Файл: 1. Заттар алмасуыны сатылары. Зат алмасуы 4 сатыдан трады. 1 саты.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.04.2024
Просмотров: 19
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
1.Заттар алмасуының сатылары.
Зат алмасуы 4 сатыдан тұрады.
1 саты – қоректік ас қорыту мүшелерінде ферменттер көмегімен тотығып, ыдырайды*катаболизм*
2 саты – ыдырау нәтижесінде пайда болған қарапайым заттар қанға сіңіп, организмдегі жасушаларға таралады.
3 саты – Аралық алмасу сатыларында жүреді. Бұл сатыда организмді жаңартуға қажетті жасушаларды түзетін энергиясы мол құрылыс материалдары синтездейді*анаболизм*
4 саты – Ыдырау өнімдері сыртқа шығарылады, яғни зат алмасуының соңғы өнімдері CO2. H2O. NH3 және т.б заттар организмнен шығады.
2.Көмірсулардың құрылыстары мен қасиеттері.
Энергетикалық қызмет. Көмірсулар – тірі клеткалар үшін энергия көзі. Олардың тотығулары кезінде клетканың тіршлігіне аса қажетті химиялық энергия бөліп шығарады.
Құрылыс қызметі. Көмірсу өсімдік клеткаларының қабырғаларын түзіп, құрылысшы қызметін атқарады. Күрделі көмірсулар ақуыздар *гликопротеиндер* және майлармен *гликолипидтер* қосылып және клетка қабықшасының құрамына кіреді.
Қор жинау қызметі. Қордағы қоректік заттар, мысалға гликоген, мен крахмалдар – көмірсулар.
3.Көмірсулараларды қорытылуы. Көмірсуларды қорытуға қатысатын ферметтер.
Көмірсулар ауыз қуысында сілекей сөліндегі α-амилаза
ферментінің әсерінен декстриндерге (мальтаза мальтоза; 2
глюкозаға дейін), гликоген глюкоза. Тамақтың түйірі
асқазанға сілекейге шыланған асқазан сөлінен, тағам
құрамындағы α-амилаза көмірсуды қорыта береді. Асқазан сөлі
тамақ түйіріне толық сіңірілген соң, α-амилаза өз әсерін тоқтатады.
Себебі асқазанның РН қышқыл, α-амилазаның әсерін жояды.
Асқазан сөлінде көмірсуларды ыдырататын ферменттер
болмайды, ал тағаммен түскен целлюлоза ас қорыту жолында
сәйкес ферменттер болмағандықтан қорытылмайды, ол ішектің
перистальтикасын күшейтеді. Ішек қуысында сілтілік орта
болғандықтан тамақ түйіріндегі амилазаның активтілігі қайта
оралады, осы кезде ұйқы безінің ішек сөлінің α-амилазасы
түзіледі: крахмал – гликоген – мальтозаға дейін ыдырайды,
мальтоза ішек сөлінің ұйқы безінің мальтазасының әсерінен
глюкозаға, ішек сөліндегі сахараза дисахаридті ыдыратады, яғни
барлық гексоздарға дейін ыдырайды, олардың ең көбі глюкоза.
4.Моносахаридтердің сіңірілуі. Моносахаридтердің сіңірілу механизмдері мен сіңірілу жылдамдығы.
Моносахаридтер ащы ішек эпителийінің микробүрлері арқылы әр түрлі жылдамдықпен сіңіріледі: галактоза > глюкоза > фруктоза > пентозалар. Галактоза мен глюкоза концентрация градиентіне қарсы екінші реттік активті транспорт жолымен. АТФ энергиясы жұмсалынады. Энтероцит мембранасындағы N а +,К + -АТФ-аза әсерінен АТФ ыдырағанда 3 N а + ионы жасуша сыртына, ал 2К + - ішіне кіреді. Мембранада N а + мен К + иондарының электрохимиялық градиенті түзіледі. Осы градиент энергиясын пайдалана отырып 1 N а + мен 1 глюкоза арнайы тасымалдаушы белоктармен байланысып энтероцитке түседі.
5.Сіңірілген моносахаридтердің тағдыры
6.Гликогеногенез, түсінік, осы үрдістің биологиялық маңызы.
Глюкозадан гликогеннің түзілуін гликогеногенз дйді. Гликогеногенез глюкокиназа (бауырда) және гек-сокиназа (басқа тіндерде) ферментінің қатысуымен глюкозаның фосфорлануынан басталады, осы реакция нәтижесінде глюкозо-6-фосфат түзіледі. Екінші сатысында глюкозо-6-фосфат фосфоглюкомутаза ферментінің әсерінен глюкозо-1-фосфатка айналады. Содан кейін нуклеотидтік алғы затының (УДФ-глюкоза) синтезі журеді. Уридиндифосфат-глюкоза УТФ пен глюкозо- 1-фосфаттың әрекеттесу реакциясы нәтижесінде түзіледі.
7.Гликогенолиз, гликогенолиз жолдары.Гликогенолизді катализдейтін ферменттер.Осы үрдістің биологиялық рөлі.
Гликогенолиз - гликогеннің глюкозаға дейін ыдырауының биохимиялық процесі, негізінен бауырда және бұлшықетте жүреді . Гликогенолиздің негізгі міндеті - қандағы глюкозаның тұрақты деңгейін сақтау. Гликогенолизді реттеу гликогеногенезді бірінен екіншісіне ауысу типі бойынша реттеумен бірге жүзеге асырылады. Гликогенезді реттеуге қатысатын маңызды гормондар - инсулин, глюкагон және адреналин .
ЖОЛДАРЫ:
фосфоролиз:
фосфорилаза Н3РО4 гликоген (n) гликоген (п-1) + глю-1-ф глюкоза-6-ф басқа тiндерде тотығады. бауырда глю-6-фосфатаза болгандыктан глю-6-фосфаттан фосфор кышқылы бөлініп шығады, бос глюкоза генатоциттен канга түседі, баска тiндерге тасымалданады. глю-6-ф мембрана аркылы оте алмайды.
Биологиялық рөл: анаэробты процестің арқасында оттегімен жеткіліксіз қамтамасыз етілген жағдайда қарқынды жұмыс істейтін бұлшықеттер жеткілікті қуат алады.
8.Бауырдың глюкостатикалық қызметі (ағылшын немесе орыс тілінде).
The glucostatic function of the liveris to maintain the level of glucose in the blood (3.3-6.1 mmol/l) and is provided by three processes:
1) glikogenogeneza,
2) glycogenolysis
3) gluconeogenesis (synthesis of glucose from intermediate breakdown products
of proteins, lipids, carbohydrates).
Глюкостатическая функция печени заключается в поддержании уровня
глюкозы в крови (3,3-6,1 мМоль/л) и обеспечивается тремя процессами:
1) гликогеногенезом,
2) гликогенолизом
3) глюконеогенез (синтез глюкозы из промежуточных продуктов распада
белков, липидов, углеводов)
9.Қандағы глюкозаның мөлшері. Глюкоза үшін бүйрек шегі.
Глюкоза маңызды зат алмасу азығы болып есептеледі, тірі тіндерді энергиямен қамтамасыз етеді. Адам организмде қандағы глюкозаның керекті мөлшері (100 мг % шамасында) гликогеннің синтезі мен ыдырауы арқылы тұрақтандырылады. Қандағы глюкоза литріне миллимолиммен (ммоль / л) өлшенеді. Өлшеу қандағы глюкоза өлшегіш пен сынақ жолағын қолдану арқылы жүзеге асырылады.
4,0-5,9 ммоль / л қант диабеті жоқ
(72-106 мг / дл). 1 типті қант диабеті 5-7 ммоль / л (90-126 мг / дл). Диабет 2 типа 4–7 ммоль/л (90–126 мг/дл)
Гликемия белгілі бір критикалық деңгейден асқанда (әдетте 8,9-10,0 ммоль / л немесе 160-180 мг / дл), проксимальды түтікшелер «шамадан тыс жүктеледі» - және барлық артық глюкоза екіншілік (қуықпен шығарылады) зәрге түседі. Бұл маңызды сәт «бүйрек шегі» деп аталды.
10.Глюкозаның тотығу жолдары: анаэробты гликолиз (реакциялардың схемалық тізбегі). Энергетикалық баланс.
Анаэробты гликолиз (грек тілінен аударғанда glycys – тәтті, lysis – еру, ыдырау деген мағынада) – глюкозаның
адам мен жануарлардың тіндерінде оттексіз жағдайда сүт қышқылына дейін ыдырауы. Жасуша цитоплазмасында өтеді, 11 реакциядан тұрады.
Глюкоза-2 лактат+4АТФ Гликолиз кезінде 4 АТФ түзіледі:
• егер гликолиз глюкозадан басталса, 2 молекула АТФ 1-ші және 3-ші реакцияға жұмсалып, 2 АТФ қорға жиналады.
• егер гликолиз гликогеннің фосфоролизінен басталса, онда тек 3-ші реакцияға 1 АТФ жұмсалып, 3 АТФ қорға жиналады.
11. Глюкозаның аэробты тотығуының гликолитикалық жолы. Энергетикалық баланс.
Сатылары:
I. глюкозаның ПЖҚ-на дейін тотығуы (цитоплазмада гликолиз);
II. ПЖҚ-ның тотығудан декарбоксилденіп, АСҚ түзуі;
III. АСҚ-ның ҮКЦ-де тотығуы;
IV. БТ (энергия және эндогенді судың түзілуі;
V. ТФ, АТФ түзілуі. ІІ-V сатылары митохондрияда өтеді.
ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ.
цитоплазмада 2 АТФ және 2 НАДН2 түзіледі. глюкозаның 1 молекуласы аэробты жолмен тотыққан кезде 2 молекула ПЖҚ түзіледі.
ПЖҚ митохондрияға түсіп тотығудан декарбоксилденіп, 2 АСҚ және 2 НАДН2 түзеді. Түзілген НАДН2 БТ-да тотығып, ТФ нәтижесінде 3х2=6 АТФ түзеді. 2 АСҚ Кребс циклінде тотығып, 6 НАДН2,
2ФПН2 және 2АТФ, түзеді, сонда 2 АСҚ тотыққанда 2х12=24 АТФ түзіледі.
Цитоплазмада 2АТФ Митохондрияда 6 АТФ + 24 АТФ Шөрнек механизмдері 4 немесе 6 АТФ. Сонымен глюкозаның 1 молекуласы
тотыққанда 36 немесе 38 АТФ түзіледі.
12. Глюкозаның пентозофосфатты тотығу жолы және маңызы
Пентозофосфатты цикл (ПФЦ) глюкозаның цитоплазмада анаэробты жағдайда СО2 дейін
тотығуы. •Бауыр, сүт және бүйрекүсті бездерінің қыртысында, қанның қызыл жасушаларында, май
тінінде өтеді.
МАҢЫЗЫ. ПЕНТОЗАФОСФАТТЫ ЦИКЛ.
ПФЦ маңызы: •НАДФН2-ң 50%-ы пентозофосфатты жолда түзіледі. НАДФН2 келесі үрдістерге жұмсалады: а) бос май қышқылдары, холестерол
және кетон денелерінің биосинтезіне;ә) ксенобиотиктер мен кейбір эндогенді
метаболиттерді залалсыздандыруға; б) тотыққан глутатионды
тотықсыздандыруға; г) қан жасушаларының НАДФНоксидазды жүйесінің жұмысына. ПФЦ маңызы:
•Пентозалар түзіледі. Пентозалар: нуклеин қышқылдарының; нуклеозидтрифосфаттардың; коферменттердің; гликозамингликандардың (ГАГ) түзілуіне жұмсалады. Пентозалардың артық мөлшері глюкозаға
айналып, ол гликоген түрінде қорға жиналуы мүмкін.
13. Көмірсулар алмасуының соңғы өнімдерінің бөлінуі.
Көмірсулар алмасуының соңғы өнімдері
Н2О және СО2. СО2 карбоксилдену реакцияларына (БМҚ биосинтезіне) пайдаланылуы мүмкін, СО2 негізгі бөлігі өкпе арқылы бөлінеді. Н2О биологиялық тотығу кезінде түзіледі және гидролиз, гидратация үрдістеріне
пайдаланылады, ал қалған бөлігі бүйрек, тері бездері, дем алған ауамен, аз мөлшері тоқ ішек арқылы бөлінеді.
14.Тағам липидтері, олардың жіктелуі мен маңызы.
ТАҒАМ ЛИПИДТЕРІ: ТРИАЦИЛГЛИЦЕРИДТЕР (ТАГ), ФОСФОЛИПИДТЕР (ФЛ), ХОЛЕСТЕРОЛ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭФИРЛЕРІ (ХЭ), КӨП ҚАНЫҚПАҒАН МАЙ ҚЫШҚЫЛДАРЫ (КҚМҚ).
ТӘУЛІКТІК МӨЛШЕРІ: 60-80 Г ӨСІМДІК ЖӘНЕ ЖАНУАР ТЕКТЕС
МАЙЛАР, 300-500 МГ ХОЛЕСТЕРОЛ ЖӘНЕ ХЭ, 2% - КҚМҚ.
Тағам липидтерінің көп бөлігі - майлар. Майлар ұйқы безі және аш ішектің кілегейлі қабықшасы бөліп шығаратын ферменттер - липазалар әсерінен аш ішекте гидролиз арқылы ыдырайды.
15.Липидтер қорытылуына панкреатиттік және ішек липазаларынын қатысуы.
Панкреатидтік липаза (рН оптимумы 8,0-9,0) келесі реакцияны катализдейді:ТАГ→β-МАГ+2 БМҚ.
• Ішек сөлі липазасы (рН оптимумы 8,0-9,0) – келесі реакцияны катализдейді:β-МАГ→глицерин+ БМҚ
16.Өт қышқылдары, өкілдері, маңызы.
ӨТ ҚЫШҚЫЛДАРЫНЫҢ МАҢЫЗЫ:
1. МАЙЛАРДЫ ЭМУЛЬСИЯЛАЙДЫ
2. ҰЙҚЫ БЕЗІ ЛИПАЗАСЫН АКТИВТЕЙДІ
3. МИЦЕЛЛА ТҮЗУГЕ ҚАТЫСАДЫ
4. ХОЛЕСТЕРОЛДЫҢ АҒЗАДАН БӨЛІНУІНІҢ НЕГІЗГІ ЖОЛЫ
5. ЕРІТКІШТІК ФУНКЦИЯ АТҚАРАДЫ, төмендегі арақатынаста болғанда холестерол ерігіш болады: 1,0 : 2,5 : 12,
Өт қышқылдары (ӨтҚ) ХС-ң бауырда тотығуы нәтижесінде түзіледі. ӨтҚ глицин және тауринмен конъюгацияланады да, жұп ӨтҚ: vгликохоль, гликодезоксихоль; vтаурохоль, тауродезоксихоль қышқылдары түрінде кездеседі. Ішекте майлардың эмульсиялануына қатысады, өйткені ӨтҚ тұздары май/су беткейіндегі беттік керілісті азайтумен қатар түзілген эмульсияны тұрақтандырады. 2. МИЦЕЛЛАНЫ ТҮЗУГЕ ҚАТЫСАДЫ 3. ХС-Ң АҒЗАДАН БӨЛІНУІНІҢ НЕГІЗГІ ЖОЛЫ (ХС ӨтҚ-на дейін тотығады). 4. ЕРІТКІШТІК ФУНКЦИЯ АТҚАРАДЫ: 5. ХС: ФЛ: ӨтҚ белгілі бір арақатынаста болғанда=1, 0 : 2, 5 : 12, 5 ХС еріген күйде болады. ӨтҚ сіңірілуге қатысқаннан кейін қайтадан ішек қуысына түсуі немесе v. рortae арқылы бауырға, одан (өт жолы арқылы) өт қабына, одан кейін секрецияланатын өтпен бірге қайтадан ішек қуысына келеді. Сонымен үнемі бауыр мен ішек арасында өт қышқылдарының циркуляциясы өтіп тұрады. Бұл айналым өт қышқылдарының бауыр-ішек айналымы немесе энтерогепатикалық айналым деп аталады, цикл тәулігіне 6 -8 рет қайталанып отырады. Бұл айналым ХС-ті үнемдейді.
17.Ішек қуысында өтетін процестер.
Майлардың эмульсиялануы. Липидтердің гидролизі. Мицелланың түзілуі. Сіңірілу.
18.Мицелла, құрамы, түзілуі және маңызы. (ағылшын және орыс тілінде).
A micelle is an aggregate of surfactant molecules dispersed in a liquid, forming a colloidal suspension. A typical micelle in water forms an aggregate with the hydrophilic "head" regions in contact with surrounding solvent, sequestering the hydrophobic single-tail regions in the micelle centre.
Құрамы.
In each molecule, a long hydrophobic radical is linked to a polar (hydrophilic) group. During the formation of a micelle, the molecules combine so that hydrophobic radicals form the core (inner region), and hydrophilic groups form the surface layer of the micelle. The minimum concentration of surfactants in solution, at which stable micelles are formed in the system, which are in equilibrium with non-associated surfactant molecules, is called the critical micelle concentration.
Мицеллы (уменьшительное от лат. mica «частица, крупинка») — это агрегаты поверхностно-активных веществ (ПАВ) в коллоидном растворе (золe), состоящие из большого количества амфифильных молекул. Как пример можно привести мицеллы додецилсульфата в воде. Раствор ПАВ, в котором мицеллы находятся в равновесии с одиночными неассоциированными молекулами — мономерами — называется мицеллярным раствором.
Құрамы.
В каждой молекуле длинный гидрофобный радикал связан с полярной (гидрофильной) группой. При образовании мицеллы молекулы объединяются так, что гидрофобные радикалы образуют ядро (внутреннюю область), а гидрофильные группы — поверхностный слой мицеллы. Минимальную концентрацию поверхностно-активных веществ в растворе, при которой в системе образуются устойчивые мицеллы, находящиеся в равновесии с неассоциированными
