Файл: 2. Ультрадыбысты локаторды жмыс істеу принципін тсіндірііз азастанда жасанды серіктерді шыруды маызын баалаыз Сана жйесіне сипаттама берііз.docx

2.Заттардың агрегаттық күйлері мен фазалық ауысуларын (1,2-текті) түсіндіріңіз

Заттың агрегаттық күйі — бір заттың әр-түрлі күйі.Заттың бір күйден басқа бір күйге ауысуы оның еркін энергиясының, энтропиясының, тығыздығының, т.б. физикалық қасиеттерінің секірмелі өзгеруімен қоса қабат жүреді. Барлық зат үш түрлі – қатты, сұйық және газ тәрізді агрегаттық күйде болады. Мысалы, су p=101 325 Па=760 мм сын. бағ. қалыпты қысымда және Т=0°С температурада мұзға, Т=100°С температурада қайнап, буға айналады. Плазма заттың төртінші агрегаттық күйі болып есептеледі. Заттың агрегаттық күйі температура мен қысымға тәуелді. Заттың агрегаттық күйін анықтайтын негізгі шама – молекулалардың өзара әсерінің орташа потенциалдық энергиясының олардың орташа кинетикалық энергиясына қатынасы [

(T, p)]. Мыс., қатты денелер үшін (T, p)1, газдар үшін (T, p)1, ал сұйықтықтар үшін (T, p)1.басталады. Заттың бір агрегаттық күйден басқа бір күйге ауысуы оның потенциалдық энергиясының секірмелі өзгеруімен қоса қабат жүреді және ол молекулааралық қашықтық пен молекула аралық өзара әсерге тәуелді. Газдарда молекулааралық қашықтық молекулалардың сызықтық өлшемінен әлдеқайда үлкен. Сондықтан газда молекулалар бір-бірімен өзара әсерлеспейді деуге болады, олар еркін қозғала отырып, бүкіл көлемді толтырады. Кез келген газды белгілі бір қысым мен температурада сұйықтыққа, одан кейін қатты күйге келтіруге болады. Сұйықтықтар мен қатты денелерде (қоюланған не тығыздалған денелерде) молекулалар (атомдар), едәуір дәрежеде бір-біріне жақын орналасады да, олардың бір-бірімен әсерлесуі күштірек болып келеді. Осы себептен сұйықтықтар мен қатты денелер өз көлемдерін сақтайды. Дегенмен, қатты денелер мен сұйықтықтардағы молекулалар қозғалысының сипаты олардың әрқайсысында әр түрлі. Олардың құрылымы мен қасиеттерінің бір-бірінен өзгешелігі осы жағдаймен түсіндіріледі. Кристалл күйдегі қатты дене атомдары кристалдық тор түйіндерінің маңында әлсіз тербеліс жасайды. Мұндай денелердің құрылымы атомдардың реттелгендік (алыс және жақын реттелгендік) дәрежесінің жоғарылығымен сипатталады. Сұйықтық молекулаларының (атомдарының) жылулық қозғалысы молекулалардың тепе-теңдік қалып маңындағы әлсіз тербелістері мен олардың бір тепе-теңдік қалыптан басқа бір тепе-теңдік қалыпқа секірмелі түрде жиі ауысып тұруынан құралады. Сұйықтық бөлшектерінің тепе-теңдік қалыпқа ауысуы олардың орналасуында тек жақын реттіліктің болатындығын және оларға қозғалғыштық пен аққыштық қасиеттер тән екендігін көрсетеді. Ал, плазманың басқа агрегаттық күйлерден айырмашылығы – оның зарядталған бөлшектер (иондар, электрондар) газынан тұратындығы. Плазмада бөлшектер бір-бірімен үлкен қашықтықта әсерлесе береді. Бұл жағдай плазманың өзіне тән кейбір қасиеттерін анықтайды.

Құрылымы жағынан көбірек реттелген заттың агрегаттық күйінің одан гөрі азырақ реттелген күйге ауысуы белгілі бір температура мен қысымда секірмелі түрде (қ. Балқу, Қайнау), сондай-ақ, үздіксіз де (қ. Фазалық ауысу) жүруі мүмкін. Сондықтан, үздіксіз ауысу мүмкіндігі, Заттың агрегаттық күйінің әр түрге бөлінуінің шартты екендігін көрсетеді. Бұл жағдай сұйықтық құрылымын сақтайтын аморф денелердің, кейбір заттарда бірнеше кристалдық күйлердің, сұйық кристалдардың, т.б. болуымен дәлелденеді. Осыған байланысты қазіргі физикада З. а. к. ұғымының орнына одан гөрі кеңірек — фаза ұғымы пайдаланылады

3.Диодтың,триодтың вольт-амперлік сипаттамасын,жұмыс жасау принципін атап көрсетіңізДиодқа тура кернеу бергенде ток бірден көтеріледі. Яғни, диод ашылады. Ал кері кернеу бергенде ток өте аз мөлшерде болады, яғни диод жабық. Осы уақыттағы аз мөлшердегі болсын ток іс жүзінде еш уақытта есепке алынбайды-өйткені оның мөлшері расында да өте аз. Сондықтан да ол токты біз жоқ деп есептейміз.Егер де біз кері кернеуді белгілі бір мөлшерден көп артық берсек, онда кері ток бірден көп мөлшерге артады. Көп мөлшерге артқан токтың зияны сол диод тесілді немесе диод «жанып кетті» дейді. Бірақ тура берген кернеуіміздің өзі де белгілі бір мөлшерден жоғарыламауы керек. Өйткені ондай жағдайда да әлгі «жанып кетті» деген нәрсе міндетті түрде болады. Бұларды Д226А немесе Д242 деген сияқты белгілермен атайды. Мұндағы Д - диод деген сөз, ал тұрған сан заводтың конструкциялық рет саны. Ал соңындағы әріп - аспап тобының түрі. Кремнийден жасалған диодтардың тура кедергісі германийге карағанда сәл көбірек, ал кері кедергісі он есеге артық. Кремний диодының тағы бір артықшылығы оның жұмыс температурасының 180 - 200°С-ге дейін жететіндігі. Яғни ток тығыздығы жоғары. Осыған байланысты қуаттары бірдей болғанда кремний диодтарының көлемі кіші болып келеді. Бірақ та, табиғатта таза кремнийді алып, оны сол қалпында сақтау біраз қиыншылықтар туғызады. Соның салдарынан кремнийден жасалған жартылай өткізгіш аспаптар біраз қымбат тұрады. Ал кремний дегеніміз жер бетінде оттегіден кейін таралуы бойынша екінші орын алатын элемент.

Триод – электронды түтік, оның ішінде анод пен катод арасындағы кеңістікке үшінші электрод (басқару) – тор орналасады. Триодтар айнымалы кернеулер мен токтарды күшейту және генерациялау үшін, сондай-ақ баяу өзгеретін кернеулерді күшейту үшін қолданылады (тұрақты ток күшейткіш).

Құрылымдық жағынан триод жоғары вакуумы бар шыны немесе металл цилиндр түрінде жасалған. Шардың ішіне электродтар орналастырылған: анод А, катод К және басқару торы С (4.1 а-сурет).

Басқару торы, әдетте, жұқа отқа төзімді сымның спираль түрінде жасалады және катодтан анодқа ұшатын электрондардың ағынының тығыздығын бақылау үшін қызмет етеді. 4.1 б суретінде триодтың таңбасы көрсетілген.

R потенциометрінен шамның анодты-катодтық бөлігіне оң кернеу U беріледі.Потенциометрден Rm. желі бөліміне




ka - лампаның катодына полярлығы өзгеруі мүмкін тор кернеуі беріледі (4.2-сурет). Осылайша, анод пен тордың пайда болған электр өрісі ағынның электрондарына әсер етеді. Дегенмен, тор өрісінің әрекеті әлдеқайда күшті, өйткені тор мен катод арасындағы қашықтық анод пен катод арасындағы қашықтыққа қарағанда 100 есе аз. Демек, тор кернеуі аз диапазонда өзгерген кезде анодқа түсетін электрондар саны, демек, анодтық ток 1а қатты өзгереді.

Ток кернеуінің сипаттамалары және триодтың параметрлері

Тізбекті есептеулер үшін, сондай-ақ олардың параметрлерін анықтау үшін триодтардың сипаттамалары қолданылады.

Анодты-тордың сипаттамасы - анодтық токтың 7 тор кернеуіне Uc анодтық кернеуде Uc = const тәуелділігі (4.3-сурет). Схемасы 4.3-суретте көрсетілген қондырғының көмегімен сипаттама алынады.

Ua тұрақты мәнінде Uc мәні аспаптардың көрсеткіштерін және мА алып, Япс потенциометрінің көмегімен өзгертіледі.

Тордағы белгілі бір теріс кернеуде Uc қолданбасы / a = 0, яғни триод анодтық токта құлыпталады. Тордағы теріс кернеудің төмендеуімен анод пен тордың жалпы өрісімен теріс кеңістік зарядының әрекетін өтеу нәтижесінде анодтық ток өседі. Тордағы белгілі бір оң кернеу кезінде кеңістік зарядының әрекеті толығымен бейтараптандырылады және қанықтыру режимі іске қосылады.

Анодтық кернеудің басқа мәнін орнату және U кернеуін қайтадан өзгерту арқылы біз тағы бір сипаттаманы аламыз.

Осындай сипаттамалардың қосындысы анодты-торлы сипаттамалар тобын құрайды.

Анодтың сипаттамасы / a-ға тәуелділік болып табылады.



Сипаттамалар 4.3-суретте көрсетілген орнату арқылы да алынады. Бірақ қазір Uc бекітілген, ал U потенциометр 7?|1а арқылы өзгереді. C7c әртүрлі мәндерінде қабылданған бірнеше сипаттамалар анодтық сипаттамалар тобын құрайды. Анодтық сипаттамалар шамның анодтық тогы бойынша анодтық кернеудің басқару әрекетін анықтайды.