Файл: Дипломды Жмыс таырыбы 3 алалы емханадаы бронх демікпесімен ауыратын пациенттерді мір сру сапасын баалаудаы мейіргерді рлі.docx
Добавлен: 26.04.2024
Просмотров: 57
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі
«Қызылорда жоғары медициналық колледжі»
0910100 «Мейірбике ісі»мамандығы
5АВ0910101 «Қолданбалы бакалавр» біліктілігі
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:«№3 қалалық емханадағы бронх демікпесімен ауыратын пациенттердің өмір сүру сапасын бағалаудағы мейіргердің рөлі»
Орындаған: Нұрымбетова М.
/Т.А.Ж./ /қолы/ Ғылыми жетекші: Саим Л
/Т.А.Ж./ /қолы/ ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ
Директордың ғылыми-әдстемелік
істері жөніндегі орынбасары
Жундабекова С.С.
қолы
Қызылорда 2023 жыл
МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТЫЛҒАН СӨЗДЕР
КІРІСПЕ
1-ТАРАУ. БРОНХ ДЕМІКПЕСІМЕН АУЫРАТЫН ПАЦИЕНТТЕРДІҢ ӨМІР СҮРУ САПАСЫН БАҒАЛАУ
1.1 Бронх демікпесі эпидемиологиясы,клиникалық белгілері
1.2 Бронх демікпесі бар пациенттердің өмір сүру сапасын бағалау
1.3 Бронх демікпесі бар паценттерге мейіргерлік күтім ерекшеліктері
1.4 Шетелдік тәжірибелер
2-ТАРАУ. ЗЕРТТЕУЛЕР МАТЕРИАЛДАРЫ МЕН ӘДІСТЕРІ
2.1 Зерттеудің материалдары мен әдістері
2.2 «№3 қалалық емханадағы бронх демікпесімен ауыратын пациенттердің өмір сүру сапасын бағалаудағы мейіргердің рөлін анықтауда зерттеу нәтижелері
ПРАКТИКАЛЫҚ ҰСЫНЫСТАР
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР
КІРІСПЕ
Тіркес сөздер: Бронх демікпесі, мейіргер, жұмыс сапасы, білім деңгейі, алдын алу, бронх демікпесі мектебі, ақпараттандыру, қауіп факторлар,шетелдік зерттеулер.
Тақырыптың өзектілігі. Бронх демікпесінің қоғамға және әр науқасқа жоғары таралуы мен әлеуметтік-экономикалық әсері қауіп факторларының алдын алуды және уақтылы анықтауды, терапияның жеткіліктілігін, аурудың өршуінің алдын-алуды қажет етеді және бұл процесте мейірбикеге үлкен рөл жүктелген.
Бүгінгі таңда бронх демікпесі-адамның тыныс алу жүйесінің ең көп таралған ауруы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы демікпені созылмалы бронх ауруы ретінде анықтайды, ол мезгіл-мезгіл қайталанатын тұншығу және ысқырық тыныс алу шабуылдарымен сипатталады. Бүгінгі таңда бронх демікпесі-адамның тыныс алу жүйесінің ең көп таралған ауруы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы демікпені созылмалы бронх ауруы ретінде анықтайды, қайталанатын тұншығу шабуылдарымен сипатталады. Бронх демікпесі адамның өмір сүру сапасын төмендетіп қана қоймай, аурудың ауырлығына байланысты өмірге қауіп төндіретін асқынулар тудыруы мүмкін [13].
Соңғы жиырма онжылдықта бронх демікпесімен ауыру жиілеп кетті, ал қазіргі кезде әлемде Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша шамамен 235 миллион адам астмадан зардап шегеді. Уақыт өте келе демікпенің таралуы артып, 2025 жылға қарай бүкіл әлемде тағы 100 миллион адамда демікпе дамиды деп күтілуде [18]. Демікпемен байланысты өлімнің көпшілігі табысы төмен және орташа табысы төмен елдерде кездеседі. Сондай-ақ, ДДҰ-ның 2016 жылғы желтоқсанда шығарған соңғы бағалауы бойынша, 2015 жылы астма салдарынан 383 000 адам қайтыс болды. Өлімнің көп бөлігі қарт адамдар арасында болады [1].
Демікпе-бұл тыныс жолдарының созылмалы ауруы, ол көптеген қоздырғыштарға реактивтіліктің жоғарылауымен, тыныс жолдарының қабынуымен және кедергісімен сипатталады. Демікпе қаупінің маңызды факторлары-аллергиялық реакциялар тудыруы немесе ауа жолдарын тітіркендіруі мүмкін ингаляциялық заттар мен бөлшектер. Дәрі-дәрмектермен демікпені бақылауға болады. Демікпе тудыратын заттардың әсерін болдырмау демікпені жеңілдетуге де көмектеседі. Демікпесі бар пациенттерді дұрыс басқарудың арқасында олардың жақсы өмір сүру сапасын қамтамасыз етуге болады [2].
АҚШ-та 25 миллионнан астам американдықтар бронх демікпесімен ауырады. Бұл ересектердің 7,7 пайызы және балалардың 8,4 пайызы. Демікпе барлық жастағы, жыныстық және нәсілдік топтарда өседі [3]. Демікпе ересек еркектерге қарағанда ересек әйелдерде жиі кездеседі. АҚШ-тағы африкалық американдықтар демікпеден басқа нәсілдерге немесе ұлттарға қарағанда жиі өледі. Демікпемен ауыратын 11,4 миллионнан астам адам, оның ішінде 3 миллионнан астам бала 2017 жылы бір немесе бірнеше астма эпизодтары немесе ұстамалары болғанын хабарлады. АҚШ-та демікпе-балалардағы жетекші созылмалы ауру болып табылады. Демікпе қыздарға қарағанда ұлдарда жиі кездеседі. Қазіргі уақытта демікпемен ауыратын 6,2 жасқа дейінгі 18 миллионға жуық бала бар. 2017 жылы 12 баланың 1-і демікпемен ауырған. Бұл мектеп күндерін өткізіп жіберудің басты себебі [4].
Еуропада 45 жасқа дейінгі 10 миллионға жуық адам астмамен ауырады [5]. Еуропалық Одақта (ЕО) демікпенің таралуы ересектерде 8,2% және балаларда 9,4% құрайды. Тыныс алу жүйесінің аурулары 2016 жылы ЕО-та өлімінің 7,5% құрады [6].
Германияда 2018 жылы демікпенің таралуы балалар арасында 3-12%, ересектер арасында 2-5% мөлшерінде бағаланды [7].
Демікпенің ең жоғары таралуы Австралияда (21%), Швецияда (20%), Ұлыбритания Біріккен Корольдігінде және Солтүстік Ирландияда (18%), Нидерландыда (15%) және Бразилияда (13%) байқалады; демікпенің ең төмен таралуы Вьетнамда (0,8%) және Қытайда (0,2%) байқалды [8].
Үндістанда соңғы онжылдықта бронх демікпесі ауруының бірнеше есе өсуі байқалды. Қазіргі таңда денсаулық сақтаудың маңызды проблемасы болып саналады, балалардың шамамен 6% - ы және ересектердің 2%-ы демікпемен ауырады [9]. Бұл өсу негізінен қалаларды тез индустрияландыруға байланысты қоршаған ортаның түтін мен ауамен ластануының артуымен түсіндіріледі. Көптеген балаларда демікпе ерте жаста дамиды. Зерттеулер болжамы бойынша, таралу деңгейі 2%-дан 23%-ға дейін екенін хабарлады. Мұндай үлкен айырмашылықтар зерттеу әдіснамасындағы айырмашылықтарға ғана емес, Үндістандағы кең географиялық және экологиялық айырмашылықтарға да байланысты [10].
Ресейдегі статискалық мәліметтерге сүйенсек, бронх демікспесімен ауыратын науқастардың нақты саны ресми мәліметтерден едәуір асып түседі, олардың есептеулеріне сәйкес, 5,9 миллион адам демікпеден зардап шегеді. Демікпе-мүгедек және қауіпті ауру, демікпесі бар пациенттердің шамамен 41% -ы мүгедектік бойынша зейнетақы алады [11].
2018 жылы Қазақстанда бронх демікпесінің 105 365 жағдайы тіркелген, оның ішінде алғаш рет 17 766. Диспансерлік есепте 79 668 адам тұрады, оның ішінде 17 жасқа дейінгі бронх демікпесі бар балалардың үлесі 23,5%-ды құрайды [12].
Соңғы жиырма жылда балалардағы бронх демікпесінің жиілігі үнемі өсіп келе жатқандығы бронх демікпесін жай ауру емес, әлеуметтік проблемаға айналдырады, оған барынша күш жұмсалады [14].
Бронх демікпесінің қалыптасуы мен сипаты көбінесе қоршаған орта факторларымен анықталады. Зерттеушілер бронх демікпесі бар науқастарда ауа-райы мен климаттық көрсеткіштер аурудың өршуіне айтарлықтай әсер ететінін атап өтті [15]. Сонымен бірге, ғалымдардың бронх демікпесінің өршуінің климаттық жағдайлары мен экологиялық жағдаймен байланысын зерттеуге деген үлкен қызығушылығына қарамастан, бұл мәселе бойынша жұмыстар аз.
Клиникалық-эпидемиологиялық және эксперименттік зерттеулер жүргізу кезінде бронх демікпесімен ауыратын науқастар метеосезімталдықтың жоғарылағаны анықталды. Ылғалдылық пен ауа температурасының жоғары деңгейі, кейбір атмосфералық көрсеткіштердің айтарлықтай өзгеруі бронх демікпесінің жоғары ауруын да, аурудың ауыр, прогрессивті ағымын тудырады. Алайда, адам ағзасына жеке климаттық-экологиялық факторлардың күші мен әсері әлі толық ашылған жоқ. Кейбір ғалымдар бронх демікпесінің өршуін жылы және ылғалды климатпен байланыстырады, басқа авторлар ауа температурасының төмендеуімен байланыстырады [16]. Сонымен қатар, бронх демікпесі бар пациенттерде жағдайдың нашарлауына әкелетін нақты климаттық көрсеткіштер толық белгісіз. Бронх демікпесінің өршуі мен жеке климаттық көрсеткіштер арасындағы жоғары корреляциялық байланыстар туралы әдебиеттегі мәліметтерге сәйкес, осы уақытқа дейін бұл процесті сипаттайтын модельдер жоқ. Алайда, бірқатар зерттеушілердің еңбектеріне сәйкес, географиялық аймақ пен жыл мезгіліне байланысты бронх демікпесінің өршуіне ауа-райы мен климаттық жағдайлардың әсері туралы дәлелдер бар [17].
Қауіпті факторлардың алдын алудың маңыздылығы, шиеленісті емдеу мен алдын алудың дұрыстығы жоғары таралуы мен әлеуметтік-экономикалық маңыздылығымен байланысты. Бұл жерде мейіргердің рөлі зор [29]. Осы сұрақтар көптеген зерттеушілерді қызықтырды, атап айтқанда Ю.Г. Короткова (2012) өзінің мақаласында БД емдеу мен алдын-алуда мейірбикенің рөлі өте зор дейді. Шындығында, дәрігерлерге қарағанда, мейірбикелер пациентпен байланыс орнатуды оңай және жылдамырақ етеді. Пациенттер мейірбикемен сөйлескен кезде айтарлықтай еркін сезінеді, олар денсаулығына байланысты мәселелерді сеніп тапсыра алады. Осы проблеманы түсіну және оның салдары бола отырып, мейірбике осындай науқастарды оқыту және оларға көмектесу үшін бірқатар жұмыстар жүргізе алады. Көрсетілетін көмектің мөлшері әртүрлі болуы мүмкін. Әр пациенттің жеке қоздырғыш факторларының жиынтығы бар, яғни триггерлер, осыған байланысты аурудың ағымын мұқият талдап, маңызды қоздырушы факторларды анықтап, оңалту кезеңіндегі алдын-алу шараларының тізімін жасау керек [30].
Демікпені емдеудегі барлық жетістіктерге қарамастан, ауру мен өлім өсуде. Мейіргер де, пациенттер де жеткіліксіз емдеуде және ауруды дұрыс басқармауда маңызды рөл атқарады. Бұл демікпені емдеуде алаңдаушылық тудырады. Егер пациентке ауру және оны емдеу туралы негізгі білім болмаса, қолда бар құралдарды тиімді пайдалану мүмкіндігі жоқ. Алайда медбикелер демікпенің алдын-алу немесе азайту жолында мүгедектік пен өлім-жітімді азайту үшін демікпенің алдын-алу және басқару стратегияларына назар аудара отырып, маңызды рөл атқарады. Осылайша, мейірбикелердің демікпелі пациенттерге күтім жасаудағы негізгі білімі мен тәжірибесін қамтамасыз ету және жетілдіру және науқастардың нәтижелерін жақсарту үшін мейірбикелік араласу бағдарламасына деген қажеттілік өте жоғары [19].
Мейіргер пациентпен әңгіме жүргізеді, оның мақсаты оған ауру туралы барынша толық, қол жетімді ақпарат беру. Ол оған тиісті әдебиеттерді ұсына алады. Тыныс алудың дұрыс техникасын үйрету медбикенің міндеті, өйткені тұншығудың жаңа шабуылын болдырмау үшін дұрыс тыныс алу маңызды. Мейірбике қызметкерлері тұншығу ұстамаларын тоқтатуға үйретеді, олар кезінде өлім қорқынышынан арылуға көмектеседі. Мейірбикенің рөлі пациентке оның жағдайының қаншалықты тез және табысты тұрақтанатынын көбіне оның мінез-құлқы анықтайтынын түсіндіру [31].
Қиындыққа қарамастан, бронх демікпесі емдеуге төзімді, соның арқасында тұрақты және ұзақ мерзімді ремиссияға қол жеткізуге болады. Олардың жағдайын үнемі бақылау пациенттерге астма ұстамасының басталуын толығымен болдырмауға, құрысуды тоқтату үшін есірткі қолдануды азайтуға немесе жоюға мүмкіндік береді, сонымен қатар белсенді өмір салтын жүргізеді. Бронх демікпесі диагнозы қойылған адамдарды емдеу мен сауықтыруда мейіргерлердің үлесін асыра бағалау қиын. Мейіргер көпшіл және кәсіби болуы керек, пациенттің қажеттіліктері мен мәселелерін анықтай білуі керек. Сондай-ақ оның жұмысы ұстамалар кезінде өзін-өзі емдеуді үйрету болып табылады, өйткені науқастың әл-ауқаты ғана емес, оның өмірі де осыған байланысты. Бронх демікпесіндегі мейірбикелік процесс пациенттердің жалпы жағдайын жақсартуға, ремиссия басталғанға, сондай-ақ асқынулардың дамуын болдырмауға бағытталған. Сапалы күтім өмір сапасын едәуір жақсартып, оны ұзарта алады. Демек, бронх демікпесі бар пациентке күтім жасауда мейіргердің білім деңгейін зерттеу өзекті болып табылады.
Зерттеудің мақсаты:№3 қалалық емханадағы бронх демікпесімен ауыратын пациенттердің өмір сүру сапасын бағалаудағы мейіргердің рөлін сауалнама арқылы бағалау
Зерттеу міндеттері:
1.Тақырыпқа байланысты отандық және шетелдік әдебиеттерден ақпарат жинау;
2.Бронх демікпесінің Қазақстан, Қызылорда облысы және әлем бойынша статистикасын әзірлеу;
4.Бронх демікпесі бар пациенттердің өмір сүру сапасын бағалауда тұрғындар арасында сауалнама жүргізу;
5.Сауалнама нәтижесін талдау және қорытынды жасау;
6. Шетелдік тәжірибелер бойынша ұсыныс жасау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы
Алынған мәліметтер негізінде бронх демікпесімен ауыратын пациенттердің өмір сүру сапасына бағалау жүргізілді. Бронх демікпесімен ауыратын пациенттердің өмір сүрі сапасы,күтім көрсетудегі мейіргердің білім деңгейі, сондай-ақ профилактикалық шаралардың қажеттілігі мен жетілдірілуіне қатысты олардың пікірі зерттелді. Бронх демікпесінің қауіп факторларының таралуы анықталды.
Жұмыстың көлемі мен құрылымы:
Зерттеу жұмысы 96 компьютерлік мәтін бетінен тұрады, 30 диаграммалар және 32 кестелер суреттелген. Дипломдық жұмыс кіріспе, әдебиеттерді шолу, зерттеу материалдары мен әдістері, зерттеудің нәтижелері, қорытынды,практикалық ұсыныстар, пайдаланылған ақпараттар тізімі 80 әдебиеттен,оның ішінде 50 шетелдік әдебиет,10 отандық әдебиет,20 интернет көзі және қосымшалардан тұрады
1-ТАРАУ. БРОНХ ДЕМІКПЕСІМЕН АУЫРАТЫН ПАЦИЕНТТЕРГЕ КҮТІМ КӨРСЕТУДЕГІ МЕЙІРГЕРДІҢ БІЛІМ ДЕҢГЕЙІ
1.1 Бронх демікпесі қаупінің пайда болуы және эпидемиологиялық факторлары.
Бронх демікпесі-бұл бронхтың қабынуымен және гиперреактивтілігімен сипатталатын адамның тыныс алу жүйесінің созылмалы ауруы [39].
Тыныс алудың бұзылуына байланысты, ол көптеген жағдайларда табиғатта экспираторлық сипатқа ие, кеуде қуысының қысылуы сезіледі. Кеуде қуысы максималды дем алу күйінде, яғни кеңейеді. Тыныс алуға мойынның, иық белдеуінің, артқы және іш қабырғасының барлық бұлшықеттері қатысады [40].
Аурудың даму себептері сыртқы және ішкі факторлар болуы мүмкін.
Ішкі факторлар: иммундық, эндокриндік, вегетативті жүйке жүйесінің биологиялық ақаулары, бронхтардың сезімталдығы мен реактивтілігі, мукоцилиарлы клиренс, өкпенің тамырлы эндотелийі, маст жасушалары. GINA халықаралық ұсыныстарында (2016 ж.) Семіздік пен жыныс ауруды дамытудағы ішкі факторлар қатарына жатқызылған (еркектер әйелдерге қарағанда жиі ауырады).