшықтар негізінен қантамырлар қабырғасында, эластикалық шеміршектерде, борпылдақ дəнекер ұлпасында шоғырланған. Тірек–механикалық қызмет атқарады. Эластикалық талшықтар иілгіштік(гибкость), созылмалы қасиет береді. Көптеген ұлпаларда эластин коллагенмен бірге кездеседі.
(Талшықты шеміршек тініндегі 1 типтегі коллагенді талшықтарды және гиалинді шеміршек тініндегі 2 типтегі коллагенді талшықтарды анықтау үшін гематоксилин, эозин бояуларын пайдаланамыз. Коллаген талшықтары берік, серпімділігі өте аз, механикалық (тіректік) қызмет атқарады. Шеміршекте коллаген талшықтарын – хондринді коллаген талшықтары, сүйекте – оссеинді коллаген талшықтары деп атайды. Орсеинді - эластикалық шеміршек тініндегі эластикалық талшықтарды анықтау үшін қолданады.)
12. Түтікшелі сүйектің компактты затында аралық пластинкалары өте көп, остеондар каналы кеңейген. Организмнің жасын анықтаңыздар.
25 жасқа дейін
13. Екі преапарат берілген, оның бірінде гиалинді шеміршек, ал екіншісінде эластинді шеміршек берілген. Шеміршектің түрлерін қандай ерекшеліктеріне байланысты ажыратуға болады?
Гиалинді шеміршек тіні – мөлдір , ақшыл көгілдір түсті , шыны тәріздес. Ересек организмде қабырғаның төспен біріккен жерлерінде , ауа өткізу жолдарында, сүйектің буын беттерінде , көмейде кездеседі.Буын шеміршегі анық бөлінбеген үш аймақтан тұрады; жоғары , аралық , базальды. Буын бетін қаптайтын гиалинді шеміршектің құрылымдық ерекшелігі оның буын қуысына қараған бетінде шеміршек үсті қабығының жоқтығы болып табылады.
Эластикалық шеміршек тіні – түсі сарғыштау , гиалинді шеміршектей мөлдір емес. Негізгі иілулерге үшырайтын – құлақ қалқаны , көмейдің мүйіз пішінді және сына пішінді шеміршектерінде т.б мүшелерде кездеседі. Жалпы құрылымдар бойынша екеуі ұқсас, гиалинді және эластикалық шеміршек тіні. Эластикалық шеміршектің негізгі айырмашылығы оның құрамында коллаген талшықтарымен қатар , эластикалық талшықтарда болады.
12 -сит
1. Бұлшық ет тіндерінің екі электрондық микросутері ұсынылған. Олардың бірінде параллель орналасқан миофибриллалар байқалады, оларда А-жəне I-дискілер анық көрінеді; миофибриллалар арасында - митохондрий тізбектері жəне түйіршіксіз эндоплазмалық тор жақсы дамыған.Басқа микросуретте митохондрия жəне түйіршіксіз эндоплазмалық тор каналдары да көрінеді, алайда миофибриллаларда А-жəне I-дискілердің кезектесуі байқалмайды. Бұлшық ет тіндерінің түрлерін анықтаңыз?
1-көлденең жолақты бұлшық ет тіні 2-жазық бұлшық ет тіні
2. Екі электрондық микросурет берілген: біріншісінде бір – біріне тығыз жанасып және бір-бірімен десмосомалармен байланысқан жасушалар, екіншісінде бір-біріне тығыз жанасып, базальды мембранамен бөлінген, бірақ бір-бірімен нексустармен байланысқан жасушалар. Электрондық микросуреттерде берілген жасушалардың тіндік құрамын анықтаңыз.
Бұл – жүректің бұлшықет тіні.Оның жасушалары кардиомиобластар мен кардиомиоциттер.Кардиомиоциттер көрші жасушалармен десмосомалар арқылы байланысқан.Цитоплазма жағынан әрбір десмосомаға,ұшымен десмоплакиндік кешенге бекитін миофибрилла келіп кіреді.Кардиомиоциттердің шығыңқы жерлерінің бүйі беттері нексус арқылы байлансады.Кардиомиоциттер пішіні цилиндр тәрізді созлыңқы.Ұштары бір-бірімен байланысып,қызметтік талшықтарды құрайды.Байланысқан аймақтарында ендірме дисктер қалыптасады. Кардиомиоциттердің сопақша пішінді ядросы, түйіршікті ЭПТ,Гольджи кешені,миофиламенттері жақсы жетілген.Гистогенез барысында 5 түрі пайда болады:жиырылғыш,синустық,өтпелі,өткізгіш,секреторлық.
3. Бұлшықет тінінің екі препараты берілген. Біреуінде қабығының астында көп ядролары бар оксифильді талшықтары көрінеді, ал екіншісінде тордың ортасында орналасқан таяқша тəрізді ядросы бар созылыңқы келген жіп тəрізді жасушалар жақсы көрінеді. Бұл қандай бұлшық ет тіні?
1. Көлденең жолақты бұлшықет тіні 2. Жазық бұлшықет тіні
4.Бұлшық ет тіндерінің түрлерін анықтаңыз: а) препарат гематоксилин-эозинмен боялған, оксифильді талшықтары жақсы көрінеді, көптеген ядролары мен талшықтары сарколемманың астында орналасады. б) препарат гематоксилин-эозинмен боялғанда саркоплазмасы оксифильді боялады. Бірақ ядросы ортасында орналасқан және функционалды талшықтары сегменттерге бөлінген. (жасушa)
а)Сомалық b)Целомдық
5. Көлденең жолақты бұлшықет тінінің микросуретінде мыналар байқалады: жіңішке миофиламенттері А-дискісіне еніп орналасатыны сонша, саркомердің I-дискісі тіпті байқалмайды. Екінші микросуретте керісінше I-дискісі анық көрінеді. Екі микросуреттегі бұлшық ет талшықтарының функционалды жағдайын түсіндіріңіз.
Негізі саркомер-миофибрилланың құрылымдық бірлігі болып саналды. Оның құрамындағы күңгірт және ашық немесе анизотропты А-дискілері және изотропты I-дискілері бар.А-дискі: жұқа және қалың филаменттердің қабаттасуы нәтижесінде қалыптасқан.І-дискі:ашық түсті, А-дискінің 2 жағында орналасқан, тек жұқа филаменттерден тұрады. Яғни бұлшықеттің жиырылуы барысында саркомерлердің ұзарып қысқаруы немесе олардың құрамындағы филаменттерлің немесе жіпшелердің бір-біріне ауысыуы байқалады. Саркомердің қысқаруы нәтижесінде І-дискі қысылады, ал А-дискі өзінің формасын өзгертпейді/1-микросуреттегісіне сәйкес келеді/. 2-микросуретте қалыпты жағдайдағы/тыныштық/ саркомердің қалпы, себебі дискіде анық көрінген.
7. Бұлшықет тінінің препаратын темірлі гематоксилинмен бояғанда көлденең жолақтары анықталды. Жүрек бұлшық ет тінінің қандай қосымша морфологиялық белгілері бар?
Жүректің көлденең-жолақты бұлшықеті,спланхнотомның висцеральды жапырақшасының симметриялық аймақтары-миоэпикардиальды табақшалар болып табылады.Жүрек бұлшықет тінінің бастапқы жасушалары кардиомиобласттар, кейін олар кардиомиоциттерге айналады.Кардиомиоциттер жүректің жұмысын реттеп отырады, яғни жиырылып босаңсытады.Оларға кардиомоциттердің арнайы түрлері жауап береді.Синустық кардиомиоцит белгілі ырғақпен автоматты түрде жиырылу күйін босаңсу күйіне ауыстырады.Жиырылғыш кардиормиоциттер-жиырылуды қамтамасыз етеді.Жиырылуды қамтамасыз ететін арнайы органеллалар миофибриллалар деп аталады. Жүрек бұлшықеті қаңқа бұлшықетінен қарағанда айырмашылығы бар, бірақ та екеуі де көлденең жолақты бұлшық етке жатады.Жүрек жасушалары бір-бірімен тығыз орналасып, ендірме дискілер арқылы байланысады.Ендірме дискілерде нексустар болады, яғни электрлік синапстар.Осы нексустар арқылы жүрек жиырылуын бастайты импульстар бір жасушадан келесі жасушаға кедергісіз өтеді.
