Файл: 1. Заттар алмасуыны сатылары. Зат алмасуы 4 сатыдан трады. 1 саты.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.04.2024
Просмотров: 23
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
молекулами поверхностно-активного вещества, называют критической концентрацией мицеллообразования. Если дисперсионной средой является органическая жидкость, ориентация молекул в мицелле может быть обратной: ядро содержит полярные группы, а гидрофобные радикалы обращены во внешнюю фазу (обратная мицелла)[3]. частицы в коллоидных системах, состоящие из нерастворимого в данной среде ядра очень малого размера, окружённого стабилизирующей оболочкой адсорбированных ионов и молекул растворителя.
Значение: нерастворимые в воде липиды участвует в абсорбции продуктов гидролиза.
19.Липидтер алмасуындағы ішек қабырғасының, өкпенің, бауырдың, май тінінің ролі.
ЛИПИДТЕРДІҢ АРАЛЫҚ АЛМАСУЫНА БАРЛЫҚ ОРГАНДАР МЕН ТІНДЕР ҚАТЫСАДЫ. СОНЫҢ ІШІНДЕ •ІШЕК, •ӨКПЕ, •БАУЫР,
•МАЙ ТІНІ ЕРЕКШЕ РОЛЬ АТҚАРАДЫ.
Ішек қабырғасында липидтер алмасуының келесі үрдістері жүреді: 1) мицелланың ыдырауы, 2) b-МАГ липогенезге жұмсалады 3) a-МАГ ішек жасушаларының липазасы әсерінен БМҚ мен глицеринге дейін липолизге ұшырайды 4)хиломикрон ( ХМ) түзілуі, 5) липонеогенез, 6) ФЛ түзілуі (аз мөлшері), 7) Холестерин эфирлері аз мөлшерде түзілуі.
Липидтер алмасуындағы өкпенің ролі.
ХМ қорға жиналады (барьерлік және қор ретінде қызмет көрсетеді).
ХМ құрамына кіретін ТАГ өкпеде гидролизге ұшырайды. ХМ гидрофобты ядросы және гидрофильді қабаттан тұратын липидтердің тасымалдану формасы, ол лимфа тамырлары арқылы өкпеге түседі. Қалдық ХМ тек бауырға түседі. Себебі бауыр мембраналарында оларды байланыстыратын рецепторлар бар.
Липидтер алмасуындағы бауырдың ролі.
Бауырға тағам липидтерінің қорытылу өнімдері және 30% гидролизденбеген майлар 2 түрлі жолмен – 90% артериалық (бауырлық артерия) және 10% қақпа венасы (азотты қосылыстар, Н3РО4, глицерин, көміртек саны 10- нан аз БМҚ) арқылы түседі.
Бауырда келесі үрдістер өтеді:
I. анаболикалық үрдістер: ТАГ, холестерин, фосфолипидтер, кетон денелерінің синтезі; II. катаболикалық үрдістер: БМҚ- ның -тотығуы.
Липидтер алмасуындағы май тінінің ролі.
Май тіндерінде липогенез қарқынды ( ТАГ синтезі) жүреді, липонеогенез, ФЛ түзілуі, липолиз өтеді.
20.Хиломикрондар, құрамы, түзілетін орны, маңызы.
ХМ құрамы: 80 пайыз ТАГ, 7 паз Фосфолипид, 5-11 пайз холестерин және оның эфирлері, 2 пайыз апобелок. ХМ ішек қабырғасында түзіледі. ХМ мен ТӨТЛП қанда жиналады - гипертриглицеридемия – хилезды қан.
21.Липопротеиндер-құрылысы,ролі.
ЛИПОПРОТЕИНДЕРДІҢ (ЛП) 3 ТҮРІ БАР:
1. ТЫҒЫЗДЫҒЫ ӨТЕ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (ТӨТЛП)- пре-β-ЛП
2. ТЫҒЫЗДЫҒЫ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (Т Т Л П) - β-ЛП.
3.ТЫҒЫЗДЫҒЫ ЖОҒАРЫ ЛИПОПРОТЕИН (ТЖЛП)- α-ЛП
ТЫҒЫЗДЫҒЫ ӨТЕ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (ТӨТЛП) –пре-β-ЛП 55%-ТАГ, 10%-ХЭ, 10%-Нәруыз, 18%-ФЛ, 17%-ХОЛЕСТЕРОЛ.
ФУНКЦИЯСЫ:
ЭНДОГЕНДІ ТАГ-тι бауырдан май тιндерιне тасымалдау.
ТЫҒЫЗДЫҒЫ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (ТТЛ П)-β-Л П
13%-ТАГ, 50%-ХОЛЕСТЕРОЛ, 21%-НӘРУЫЗ, 20-28%-ФЛ
ФУНКЦИЯСЫ: ХОЛЕСТЕРОЛДЫ бауырдан басқа тιндерге тасымалдау.
ТЫҒЫЗДЫҒЫ ЖОҒАРЫ ЛИПОПРОТЕИН (ТЖЛП)-α-Л П
3-5%-ТАГ,50%-НӘРУЫЗ, 20%-ХОЛЕСТЕРОЛ,27%-ФЛ
ФУНКЦИЯСЫ: ХОЛЕСТЕРОЛДЫ шеткι тιндерден бауырга тасымалдау.
лецитин+холестерин холестерид(хэ)+лизолецитин
22.Қанішілік липолиз. Осы процеске қатысатын ферменттер.
Қан тамыры ішілік липолиз. Бұлшық еттердің, май тінінің капиллярларының эндотелийінің сыртқы бетінде липопротеинлипаза (ЛПЛ) деген фермент орналасады. Ол адипоциттерде, миоциттерде түзіледі. ЛПЛ ХМ-дар мен ЛП-дер құрамындағы ТАГ-ты глицерин мен БМҚ-ға дейін ыдыратады. Кейін бұл түзілген өнімдер адипоциттер мен миоциттерге түседі.
23.БМҚ және глицеринді пайдалану жолдары (схемалық) (шетел тілінде – топқа байланысты ағылшын, қазақ немесе орыс тілінде)
БМҚ
Анаболикалық : ТАГ синтезі Фосфолипид синтезі
Катаболикалық: БМҚ β-тотығуы
Глицерол
Анаболикалық :ТАГ синтезі,Фосфолипид синтезі Глюконеогенез
Катаболикалық:Глицеролдың тотығуы.
24.ТАГ және ФЛ синтезіндегі фосфатид қышқылының рөлі.
25.Глицериннің тотығуы (схема), осы процестің энергетикалық балансы.
Глицерол цитоплазмада глицеролкиназа ферментінің қатысуымен фосфорланып, глицерофосфатқа, ол әрі қарай НАД-тәуелді дегидрогеназа арқылы тотығып, ФГА-ға айналады. ФГА гликолизге түсіп (гликолиз
реакцияларын қараңыз), пируватқа айналады. ПЖҚ митохондрияға түсіп, тотығудан декарбоксилденіп, АСҚ-ға айналады, ол ҮҚЦ-де тотығады.
Глицеролдың тотығуының энергетикалық балансы Глицерин тотыққанда 21 (23) АТФ, оның біреуі глицеринді активтеуге жұмсалатындықтан 20 (22)
АТФ қорға жиналады. Цитоплазмада: 2НАДН2 шөрнек механизмі глицерофосфатты 4 АТФ , малатты 6 АТФ. субстраттан фосфорлануда 2 АТФ
Митохондрияда: ПЖҚ декарбоксилденгенде 3 АТФ. Ацетил -КоА тотыққанда 12 АТФ түзіледі. Жиыны: 4(6)+2+3+12= 21 (23) – 1 = 20 (22) АТФ қор.
26.БМҚ β-тотығуы (схема) және энергетикалық балансы.
БМҚ бетта-ТОТЫҒУЫ бетта -тотығуда өзгеріске бета-орнындағы «С» түседі, сондықтан БМҚ-ң бетатотығуы деп аталады. Бетта -тотығуға қаныққан ұзын тізбекті жұп санды және моноқанықпаған БМҚ түседі.
Пальмитин қышқылының (С15Н31СООН) бетта-тотығуының энергиялық балансы АСҚ санын есептеймiз, ол көміртек санын екіге бөлгенге тең: АСҚ=Сn/2; Содан кейін цикл санын есептеймiз: цикл саны = Сn/2 -1.
Мұндағы Сn-көміртек саны. Пальмитин қышқылында 16 С, 16:2=8 АСҚ
Әрбiр АСҚдан 12 АТФ түзілетiндiктен, 8АСҚ толық тотыққанда, 8х12=96 АТФ түзiледi. Айналым саны 16:2-1=7 болатындықтан, 7 циклде 7ФПН2 және 7НАДН2
(бір циклде 1НАДН23АТФ),1ФПН2 2АТФ) түзіледі.Сонда:7ФПН2x 2АТФ -14АТФ. 7НАДН2x3АТФ=21АТФ;14+21=35АТФ түзiледi.
Сонымен, 96+35=131АТФ түзiледi.Пальмитин қышқылының 1 молекуласын активтендiруге және оны тасымалдауға 2АТФжұмсалатындықтан, 131АТФ-2АТФ,барлығы 129АТФ қорға жиналады.
27.Липидтер алмасудағы ҮКЦ, БТ,ТФ рөлі
ҮКЦ ролі – 1) АСҚ тотығатын үрдіс 2) ҮКЦ барлық метаболиттік үрдістерді өзара біріктіреді, 3) ҮКЦ түзілген өнімдер әртүрлі заттардың түзілуіне жұмсалады, яғни пластикалық ролі. Мысалы, альфа-КГ глутамин мен глутамин қышқылының негізін салушы, сукцинилКоА, немесе АЯҚ порфириндер синтезіне қажет, ҚСҚ глюконеогенездің негізгі өнімі, 4) БТ үшін тотықсызданған дегидрогеназалардың көзі.
Биологиялық тотығу барлық тірі жасушалардың митохондриясында жүретін тотығу реакцияларының жиынтығы болып табылады.Биологиялық тотығудың негізгі функциясы энергия бөлу мен эндогенді су түзу. БТ ерекшелігі: ол біртіндеп жүреді, көптеген аралық сатылар арқылы және протондар мен электрондардың бір ферменттік жүйеден басқасына бірнеше рет берілуі арқылы іске асады.Бұл кезде әр сатыда аз мөлшерде энергия бөлініп отырады.
28.Оттегінің активті формаларын атаңыз. Олар қалай түзіледі?
оттегінің активті формалары (Оаф):
02-Супероксид-анион
ОН -Гидроксил радикалы
NO- –АЗОТ ОКСИДІНІН РАДИКАЛЫ ж/е т.б.
LOO • липопероксирадикал (LOO•),
LO –алкилоксирадикал. Оттектің активті формалары
белоктарды, нуклеин кышкылдарды, коп канықпаган май кышкылдарды (КҚМҚ) тотықтырады.
КҚМҚ тотығуы липидтердің пероксидтік тотыгуы (ЛПТ) деп аталады.
Оттектің активті формаларының түзілуі: Ауыспалы валентті металлмен әрекеттескенде супероксид радикалы түзіледі: Fe++ + O2 -> Fe+++ + O2
• Ферменттік жолмен НАДФН- оксидазаның көмегімен (фагоциттердің
ферменттік жүйесі): НАДФН, + 2O2 -> НАДФ + 2(O2)
29.КҚМҚ пероксидті тотығу реакциялары, мәні.
Қанықпаған майлы қышқылдар көбінесе жануарлар ағзасында кездседі. Олардың негізгі өнімдері:
С17Н33СООН олеин қышқылы, С17Н34СООН линоль қышқылы, С17Н20СООН линолен қышқ., С17Н31СООН арахидон қышқылы.
Бөлме температурасында сұйық болады. Қан сарысуы мен холестеринін азайтады. Қанықпаған мй қышқылдарында бір н/е бірнеше қанықтыру нүктелері болады, онда сутегі атомдары болмайды.
30.Антиоксидант жүйесі: ферментті және ферментті емес.
Бос радикалды үрдістер қ.ж. ағзада үнемі және аз мөлшерде жүріп тұрады. Себебі жасушаларда олардан қорғайтын әр түрлі қорғаныш жүйелері антиоксидант жүйесі бар.
Ферментті емес – С,Е витаминдері бос радикалдар тізбегінің дамуын тоқтатады.
Ферментті жасушаларда оттектің активті формаларының активтілігін төмендететін спероксуддисмутаза, глутаминпредунтаза ферменттері бар.
31.АСҚ түзілуі және пайдалану жолдары.
32.БМҚ синтезі туралы түсінік.
БМҚ синтезі 3 сатыдан тұрады: І- АСҚ-ның митохондриядан цитоплазмаға тасымалдануы; ІІ- малонил-КоА-ның түзілуі; ІІІ- май қ-ның тізбегінің ұзаруы.
І сатысы: АСҚ-ның мх-дан цитоплазмаға тасымалдануы
АСҚ митохондрияның мембранасы арқылы цитоплазмаға өте алмайды. Оның тасымалдануына цитрат қатысады. Митохондрияда түзілген энергия жеткілікті болғанда, яғни НАДН 2 мен АТФ ҮКЦ-нің ферменттерінің (изоцитратдегирогеназа мен α -кетоглутаратдегидрогеназа) тежелуіне әкелгенде, цитраттың мөлшері көбееді, ол цитоплазмаға тасымалданады. Цитоплазмада ол қайтадан АСҚ мен ҚСҚ-ға ыдырайды. АСҚ БМҚ синтезіне қатысады. Митохондрия Цитоплазма АСҚ+ҚСҚ цитрат цитрат Н S КоА АТФ АДФ+Н 3 РО 4 АСҚ+ҚСҚ
ІІ сатысы: Малонил-КоА түзілуі
биотин АСҚ + СО 2 Малонил-КоА АТФ АДФ+Н 3 РО 4 Бұл реакция БМҚ синтезін реттеуші реакция.
ІІІ сатысы: май қ-ның тізбегінің ұзаруы
Бұл сатысына пальмитатсинтетаза деген мультиферменттік комплекс қатысады. Бұл комплекстің құрамында 7 активті орталықтар және 2 тиотобы ( S Н тобы) бар ацилтасымалдаушы белок (АТБ) болады.
33.Кетон денелерінің синтезі туралы түсінік. Кетон денелерінің тотығуы. Энергетикалық балансы.
Кетон денелері (КД) бауыр жасушаларының митохондриясында
түзіледі.
1. 2АСҚ ацетоацетил-КоА + НSКоА
2. Ацетоацетил-КоА+АСҚ β-гидроксиβ-метилглутарил-КоА (ГМГ-КоА)
3. β-гидрокси- β-метилглутарил-КоА ацетоацетат (І КД)АСҚ
34. Холестерин синтезі туралы түсінік. Холестерин синтезін реттелуі.
Ланостерол тегіс эндоплазмалық тордың мембраналарында холестеролға айналады. С14-тегі метил тобы тотықтырылып, 14-десметиланостерол түзеді.
2. Содан кейін C4-те тағы екі метил алынып, зимостерол түзіледі.
3. Әрі қарай, C8 = C9 қос байланысы C8 = C7 жағдайына ауысады және Δ7,24-холестадиенол түзіледі.
4. Содан кейін қос байланыс C5 = C6 жағдайына ауысады, десмостерол түзіледі.
5. Осыдан кейін бүйірлік тізбекте қос байланыс қалпына келіп, холестерин түзіледі.
(Бүйірлік тізбектегі қос байланыстың төмендеуі, сонымен қатар, холестерол биосинтезінің алдыңғы кезеңдерінде де болуы мүмкін.)
35.Атеросклероз дамуының биохимиялық негіздері.
36. Липидтер алмасуының соңғы өнімдері.
37.Нәруыз алмасуының ерекшеліктері. Азот балансы туралы түсінік.
Нәруыз алмасуының ерекшеліктері:
1. Адам ағзасында нәруыздар мен АҚ қор ретінде жиналмайды, тек қан
плазмасының нәруыздары (альбуминдер, глобулиндер) аз мөлшерде бауырда қорға жиналып, жедел қан кету жағдайында қанға түседі.
2.Нәруыздар жүйелі түрде тағаммен түсуі қажет, өйткені:
а) организмдегі нәруыз (ферменттер, гормондар, биологиялық активті заттар
түзіліп, ыдырап) үнемі жаңаланып отырады;
ә) тағаммен алмастырылмайтын АҚ түсіп тұруы қажет;
б) нәруыздар басқа заттар атқара алмайтын ерекше қызметтерді (реттеуші,
катализдік, тасымалдау) атқарады.
Организмге түскен нәруыз мөлшерінің жеткіліктілігін анықтау үшін «азотты баланс» түсінігі енгізілген. Азотты баланс – организмге тағаммен
түскен азоттың (нәруыз ретінде) организмнен зәр, фекалий арқылы
шығарылатын азотқа (мочевина, несеп қышқылы, креатинин және т.б.) арақатынасы. Азотты баланс
Оң азотты баланс: тағам арқылы түскен азот организмнен
экскрецияланатын азоттан көп болуы, өсіп келе жатқан организмде, жүкті әйелдерде.
Теріс азотты баланс: организмге тағам арқылы түскен азоттың
организмнен бөлінген зәр және нәжіс азотынан аз
болуы, қарт адамдарда, емшектегі балаларға нәруыз жеткіліксіз мөлшерде
түскенде, ашығу кезінде, үлкен аймақты күйікте, тін белоктарының ыдырауы
Нольдік (азотты тепетеңдік): организмге тағам арқылы түскен азоттың
организмнен бөлінген зәр және нәжіс азотына тең болуы, дені сау дұрыс тамақтанған ересек адамдарда болады.
Значение: нерастворимые в воде липиды участвует в абсорбции продуктов гидролиза.
19.Липидтер алмасуындағы ішек қабырғасының, өкпенің, бауырдың, май тінінің ролі.
ЛИПИДТЕРДІҢ АРАЛЫҚ АЛМАСУЫНА БАРЛЫҚ ОРГАНДАР МЕН ТІНДЕР ҚАТЫСАДЫ. СОНЫҢ ІШІНДЕ •ІШЕК, •ӨКПЕ, •БАУЫР,
•МАЙ ТІНІ ЕРЕКШЕ РОЛЬ АТҚАРАДЫ.
Ішек қабырғасында липидтер алмасуының келесі үрдістері жүреді: 1) мицелланың ыдырауы, 2) b-МАГ липогенезге жұмсалады 3) a-МАГ ішек жасушаларының липазасы әсерінен БМҚ мен глицеринге дейін липолизге ұшырайды 4)хиломикрон ( ХМ) түзілуі, 5) липонеогенез, 6) ФЛ түзілуі (аз мөлшері), 7) Холестерин эфирлері аз мөлшерде түзілуі.
Липидтер алмасуындағы өкпенің ролі.
ХМ қорға жиналады (барьерлік және қор ретінде қызмет көрсетеді).
ХМ құрамына кіретін ТАГ өкпеде гидролизге ұшырайды. ХМ гидрофобты ядросы және гидрофильді қабаттан тұратын липидтердің тасымалдану формасы, ол лимфа тамырлары арқылы өкпеге түседі. Қалдық ХМ тек бауырға түседі. Себебі бауыр мембраналарында оларды байланыстыратын рецепторлар бар.
Липидтер алмасуындағы бауырдың ролі.
Бауырға тағам липидтерінің қорытылу өнімдері және 30% гидролизденбеген майлар 2 түрлі жолмен – 90% артериалық (бауырлық артерия) және 10% қақпа венасы (азотты қосылыстар, Н3РО4, глицерин, көміртек саны 10- нан аз БМҚ) арқылы түседі.
Бауырда келесі үрдістер өтеді:
I. анаболикалық үрдістер: ТАГ, холестерин, фосфолипидтер, кетон денелерінің синтезі; II. катаболикалық үрдістер: БМҚ- ның -тотығуы.
Липидтер алмасуындағы май тінінің ролі.
Май тіндерінде липогенез қарқынды ( ТАГ синтезі) жүреді, липонеогенез, ФЛ түзілуі, липолиз өтеді.
20.Хиломикрондар, құрамы, түзілетін орны, маңызы.
ХМ құрамы: 80 пайыз ТАГ, 7 паз Фосфолипид, 5-11 пайз холестерин және оның эфирлері, 2 пайыз апобелок. ХМ ішек қабырғасында түзіледі. ХМ мен ТӨТЛП қанда жиналады - гипертриглицеридемия – хилезды қан.
21.Липопротеиндер-құрылысы,ролі.
ЛИПОПРОТЕИНДЕРДІҢ (ЛП) 3 ТҮРІ БАР:
1. ТЫҒЫЗДЫҒЫ ӨТЕ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (ТӨТЛП)- пре-β-ЛП
2. ТЫҒЫЗДЫҒЫ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (Т Т Л П) - β-ЛП.
3.ТЫҒЫЗДЫҒЫ ЖОҒАРЫ ЛИПОПРОТЕИН (ТЖЛП)- α-ЛП
ТЫҒЫЗДЫҒЫ ӨТЕ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (ТӨТЛП) –пре-β-ЛП 55%-ТАГ, 10%-ХЭ, 10%-Нәруыз, 18%-ФЛ, 17%-ХОЛЕСТЕРОЛ.
ФУНКЦИЯСЫ:
ЭНДОГЕНДІ ТАГ-тι бауырдан май тιндерιне тасымалдау.
ТЫҒЫЗДЫҒЫ ТӨМЕН ЛИПОПРОТЕИН (ТТЛ П)-β-Л П
13%-ТАГ, 50%-ХОЛЕСТЕРОЛ, 21%-НӘРУЫЗ, 20-28%-ФЛ
ФУНКЦИЯСЫ: ХОЛЕСТЕРОЛДЫ бауырдан басқа тιндерге тасымалдау.
ТЫҒЫЗДЫҒЫ ЖОҒАРЫ ЛИПОПРОТЕИН (ТЖЛП)-α-Л П
3-5%-ТАГ,50%-НӘРУЫЗ, 20%-ХОЛЕСТЕРОЛ,27%-ФЛ
ФУНКЦИЯСЫ: ХОЛЕСТЕРОЛДЫ шеткι тιндерден бауырга тасымалдау.
лецитин+холестерин холестерид(хэ)+лизолецитин
22.Қанішілік липолиз. Осы процеске қатысатын ферменттер.
Қан тамыры ішілік липолиз. Бұлшық еттердің, май тінінің капиллярларының эндотелийінің сыртқы бетінде липопротеинлипаза (ЛПЛ) деген фермент орналасады. Ол адипоциттерде, миоциттерде түзіледі. ЛПЛ ХМ-дар мен ЛП-дер құрамындағы ТАГ-ты глицерин мен БМҚ-ға дейін ыдыратады. Кейін бұл түзілген өнімдер адипоциттер мен миоциттерге түседі.
23.БМҚ және глицеринді пайдалану жолдары (схемалық) (шетел тілінде – топқа байланысты ағылшын, қазақ немесе орыс тілінде)
БМҚ
Анаболикалық : ТАГ синтезі Фосфолипид синтезі
Катаболикалық: БМҚ β-тотығуы
Глицерол
Анаболикалық :ТАГ синтезі,Фосфолипид синтезі Глюконеогенез
Катаболикалық:Глицеролдың тотығуы.
24.ТАГ және ФЛ синтезіндегі фосфатид қышқылының рөлі.
25.Глицериннің тотығуы (схема), осы процестің энергетикалық балансы.
Глицерол цитоплазмада глицеролкиназа ферментінің қатысуымен фосфорланып, глицерофосфатқа, ол әрі қарай НАД-тәуелді дегидрогеназа арқылы тотығып, ФГА-ға айналады. ФГА гликолизге түсіп (гликолиз
реакцияларын қараңыз), пируватқа айналады. ПЖҚ митохондрияға түсіп, тотығудан декарбоксилденіп, АСҚ-ға айналады, ол ҮҚЦ-де тотығады.
Глицеролдың тотығуының энергетикалық балансы Глицерин тотыққанда 21 (23) АТФ, оның біреуі глицеринді активтеуге жұмсалатындықтан 20 (22)
АТФ қорға жиналады. Цитоплазмада: 2НАДН2 шөрнек механизмі глицерофосфатты 4 АТФ , малатты 6 АТФ. субстраттан фосфорлануда 2 АТФ
Митохондрияда: ПЖҚ декарбоксилденгенде 3 АТФ. Ацетил -КоА тотыққанда 12 АТФ түзіледі. Жиыны: 4(6)+2+3+12= 21 (23) – 1 = 20 (22) АТФ қор.
26.БМҚ β-тотығуы (схема) және энергетикалық балансы.
БМҚ бетта-ТОТЫҒУЫ бетта -тотығуда өзгеріске бета-орнындағы «С» түседі, сондықтан БМҚ-ң бетатотығуы деп аталады. Бетта -тотығуға қаныққан ұзын тізбекті жұп санды және моноқанықпаған БМҚ түседі.
Пальмитин қышқылының (С15Н31СООН) бетта-тотығуының энергиялық балансы АСҚ санын есептеймiз, ол көміртек санын екіге бөлгенге тең: АСҚ=Сn/2; Содан кейін цикл санын есептеймiз: цикл саны = Сn/2 -1.
Мұндағы Сn-көміртек саны. Пальмитин қышқылында 16 С, 16:2=8 АСҚ
Әрбiр АСҚдан 12 АТФ түзілетiндiктен, 8АСҚ толық тотыққанда, 8х12=96 АТФ түзiледi. Айналым саны 16:2-1=7 болатындықтан, 7 циклде 7ФПН2 және 7НАДН2
(бір циклде 1НАДН23АТФ),1ФПН2 2АТФ) түзіледі.Сонда:7ФПН2x 2АТФ -14АТФ. 7НАДН2x3АТФ=21АТФ;14+21=35АТФ түзiледi.
Сонымен, 96+35=131АТФ түзiледi.Пальмитин қышқылының 1 молекуласын активтендiруге және оны тасымалдауға 2АТФжұмсалатындықтан, 131АТФ-2АТФ,барлығы 129АТФ қорға жиналады.
27.Липидтер алмасудағы ҮКЦ, БТ,ТФ рөлі
ҮКЦ ролі – 1) АСҚ тотығатын үрдіс 2) ҮКЦ барлық метаболиттік үрдістерді өзара біріктіреді, 3) ҮКЦ түзілген өнімдер әртүрлі заттардың түзілуіне жұмсалады, яғни пластикалық ролі. Мысалы, альфа-КГ глутамин мен глутамин қышқылының негізін салушы, сукцинилКоА, немесе АЯҚ порфириндер синтезіне қажет, ҚСҚ глюконеогенездің негізгі өнімі, 4) БТ үшін тотықсызданған дегидрогеназалардың көзі.
Биологиялық тотығу барлық тірі жасушалардың митохондриясында жүретін тотығу реакцияларының жиынтығы болып табылады.Биологиялық тотығудың негізгі функциясы энергия бөлу мен эндогенді су түзу. БТ ерекшелігі: ол біртіндеп жүреді, көптеген аралық сатылар арқылы және протондар мен электрондардың бір ферменттік жүйеден басқасына бірнеше рет берілуі арқылы іске асады.Бұл кезде әр сатыда аз мөлшерде энергия бөлініп отырады.
28.Оттегінің активті формаларын атаңыз. Олар қалай түзіледі?
оттегінің активті формалары (Оаф):
02-Супероксид-анион
ОН -Гидроксил радикалы
NO- –АЗОТ ОКСИДІНІН РАДИКАЛЫ ж/е т.б.
LOO • липопероксирадикал (LOO•),
LO –алкилоксирадикал. Оттектің активті формалары
белоктарды, нуклеин кышкылдарды, коп канықпаган май кышкылдарды (КҚМҚ) тотықтырады.
КҚМҚ тотығуы липидтердің пероксидтік тотыгуы (ЛПТ) деп аталады.
Оттектің активті формаларының түзілуі: Ауыспалы валентті металлмен әрекеттескенде супероксид радикалы түзіледі: Fe++ + O2 -> Fe+++ + O2
• Ферменттік жолмен НАДФН- оксидазаның көмегімен (фагоциттердің
ферменттік жүйесі): НАДФН, + 2O2 -> НАДФ + 2(O2)
29.КҚМҚ пероксидті тотығу реакциялары, мәні.
Қанықпаған майлы қышқылдар көбінесе жануарлар ағзасында кездседі. Олардың негізгі өнімдері:
С17Н33СООН олеин қышқылы, С17Н34СООН линоль қышқылы, С17Н20СООН линолен қышқ., С17Н31СООН арахидон қышқылы.
Бөлме температурасында сұйық болады. Қан сарысуы мен холестеринін азайтады. Қанықпаған мй қышқылдарында бір н/е бірнеше қанықтыру нүктелері болады, онда сутегі атомдары болмайды.
30.Антиоксидант жүйесі: ферментті және ферментті емес.
Бос радикалды үрдістер қ.ж. ағзада үнемі және аз мөлшерде жүріп тұрады. Себебі жасушаларда олардан қорғайтын әр түрлі қорғаныш жүйелері антиоксидант жүйесі бар.
Ферментті емес – С,Е витаминдері бос радикалдар тізбегінің дамуын тоқтатады.
Ферментті жасушаларда оттектің активті формаларының активтілігін төмендететін спероксуддисмутаза, глутаминпредунтаза ферменттері бар.
31.АСҚ түзілуі және пайдалану жолдары.
32.БМҚ синтезі туралы түсінік.
БМҚ синтезі 3 сатыдан тұрады: І- АСҚ-ның митохондриядан цитоплазмаға тасымалдануы; ІІ- малонил-КоА-ның түзілуі; ІІІ- май қ-ның тізбегінің ұзаруы.
І сатысы: АСҚ-ның мх-дан цитоплазмаға тасымалдануы
АСҚ митохондрияның мембранасы арқылы цитоплазмаға өте алмайды. Оның тасымалдануына цитрат қатысады. Митохондрияда түзілген энергия жеткілікті болғанда, яғни НАДН 2 мен АТФ ҮКЦ-нің ферменттерінің (изоцитратдегирогеназа мен α -кетоглутаратдегидрогеназа) тежелуіне әкелгенде, цитраттың мөлшері көбееді, ол цитоплазмаға тасымалданады. Цитоплазмада ол қайтадан АСҚ мен ҚСҚ-ға ыдырайды. АСҚ БМҚ синтезіне қатысады. Митохондрия Цитоплазма АСҚ+ҚСҚ цитрат цитрат Н S КоА АТФ АДФ+Н 3 РО 4 АСҚ+ҚСҚ
ІІ сатысы: Малонил-КоА түзілуі
биотин АСҚ + СО 2 Малонил-КоА АТФ АДФ+Н 3 РО 4 Бұл реакция БМҚ синтезін реттеуші реакция.
ІІІ сатысы: май қ-ның тізбегінің ұзаруы
Бұл сатысына пальмитатсинтетаза деген мультиферменттік комплекс қатысады. Бұл комплекстің құрамында 7 активті орталықтар және 2 тиотобы ( S Н тобы) бар ацилтасымалдаушы белок (АТБ) болады.
33.Кетон денелерінің синтезі туралы түсінік. Кетон денелерінің тотығуы. Энергетикалық балансы.
Кетон денелері (КД) бауыр жасушаларының митохондриясында
түзіледі.
1. 2АСҚ ацетоацетил-КоА + НSКоА
2. Ацетоацетил-КоА+АСҚ β-гидроксиβ-метилглутарил-КоА (ГМГ-КоА)
3. β-гидрокси- β-метилглутарил-КоА ацетоацетат (І КД)АСҚ
34. Холестерин синтезі туралы түсінік. Холестерин синтезін реттелуі.
Ланостерол тегіс эндоплазмалық тордың мембраналарында холестеролға айналады. С14-тегі метил тобы тотықтырылып, 14-десметиланостерол түзеді.
2. Содан кейін C4-те тағы екі метил алынып, зимостерол түзіледі.
3. Әрі қарай, C8 = C9 қос байланысы C8 = C7 жағдайына ауысады және Δ7,24-холестадиенол түзіледі.
4. Содан кейін қос байланыс C5 = C6 жағдайына ауысады, десмостерол түзіледі.
5. Осыдан кейін бүйірлік тізбекте қос байланыс қалпына келіп, холестерин түзіледі.
(Бүйірлік тізбектегі қос байланыстың төмендеуі, сонымен қатар, холестерол биосинтезінің алдыңғы кезеңдерінде де болуы мүмкін.)
35.Атеросклероз дамуының биохимиялық негіздері.
36. Липидтер алмасуының соңғы өнімдері.
37.Нәруыз алмасуының ерекшеліктері. Азот балансы туралы түсінік.
Нәруыз алмасуының ерекшеліктері:
1. Адам ағзасында нәруыздар мен АҚ қор ретінде жиналмайды, тек қан
плазмасының нәруыздары (альбуминдер, глобулиндер) аз мөлшерде бауырда қорға жиналып, жедел қан кету жағдайында қанға түседі.
2.Нәруыздар жүйелі түрде тағаммен түсуі қажет, өйткені:
а) организмдегі нәруыз (ферменттер, гормондар, биологиялық активті заттар
түзіліп, ыдырап) үнемі жаңаланып отырады;
ә) тағаммен алмастырылмайтын АҚ түсіп тұруы қажет;
б) нәруыздар басқа заттар атқара алмайтын ерекше қызметтерді (реттеуші,
катализдік, тасымалдау) атқарады.
Организмге түскен нәруыз мөлшерінің жеткіліктілігін анықтау үшін «азотты баланс» түсінігі енгізілген. Азотты баланс – организмге тағаммен
түскен азоттың (нәруыз ретінде) организмнен зәр, фекалий арқылы
шығарылатын азотқа (мочевина, несеп қышқылы, креатинин және т.б.) арақатынасы. Азотты баланс
Оң азотты баланс: тағам арқылы түскен азот организмнен
экскрецияланатын азоттан көп болуы, өсіп келе жатқан организмде, жүкті әйелдерде.
Теріс азотты баланс: организмге тағам арқылы түскен азоттың
организмнен бөлінген зәр және нәжіс азотынан аз
болуы, қарт адамдарда, емшектегі балаларға нәруыз жеткіліксіз мөлшерде
түскенде, ашығу кезінде, үлкен аймақты күйікте, тін белоктарының ыдырауы
Нольдік (азотты тепетеңдік): организмге тағам арқылы түскен азоттың
организмнен бөлінген зәр және нәжіс азотына тең болуы, дені сау дұрыс тамақтанған ересек адамдарда болады.
