Файл: аза хандыы дуіріндегі дебиет бойынша зіндік жмыстар тапсырмалар жинаы Оудістемелiк рал Жоары оу орындарында 5В011700 аза тілі мен дебиеті.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 02.05.2024
Просмотров: 81
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Көршi халықтармен тату, ынтымақ бейбiт қарым-қатынаста тұру бағытында Төле айтыпты дейтiн сөздер (Қазыбекке айтқаны).
Ел iшiнiң тыныштығын сақтауға, бiрлiк-ынтымағын нығайтуға байланысты айтылған ойларына нақты мысалдар келтiрiлсiн.
Төле бидiң қоғам қайраткерi ретiнде тарихымызда, оның шешендiк өсиет, нақыл сөздерi мен толғауларының әдебиетiмiздiң тарихында алатын орны.
Мәтiн
-
Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013. -
Қазақтың би-шешендерi. 1,2-кiтап, – Алматы: “Жалын», 1999. -
Төле би. Құрастырған Дәуiтов С. А., “Мұраттас”, 1991. -
Төле бидiң тарихы. Байболов Қ. А., 1992. -
Билер сөзi. Құрастырған Кәкiшов Т. А., “Қазақ университетi”, 1992. -
Садырбайұлы С. Сөз асылы сөзде (Қанатты сөздер және фольклор). – Алматы: 2009. -
Қазақтың шешендік сөздері. – Алматы: 2012. -
Қазақтың 100 би-шешенi. – Алматы: “Қазақстан», 1995. -
Үш пайғамбар. Құрастырған Аян Нысаналы. А., 1992. -
Төле би. Зерттеу мақалалар мен толғаулар. Құрастырған М.Есламғалиұлы. А., Жазушы, 2000.
Негiзгi әдебиеттер
-
Тоқсамбаева А. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет: Оқу құралы. – Алматы: 2013. -
Мағауин М. Қобыз сарыны. – Алматы: «Атамұра», 2006. -
Сүйіншәлиев X. Қазақ әдебиетінің тарихы. Оқулық. – Алматы: «Санат», 1994., 2005. -
Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы» І том. Құрастырған: Т.Кәкішұлы. – Алматы: «Қазақ университеті», 2001. -
Негiмов С. Шешендiк өнер. – Алматы: «Ана тiлi», 1997. -
Райыс Ғ. Сөз өнері теориясы. – Алматы: 2010. -
Адамбаев Б. Қазақ шешендері. – Алматы: 2008. -
Мұсақұлов Ә., Маханов Қ. Қазақтың шешендiк сөз өнерi. Шымкент, “Дастан”, 1998. -
Бектаев Қ., Қалдыбаев М. Ұлы бабаларды ұмытпайық. - Шымкент, “Шежiренаме”, 1993. -
Садырбайұлы С. Сөз асылы сөзде (Қанатты сөздер және фольклор). – Алматы: 2009.
Қосымша әдебиеттер
-
Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Оқулық. – Алматы: 2013. -
Айдарбаева Р. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. – Алматы: 2015. -
Нағымов Ш.Н. Қазақ халқының рухани мәдениетінің тарихы. Оқулық. – Алматы: 2012. -
Қазақ хандығы. – Алматы: «Аруна» 2009. -
Құндақбаева Ж. Кейінгі орта ғасырлар кезеңіндегі Қазақстан тарихы (ХІІІ -ХVІІІ ғ. алғашқы жартысы): Оқу Құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2011. -
Аяған Б.Ғ. Қазақ хандығы тарихы: Құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. – Алматы, 2011. -
Адамбаев Б. Қазақтың шешендiк өнерi. А., 1994. -
Адамбаев Б. Алтын сандық. 1989, 73-79-беттер. -
Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: «Ана тiлi», 1991, 188-191-беттер. -
Байболов Қ. Төле бидiң тарихы. А., 1992. -
Бөкейханов Ә. Таңдамалы. А., “Қазақ энциклопедиясы”, 1995. -
Ел аузынан. Құрастырған, Адамбаев Б., Жарқынбеков Т. – Алматы: «Жазушы», 28-38-беттер. -
Жетi жарғы. Ред. Байтасов Т. Шымкент, “Жiбек жолы”, -
Кәкiшов Т. Тұгел сөздiң тұбi бiр. Кітапта: Билер сөзi. А., “Қазақ университетi”, 1992, 3-6-беттер. -
Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. – Алматы: “Қазақстан», 1994, 91-99-беттер. -
Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. – Алматы: “Жалын», 1994, 263-314-беттер. -
Марғұлан Ә. Ежелгi жыр, аңыздар. – Алматы: «Жазушы», 1985. -
Созақбаев С. Тәуке хан. Жетi жарғы. – Алматы: “Санат”, 1994. -
Төле би. А., “Мұраттас”, 1991. -
Мамырұлы К. Қазақ тарихы. – Алматы: “Ғылым”, 1995 63-123-беттер.
29-тақырып. ҚАЗЫБЕК БИДІҢ ШЕШЕНДІК СӨЗДЕРІ
Қамтылуға тиістi мәселелер
Қаз дауысты Қазыбек бидiң өмiрi, шыққан тегi жөнiндегi мәлiметтер. Қазақтың беделдi биi болғандығы, өз заманындағы тарихи, саяси-әлеуметтiк жағдайларды, ел iшiнiң бiрлiк, ынтымағын сақтау, жоңғарлармен саяси қарым-қатынастарды реттеудегi атқарған батыл да тапқыр істерi жөнiндегi деректер.
Өмiрi мен қоғамдық қызметi жөнiнде деректердiң халық ауыз әдебиетi арқылы жетуi. Олардың ерекшелiктерi.
Қазыбек бидiң бiзге жеткен шешендiк сөздерi. Олардың идеялық-көркемдiк ерекшелiктерi.
Толғаулары. Олардың жыраулар поэзиясымен ұқсас, үндес болып келуiнiң себептерi.
Шешендiк, өсиет, нақыл сөздерi. Бiзге жету жолы, олардың тағылымдық, тәрбиелiк мәнi.
Көркемдiк ерекшелiгi. Халықтық сипаты. өмiрi мен шығармашылығының зерттелу ерекшелiгi.
Қазыбек бидiң тарихымыз бен әдебиетiмiзде алатын орны.
Мәтiн
-
Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013. -
Қазақтың би-шешендерi. 1, 2-кiтап, – Алматы: “Жалын», 1999. -
Билер сөзi. Құрастырған Кәкiшов Т. А., “Қазақ университетi”, 1992. -
Садырбайұлы С. Сөз асылы сөзде (Қанатты сөздер және фольклор). – Алматы: 2009. -
Қазақтың шешендік сөздері. – Алматы: 2012. -
Қазақтың 100 би-шешенi. – Алматы: “Қазақстан», 1995. -
Үш пайғамбар. Құрастырған Аян Нысаналы. А., 1992. -
Төле би. Зерттеу мақалалар мен толғаулар. Құрастырған М.Есламғалиұлы. А., Жазушы, 2000.
Негiзгi әдебиеттер
-
Нағымов Ш.Н. Қазақ халқының рухани мәдениетінің тарихы. Оқулық. – Алматы: 2012. -
Тоқсамбаева А. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет: Оқу құралы. – Алматы: 2013. -
Қаз дауысты Қазыбек би. Энциклопедия. – Астана: Фолиант,2013. -
Сүйіншәлиев X. Қазақ әдебиетінің тарихы. Оқулық. – Алматы: «Санат», 1994., 2005. -
Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы» І том. Құрастырған: Т.Кәкішұлы. – Алматы: «Қазақ университеті», 2001. -
Негiмов С. Шешендiк өнер. – Алматы: «Ана тiлi», 1997. -
Райыс Ғ. Сөз өнері теориясы. – Алматы: 2010. -
Адамбаев Б. Қазақ шешендері. – Алматы: 2008. -
Мұсақұлов Ә., Маханов Қ. Қазақтың шешендiк сөз өнерi. Шымкент, “Дастан”, 1998. -
Бектаев Қ., Қалдыбаев М. Ұлы бабаларды ұмытпайық. - Шымкент, “Шежiренаме”, 1993.
Қосымша әдебиеттер
-
Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Оқулық. – Алматы: 2013. -
Айдарбаева Р. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. – Алматы: 2015. -
Қазақ хандығы. – Алматы: «Аруна» 2009. -
Құндақбаева Ж. Кейінгі орта ғасырлар кезеңіндегі Қазақстан тарихы (ХІІІ -ХVІІІ ғ. алғашқы жартысы): Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2011. -
Аяған Б.Ғ. Қазақ хандығы тарихы: Құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. – Алматы, 2011. -
Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. – Алматы: “Жалын», 1994, 263-314-беттер. -
Марғұлан Ә. Ежелгi жыр аңыздар. – Алматы: «Жазушы», 1985. -
Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: «Ана тiлi», 1991, 188-191-беттер. -
Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. – Алматы: “Қазақстан», 1994, 84-99-беттер. -
Жетi жарғы. Ред. Байтасов Т. Ш., “Жiбек жолы”, 1993. -
Созақбаев С. Тәуке хан. Жетi жарғы. – Алматы: “Санат”, 1994. -
Қаз дауысты Қазыбектi қызы Қамқаның жоқтауы. Кітапта: - Байтұрсынұлы. Жоқтау. А., 1993, 10-13-беттер. -
Мамырұлы К. Қазақ тарихы. – Алматы: “Ғылым”,1995, 63-123-беттер.
30-тақырып. ӘЙТЕКЕ БИДІҢ ӨМІРІ, ШЕШЕНДІК СӨЗДЕРІ
Қамтылуға тиістi мәселелер
Әйтеке (Айтық) Бәйбекұлының өмiрi, шыққан тегi, өскен ортасы жөнiндегi деректер.
Өз заманының әйгiлi би-шешенi, ақылгөйi болған тұлғаның өмiрi мен оның әдеби мұрасының бiздiң заманымызға жету жолы. Оның тұлғасын, шығармашылығын танып-бiлуiмiзге керi әсерiн тигiзген кеңес өкiметi саясатының ұстанған бағыты.
Қазiргi кездегi оның қолда бар шешендiк сөз үлгiлерiнiң ерекшелiгi.
Әйтеке бидiң өз заманының беделдi адамы болғандығы жөнiндегi деректердiң халық ауыз әдебиетi, аңыздар түрiнде жетуi. Ел iшi дауларын шешуiне байланысты айтқан шешендiк сөздерi. Олардың мәнi.
Хандар мен атақты билердiң онымен көп жағдайда санасып, ақылдасып отырғандығы. Төле, Қазыбек билермен Әйтеке би атының бiрге аталып отыруының себебi. «Жетi жарғыны» жасауға қосқан үлесi.
Шешендiк сөздерiнiң нақыл, тұспал, ақыл айту түрiнде болып келетiндiгi. Осы айтылған мәселелерге студент талдау жасағанда шешеннiң өз сөздерi мен айтылған, жазылған деректерден мысалдар келтiре отырып, өз сөздерiмен баяндап берулерi керек.
Әйтеке бидiң өмiрi мен шығармашылығының әлi де зерттеудi қажет ететiндiгi, қазақ әдебиет тарихындағы өзiндiк орны бар қайраткер, сөз шеберi екендiгi көрсетiлуi қажет.
Мәтiн
-
Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013. -
Қазақтың би-шешендерi. 1,2-кiтап, – Алматы: “Жалын», 1999. -
Билер сөзi. Құрастырған Кәкiшов Т. – Алматы: “Қазақ университетi”, 1992. -
Садырбайұлы С. Сөз асылы сөзде (Қанатты сөздер және фольклор). – Алматы: 2009. -
Қазақтың шешендік сөздері. – Алматы: 2012. -
Үш пайғамбар. Құрастырған Аян Нысаналы. – Алматы: 1992. -
Қазақтың 100 би-шешенi. Құрастырған төреқұлов Н. – Алматы: “Қазақстан», 1995.
Негiзгi әдебиеттер
-
Тоқсамбаева А. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет: Оқу құралы. – Алматы: 2013. -
Сүйіншәлиев X. Қазақ әдебиетінің тарихы Оқулық. – Алматы: «Санат», 1994., 2005. -
Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы» І том. Құрастырған: Т.Кәкішұлы. – Алматы: «Қазақ университеті», 2001. -
Нағымов Ш.Н. Қазақ халқының рухани мәдениетінің тарихы. Оқулық. – Алматы: 2012. -
Негiмов С. Шешендiк өнер. – Алматы: «Ана тiлi», 1997. -
Райыс Ғ. Сөз өнері теориясы. – Алматы: 2010. -
Адамбаев Б. Қазақ шешендері. – Алматы: 2008. -
Бектаев Қ., Қалдыбаев М. Ұлы бабаларды ұмытпайық. - Шымкент, “Шежiренаме”, 1993.
Қосымша әдебиеттер
-
Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Оқулық. – Алматы: 2013. -
Айдарбаева Р. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. – Алматы: 2015. -
Қазақ хандығы. – Алматы: «Аруна» 2009. -
Құндақбаева Ж. Кейінгі орта ғасырлар кезеңіндегі Қазақстан тарихы (ХІІІ -ХVІІІ ғ. алғашқы жартысы): Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2011. -
Аяған Б.Ғ. Қазақ хандығы тарихы: Құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. – Алматы, 2011. -
Мыңжан Н. Қазақтың қысқаша тарихы. – Алматы: “Жалын», 1994, 263-314-беттер. -
Марғұлан Ә. Ежелгi жыр аңыздар. – Алматы: «Жазушы», 1985. -
Әуезов М. Әдебиет тарихы. – Алматы: «Ана тiлi», 1991, 188-191-беттер. -
Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. – Алматы: “Қазақстан», 1994, 84-99-беттер. -
Жетi жарғы. Ред. Байтасов Т. Ш., “Жiбек жолы”, 1993. -
Созақбаев С. Тәуке хан. Жетi жарғы. – Алматы: “Санат”, 1994. -
Қаз дауысты Қазыбектi қызы Қамқаның жоқтауы. Кітапта: - Байтұрсынұлы. Жоқтау. А., 1993, 10-13-беттер. -
Мамырұлы К. Қазақ тарихы. – Алматы: “Ғылым”,1995, 63-123-беттер. -
Ел аузынан. Құрастырған, Адамбаев Б., Жарқынбеков Т. – Алматы: «Жазушы»,1989, 48-50-беттер.
31-тақырып. XVIII ҒАСЫРДАҒЫ ЖЫРАУЛАР ПОЭЗИЯСЫНЫҢ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІГІ, СИПАТЫ
Қамтылуға тиістi мәселелер
Студент жырау, жыраулық дәстүр деген ұғымдардың мән-мағынасын түсінiп алғаны жөн. Жыраулардың қоғам қайраткерлерi ретiнде тарихи, қоғамдық қызметiне, өзiндiк тұлға екендiгiне назар аударылсын, яғни жыраудың жыршы, ақындардан ерекшеленетiн белгiлерi, қоғам қайраткерi ретiндегi ерекшелiгi, жеке басына тән батырлық, күрескерлiк, бұқарашылдық қасиеттерi.
Жыраулық дәстүрдiң бастау көздерi. Ол дәстүрдiң Қазақ хандығының XV-XVIII ғасырларындағы дамуына әсер еткен жағдайлар.
Жыраулар шығармашылығына тән ортақ белгiлерге, олардың шығармаларының тақырыптары мен айтылатын негiзгi мәселелерiне, негiзгi жанрына, көркемдiк ерекшелiктерiне назар аударылсын.
XVIII ғасырдағы жыраулар поэзиясының алдыңғы дәуiрдегi әдебиетiмiздiң заңды жалғасы екендiгi.
Қазақ халқының XVIII ғасырдағы тарихи, саяси-әлеуметтiк жағдайЫндағы мәселелерге Бұқар, Ақтамбердi, Үмбетей, Қожаберген сияқты жыраулардың белсене араласуы. Олардың халықтық мәселелердi шешудегi орны.
Жоңғар басқыншылығына қарсы азатттық күресiн ұйымдастырудағы, елдi бiрлiкке шақырудағы шығармаларының мәнi.
Жыраулық дәстүрдi тақырыптық, идеялық жағынан дамытудағы ерекшелiгi. Халықтық, әлеуметтiк жалпы адамзаттық, қоғамдық мәселелердiң көтерiлуi. Осы кездегi жыраулар поэзиясындағы дәуiр келбетi, заман шындығының көрiнісi.
Толғау жанрын дамытудағы өзiндiк ерекшелiктерi. Әдебиетке әкелген жаңалықтары. Идеялық-көркемдiк ерекшелiктерi. Жазба әдебиетiне тән белгiлерiнiң көрiне бастауы.
Қазақ әдебиетiнiң дамуында XVIII ғасырдағы жыраулар поэзиясының алатын орны жөнiнде Айтқан қазақ ғалымдарының пiкiрлерi.
Мәтін
-
Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013. -
Он ғасыр жырлайды. – Алматы: «Дәуір», 2006. -
Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Хрестоматия. Құрастырушы М.Мағауин. – Алматы: “Ана тілі», 1993. -
Мағауин М. Алдаспан. – Алматы: «Атамұра», 2006. -
Жеті ғасыр жырлайды. Екі томдық. (ХV ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең). Құрастырған Е.Дүйсенбайұлы. – Алматы: «Жазушы», 2004. -
«Ай, заман-ай, заман-ай». – Алматы: «Жазушы», 1991.
Негізгі әдебиеттер
-
Тоқсамбаева А. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет: Оқу құралы. – Алматы: 2013. -
Бораш Б.Т. Қазақ поэзиясындағы хандар тұлғасы. – Алматы: 2012. -
Нағымов Ш.Н. Қазақ халқының рухани мәдениетінің тарихы. Оқулық. – Алматы: 2012. -
Мағауин М. Қобыз сарыны. – Алматы: «Атамұра», 2006. -
Мағауин М. Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Жоғарғы оқу орындары студенттеріне арналған оқулық. – Алматы: "Ана тіл", 1992. -
Сүйіншәлиев X. VIII-XVIII ғасырлардағы қазақ әдебиеті. Оқулық. - Алматы, "Мектеп", 1989. -
Қазақ әдебиетінің қысқаша тарихы» І том. Құрастырған: Т.Кәкішұлы. – Алматы: «Қазақ университеті», 2001.
Қосымша әдебиеттер
-
Артықбаев Ж.О. Қазақстан тарихы. Оқулық. – Алматы: 2013. -
Айдарбаева Р. Қазақстан тарихы. Оқу құралы. – Алматы: 2015. -
Құндақбаева Ж. Кейінгі орта ғасырлар кезеңіндегі Қазақстан тарихы (ХІІІ -ХVІІІ ғ. алғашқы жартысы): Оқу Құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2011. -
Аяған Б.Ғ. Қазақ хандығы тарихы: Құрылуы, өрлеуі, құлдырауы. – Алматы, 2011. -
Әбутәлиев Н. Ордабасы Қожаберген. – Алматы: “Жетi жарғы”, 1995. -
Дербісәлин Ә. Әдебиет туралы толғаныстар. – Алматы: “Ғылым”, 1990, 82-122-беттер. -
Сүйiншәлиев Х. XVIII-XIX ғ.ғ. Қазақ әдебиетi. – Алматы: “Мектеп», 1981, 3-30-беттер. -
Сыздықова Р. Қазақ әдеби тiлiнiң тарихы. – Алматы: «Ана тiлi»,1993. -
Танабаев Ө. Жыраулар поэзиясы және табиғат. ҚАЗақпарат, 1999. -
Қозыбаев М. Жауды шаптым ту байлап. – Алматы: “Қазақстан», 1994, 3-99-беттер. -
Қазақ әдебиетi тарихының мәселелерi. Жауапты ред. Ы.Дүйсенбаев. – Алматы: “Ғылым”, 1976. -
Смағұлов, Ж.Қ. ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы. – Алматы: 2010. -
Бабалар сөзі. Т. 27, 28. Тарихи жырлар. – Астана: 2006.
32-тақырып. ҚОЖАБЕРГЕН ЖЫРАУДЫҢ ӨМІРІ, ӘДЕБИ МҰРАСЫ
Қамтылуға тиістi мәселелер
Қожаберген жыраудың көп жылдар бойы қазақ әдебиетi тарихынан өз орнын ала алмай келуiнiң себептерi. Оның өмiрi мен шығармашылығына байланысты деректер. Жоңғар шапқыншылығы кезiнде қолбасшылық, т.б. қоғам қайраткерi ретiнде атқарған істерi.
Жырау шығармаларының бiзге жету жолының ерекшелiгi. Қазiргi кездегi белгiлi болған шығармаларының көлемi. Өмiрi мен шығармаларының зерттелуi, жариялануы, көпшiлiкке таныту мақсатындағы істердiң барысы, оқу орындарында оқытылу жайы.
Қожаберген жыраудың дастандары. “Елiм-Ай”, “Ата тек”, “Жетi жарғы”, “Баба тiл” дастандарының идеялық мазмұны. Ондағы халық өмiрiнiң көрiнісi.
Жыраудың “Елiм-ай” дастанының тууына себеп болған сол кездегi тарихи, саяси-әлеуметтiк жағдайлар. Бұл дастандағы “Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама” қасiретi шындығының бейнеленуi. Шығармада халқымыздың сол кездегi iшкi-сыртқы саяси жағдайларынан қазақтың әйгiлi хандары мен билерi, батырларының өмiрiнен көптеген деректер беретiндiгi.
Қожабергеннiң өлеңдерi. Күйлерi. Жырау мұраларының танымдық, тәрбиелiк мәнi. Оның шығармашылығын әлi де терең зерттеп, танудың қажеттiлiгi.
Мәтін
-
Арқаның би-шешендері мен ақын-жыраулары. Құраст. Асанов Қ. – Астана: Фолиант, 2013. -
Он ғасыр жырлайды. – Алматы: «Дәуір», 2006. -
Қазақ хандығы дәуіріндегі әдебиет. Хрестоматия. Құрастырушы М.Мағауин. – Алматы: “Ана тілі», 1993. -
Мағауин М. Алдаспан. – Алматы: «Атамұра», 2006. -
Жеті ғасыр жырлайды. Екі томдық. (ХV ғасырдан ХХ ғасырдың басына дейінгі кезең). Құрастырған Е.Дүйсенбайұлы. – Алматы: «Жазушы», 2004. -
«Ай, заман-ай, заман-ай». – Алматы: «Жазушы», 1991.