Файл: аза хандыы дуіріндегі дебиет бойынша зіндік жмыстар тапсырмалар жинаы Оудістемелiк рал Жоары оу орындарында 5В011700 аза тілі мен дебиеті.doc

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 02.05.2024

Просмотров: 78

Скачиваний: 0

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қамтылуға тиістi мәселелер


Студент бақылау жұмысын жазар алдында XVIII ғасырда Қазақстан жерiндегi болған маңызды тарихи оқиғаларды, оған байланысты еңбектердi оқып, танысып алуы керек.

Қазақ елiне жасаған жоңғар шапқыншылығы, Орта Азия мемлекеттерiмен қарым-қатынас, Қазақ халқының Ресей мемлекетiне қосылуы сияқты сол замандағы күрделi оқиғаларының елiмiздiң тарихында өзiндiк iзiн қалдырғаны белгiлi. Бақылау жұмысында осы оқиғалардың халқымыздың саяси-әлеуметтiк жағдайына, мәдениетiне, әдебиетiнiң дамуына тигiзген әсерi ашылып көрсетiлуi керек.

Жоңғар шапқыншылығына байланысты оқиғалардың, оның ауыр зардаптарының ауыз әдебиетiнiң батырлық жырлар, тарихи жырлар мен тарихи өлеңдер сияқты түрлерiндегi (“Қап қағылған”, “Шаңды жорық” т.б.) бейнеленуiне тоқталу керек.

Елiмiздiң тәуелсiздiгi мен елдiк қасиетiн сақтауға, бiрлiгiн орнықтыруға зор үлес қосқан атақты би-шешендердiң шешендiк өнердi дамытудағы өзiндiк орны. Олардың бiзге жеткен мұраларында сол дәуiрге қатысты оқиғалардың көрiнісi.

Халқымыздың тарихи жағдайына орай қалыптасқан жыраулық дәстүрдiң XVIII ғасырдағы даму сипаты. Жыраулар поэзиясындағы сол заман шындығының бейнеленуi, яғни тарихи оқиғалардың, елдiң тәуелсiздiгi, азаттық үшiн күресiне ұйтқы болған қоғам қайраткерлерi - хандар мен би-шешендердiң, батырлардың қажырлы да ерлiк істерiнiң бейнеленуi.

Қазақ хандығының Ресейге қосылуының тарихи мәнi. Қазақ қоғам қайраткерлерiнiң бұл жағдайда ұстанған саясаты, бағыты. Оның халықтың саяси-әлеуметтiк жағдайына тигiзген әсерi. Осы айтылған тарихи оқиғалардың, заман шындығының әдебиеттегi көрiнісiнiң бейнеленуiне талдау жасағанда көрнектi сөз шеберлерiнiң шешендiк сөздерi мен жыр, толғауларынан, ауыз әдебиетi үлгiлерiнен мысалдар келтiрiлiп отырылуы керек.

Сонымен бiрге әдебиеттiң халықтың әр замандағы дүниетанымын, салт-дәстүр, әдет-ғұрыптарын, рухани жан дүниесiн танытумен бiрге оның тәрбие құралы болғандығына да тоқталып, студент бұл жөнiндегi ой, пiкiрлерiн өз сөздерiмен баяндап, қорытындылап беруi қажет.
Мәтiн


  1. Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013.

  2. Он ғасыр жырлайды. – Алматы: «Дәуір», 2006.

  3. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Хрестоматия. Құрастырушы М.Мағауин. – Алматы: “Ана тілі», 1993.

  4. Бес ғасыр жырлайды. I том. Құрастырушылар М.Мағауин, М.Байділдаев. – Алматы: “Жазушы», 1989. 3-57-беттер.

  5. Мағауин М. Алдаспан. – Алматы: «Атамұра», 2006.

  6. Жеті ғасыр жырлайды. Екі томдық. (ХV ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең). Құрастырған Е.Дүйсенбайұлы. – Алматы: «Жазушы», 2004.

  7. «Ай, заман-ай, заман-ай». – Алматы: «Жазушы», 1991.

  8. Қожаберген Толыбайұлы. “Баба тiл”, “Елiм-ай”. Кітапта: Әбутәлиев Н. Ордабасы Қожаберген. – Алматы: “Жетi жарғы”, 1995.


Негiзгi әдебиеттер


  1. Тоқсамбаева А. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет: Оқу құралы. – Алматы: 2013.

  2. Мағауин М. Қобыз сарыны. – Алматы: «Атамұра», 2006.

  3. Мағауин М. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Жоғарғы оқу орындары студенттеріне арналған оқулық. – Алматы: "Ана тіл", 1992.

  4. Сүйіншәлиев X. Қазақ әдебиетінің тарихы. Жоғарғы оқу орындары филология факультеттері студенттеріне арналған оқулық. – Алматы: «Санат», 1994., 2005.

  5. Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы» І том. Құрастырған: Т.Кәкішұлы. – Алматы: «Қазақ университеті», 2001.

  6. Қазақ. Жоғарғы оқу орындары студенттеріне арналған оқу Құралы. Бас редақторы А. Қасымжанов. – Алматы: «Білім», 1994.

  7. Төреұлов Н. Қазақтың 100 би-шешенi. – Алматы: “Қазастан”, 1995.

  8. Қазақтың шешендік сөздері.  – Алматы: 2012.

  9. Төреқұлов Н., Қазбеков М. Қазақтың би-шешендерi. – Алматы: “Жалын», 1993.

Қосымша әдебиеттер


  1. Бораш Б.Т. Қазақ поэзиясындағы хандар тұлғасы. – Алматы: 2012.

  2. Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Оқулық. – Алматы: 2013.

  3. Айдарбаева Р. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. – Алматы: 2015.

  4. Қазақ хандығы. – Алматы: «Аруна» 2009.

  5. Құндақбаева Ж. Кейінгі орта ғасырлар кезеңіндегі Қазақстан тарихы (ХІІІ -ХVІІІ ғ. алғашқы жартысы): Оқу Құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2011.

  6. Аяған Б.Ғ. Қазақ хандығы тарихы: Құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. – Алматы, 2011.

  7. Ерте дәуiрдегi қазақ әдебиетi. – Алматы: “Ғылым”, 1983, 130-178-беттер.

  8. Жұмалиев Қ. XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ әдебиетi. – Алматы: “Мектеп»,1967.

  9. Сыдиқов Қ. Көркемдiк өрнектер (XV-XVIII ғасырлардағы ақын-жыраулар мұрасының көркемдiк ерекшелiктерi). – Алматы: “Рауан», 1992.

  10. Сыздықова Р. Қазақ әдеби тiлiнiң тарихы. – Алматы: «Ана тiлi», 1993.

  11. Танабаев Ө. Жыраулар поэзиясы және табиғат. – Алматы: ҚАЗақпарат, 1999.

  12. Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. – Алматы: “Жалын», 1994, 263-301-беттер.

  13. Ысмайылов Е. Жамбыл және халық ақынлары. – Алматы: “Санат”, 1996, 9-33-беттер.

  14. Тарақты А. Ауызша тарихнама. Кітапта: Қазақ. – Алматы: “Бiлiм”, 1994, 31-47-беттер.

  15. Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. – Алматы: “Қазақстан», 1994, 3-99-беттер.

  16. Әбiлқасымов Б. ХVIII-XIХ ғасырлардағы қазақ әдеби тiлiнiң нұсқалары. – Алматы: “Ғылым”, 1988, 3-57-беттер.

  17. Бердiбай Р. Эпос мұраты. – Алматы: “Бiлiм” , 1997, 104-125-беттер.

  18. Әбілов А.  Қазақ фольклоры және дәстүр сабақтастығы. І, ІІ бөлім. Қызылорда, 2007.

  19. Садырбайұлы С.  Сөз асылы сөзде (Қанатты сөздер және фольклор). – Алматы: 2009.    



23-тақырып. XVIII ҒАСЫРДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ ЗЕРТТЕЛУІ
Қамтылуға тиістi мәселелер
Халқымыздың тарихын, мәдениетiн, әдет-ғұрпын, салт-дәстүрiн, рухани әлемiн, дүниетанымын танып-бiлуде көркем әдебиетiмiздiң орны, мәнi. Тарих ғылымы кенжелеп дамыған халықтардың тарихын бiлудегi әдебиеттiң маңызы.

XVIII ғасырдағы жасалынған әдебиетiмiздiң, әдебиет өкiлдерiнiң өмiрi мен шығармашылығы жөнiндегi деректердiң бiздiң заманымызға жету жолы.

Аталған ғасыр әдебиетiне байланысты деректердi танып бiлудегi XIX ғасырдағы Шоқан, Ыбырай, Абай, т.б. қоғам қайраткерлерi еңбектерiнiң мәнi.

XIX ғасырдағы орыс, батыс саяхатшылары мен ғалымдары еңбектерiндегi XVIII ғасыр әдебиетiне байланысты деректер; олардың зертеудегi мақсаты, ерекшелiгi.

XX ғасырдың басындағы қазақ әдебиетiнiң тарихын тану мақсатында жазылған еңбектердiң ерекшiлiгi. XVIII ғасыр әдебиетi үлгiлерiнiң жариялануы, зертелуi. Ой-пiкiрлер.

Кеңес дәуiрiнiң 20-жылдарындағы әдебиеттану ғылымында зерттелуi. М.Әуезов, С.Сейфуллин, А.Байтұрсынов, т.б. сол сияқты белгiлi зертеушiлердiң осы бағытта жазған еңбектерi. Олардың ой-пiкiрлерiнiң өзiндiк ерекшелiктерi, мәнi.

Елiмiздiң мәдениетi мен әдебиетiнiң тарихын зерттеудегi сол жылдардағы қиыншылықтар. Саяси мән берiп таптық тұрғыдан қараудың, асыра сiлтеушiлiктiң әдебиет тарихын зертеуге тигiзген керi әсерi.

50-жылдардағы әдебиет тарихын зертеуге байланысты мәселелерiнiң көтерiлуi. XVIII ғасыр әдебиетiне байланыстты болған пiкiрталастар.

60-70-жылдарда аталған кезең әдебиетiнiң зерттелуi. Көпшiлiкке таныту, әдебиет үлгiлерiн жариялау, оқу орындарында оқытылу, оқу бағдарламасына енгiзiлу жайы. XVIII ғасырдың әдеби мұраларын, әдебиет өкiлдерi шығармаларын зерттеу, бағалаудағы Осы кездегi пiкiр қайшылықтардың ерекшелiктерi. Жарияланған зерттеу еңбектер. Көркем шығармалардың жариялануы.

80-жылдардан бергi кезеңдердегi, қазiргi әдебиеттану ғылымында зертелу ерекшелiгi. Жаңа бағыт, iзденістер. Бұл салада елеулi еңбек етiп келе жатқан белгiлi қазақ ғалымдарының ғылыми еңбектерi, оқу құралдары, т.б.

XVIII ғасырда өмiр сүрген жыраулар мен ақындар, би-шешендер мұраларының жариялану жайы. Жинақтар. Хрестоматиялық еңбектер. Аталған кезең әдебиетiн тереңдей зертеудiң қазiргi кезеңдегi қажеттiлiгi, мiндеттерi.
Мәтiн


  1. Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013.

  2. Он ғасыр жырлайды. – Алматы: «Дәуір», 2006.

  3. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Хрестоматия. Құрастырушы М.Мағауин. – Алматы: “Ана тілі», 1993.

  4. Бес ғасыр жырлайды. I том. Құрастырушылар М.Мағауин, М.Байділдаев. – Алматы: “Жазушы», 1989. 3-57-беттер.

  5. Мағауин М. Алдаспан. – Алматы: «Атамұра», 2006.

  6. Жеті ғасыр жырлайды. Екі томдық. (ХV ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең). Құрастырған Е.Дүйсенбайұлы. – Алматы: «Жазушы», 2004.

  7. «Ай, заман-ай, заман-ай». – Алматы: «Жазушы», 1991.

  8. Қожаберген Толыбайұлы. “Баба тiл”, “Елiм-Ай”. Кітапта: Әбутәлиев Н. Ордабасы Қожаберген. – Алматы: “Жетi жарғы”, 1995.


Негiзгi әдебиеттер


  1. Мағауин М. Қобыз сарыны. – Алматы: «Атамұра», 2006.

  2. Тоқсамбаева А. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет: Оқу құралы. – Алматы: 2013.

  3. Мағауин М. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Жоғарғы оқу орындары студенттеріне арналған оқулық. – Алматы: "Ана тіл", 1992.

  4. Сүйіншәлиев X. Қазақ әдебиетінің тарихы. Жоғарғы оқу орындары филология факультеттері студенттеріне арналған оқулық. – Алматы: «Санат», 1994., 2005.

  5. Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы» І том. Құрастырған: Т.Кәкішұлы. – Алматы: «Қазақ университеті», 2001.

  6. Ерте дәуiрдегi қазақ әдебиетi. – Алматы: “Ғылым”, 1983.

  7. Жұмалиев Қ. XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ әдебиетi. – Алматы: “Мектеп»,1967.

Қосымша әдебиеттер


  1. Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Оқулық. – Алматы: 2013.

  2. Айдарбаева Р. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. – Алматы: 2015.

  3. Бораш Б.Т. Қазақ поэзиясындағы хандар тұлғасы. – Алматы: 2012.Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: «Ана тiлi», 1991.

  4. XV-XVIII ғасырлардағы қазақ поэзиясы. – Алматы: “Ғылым”, 1982.

  5. Жұмалиев Қ. XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ әдебиетi. – Алматы: “Мектеп»,1967.

  6. Дербісәлин Ә. Әдебиет туралы толғаныстар. – Алматы: “Ғылым”, 1990.

  7. Әбутәлиев Н. Ордабасы Қожаберген. – Алматы: “Жетi жарғы”, 1995.

  8. Сыдықов Қ. Ақын, жыраулар. – Алматы: “Ғылым”, 1974.

  9. Сыздықова Р. Қазақ әдеби тiлiнiң тарихы. – Алматы: «Ана тiлi»,1993, 123-172-беттер.

  10. Сүйiншәлиев Х. XVIII-XIX ғасырлардағы қазақ әдебиетi. – Алматы: “Мектеп», 1981.

  11. Өмiрәлиев Қ. XV-XVIII ғасырлардағы қазақ поэзиясының тiлi. – Алматы: “Ғылым”, 1976.

  12. Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. – Алматы: “Жалын», 1994, 360-361-беттер.

  13. Ысмайлев Е. Жамбыл және халық ақындары. – Алматы: “Санат”, 1996, 9-33-беттер.

  14. Әбiлқасымов Б. ХVIII-XIХ ғасырлардағы қазақ әдеби тiлiнiң нұсқалары. – Алматы: “Ғылым”, 1988, 3-57-беттер.

  15. Бердiбай Р. Эпос мұраты. – Алматы: “Бiлiм” , 1997, 133-169-беттер.

  16. Төреұлов Н. Қазақтың 100 би-шешенi. – Алматы: “Қазастан”, 1995.

  17. Әбілов А.  Қазақ фольклоры және дәстүр сабақтастығы. І, ІІ бөлім. Қызылорда, 2007.

  18. Садырбайұлы С.  Сөз асылы сөзде (Қанатты сөздер және фольклор). – Алматы: 2009.    

  19. Қазақтың шешендік сөздері.  – Алматы: 2012.    

  20. Райыс Ғ. Сөз өнері теориясы. – Алматы: 2010.

  21. Смағұлов, Ж.Қ.  ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы. – Алматы: 2010.  

  22. Бабалар сөзі. Т. 27, 28. Тарихи жырлар. – Астана: 2006.    

  23. Адамбаев Б. Қазақ шешендері. – Алматы: 2008.


24-тақырып. ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНІҢ XVIII ҒАСЫРДАҒЫ ДАМУ СИПАТЫ


Қамтылуға тиістi мәселелер
Халықымыздың тарихындағы елеулi тарихи оқиғалардың елдiң саяси-әлеуметтiк өмiрiне, мәдениетiне, әдет-ғұрып, салт-дәстүрiне, т.б. рухани дәстүрлерi мен әдебиетiнiң дамуына әсерi.

Халық ауыз әдебиетiнiң кейбiр жанрлық түрлерiнiң (батырлық, тарихи жырлар, тарихи өлеңдер, шешендiк сөз, мақал-мәтелдер) тақырыптық, идеялық-көркемдiк жағынан дамуындағы ерекшелiктер. Заман талабына орай идеялық-көркемдiк iзденістер. қоғам өмiрi шындығының бейнеленуi.

Бастауын ежелгi дәуiрлерден алып XV-XVII ғасырларда қалыптасу, даму процесiнен өткен жыраулық дәстүрдiң XVIII ғасырдағы даму сипаты. Осы кезеңдегi өмiр сүрген белгiлi қазақ жырауларының жыраулық дәстүрдi дамытудағы орны. Шығармаларының тақырыптық, идеялық-көркемдiк ерекшелiктерi. Қоғамдық, саяси-әлеуметтiк мәселелерге тiкелей араласып, ықпал етуi. Шығармаларында даралық, жазба әдебиетiне тән сипат, белгiлердiң көрiну ерекшелiгi.

Толғау жанрының даму ерекшелiгi, түрленуi. Би-шешендердiң қоғамдық қызметi. Халық арасында олардың беделiнiң артуының себебi. Ол жөнiндегi пiкiрлер. XVIII ғасырда өмiр сүрген, қоғамдық істерге, ел басқару, тарихи, саяси-әлеуметтiк мәселелердi шешуге елеулi ықпал еткен көрнектi би-шешендердiң шешендiк сөздерi. Олардың мәнi.

Ақындар поэзиясының XVIII ғасырдағы, қалыптасу кезеңiндегi ерекшелiгi. Осы кезеңдегi Көтеш, Тәтiқара, Шал сияқты ақындар шығармашылығының өзiндiк ерекшелiктерi. Олардың шығармашылықтарының жыраулар поэзиясымен байланысы.

Қазақ әдебиетiнде ақындық өнердiң дамуындағы олардың алатын орны. Әдебиетiмiздiң ауызша түрлерiнiң дамуына негiз болған жағдайлар мен жоғарыдағы көрсетiлген мәселелер тарихи негiздерге сүйенiле отырылып, студенттiң өзiндiк ой қорытындыларымен баяндалып берiлуге тиіс.
Мәтін


  1. Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013.

  2. Арқаның айтыс ақындары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013.

  3. Он ғасыр жырлайды. – Алматы: «Дәуір», 2006.

  4. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Хрестоматия. Құрастырушы М.Мағауин. – Алматы: “Ана тілі», 1993.

  5. Мағауин М. Алдаспан. – Алматы: «Атамұра», 2006.

  6. Жеті ғасыр жырлайды. Екі томдық. (ХV ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең). Құрастырған Е.Дүйсенбайұлы. – Алматы: «Жазушы», 2004.

  7. «Ай, заман-ай, заман-ай». – Алматы: «Жазушы», 1991.



Негізгі әдебиеттер
Нағымов Ш.Н. Қазақ халқының рухани мәдениетінің тарихы. Оқулық. – Алматы: 2012.

Тоқсамбаева А. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет: Оқу құралы. – Алматы: 2013.

Смотрите также файлы