Добавлен: 18.10.2024
Просмотров: 21
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Жалпы Виктимологиялық профилактиканы жүзеге асыра отырып, учаскелік полиция инспекторлары белгілі бір дәрежеде виктимизацияға ие халықтың әртүрлі топтарына тәрбиелік ықпал етуге шақырылады және ол үшін кең мүмкіндіктерге ие. Бұл әсер тікелей (қылмыстың ықтимал құрбандарына да, құқық қорғау шараларына қатысатын азаматтарға да) және жанама түрде – қоғамдық пікірді қалыптастырудың күрделі тетігі арқылы жүзеге асырылады. Бұл әсер учаскелік уәкілдердің қызмет сапасына, олардың мәдениеті мен біліміне тікелей байланысты. Бұл көрсеткіштер неғұрлым жоғары болса, зардап шеккендердің детерминанттарын анықтау және оларды жою үшін әлеуметтік, экономикалық, экономикалық, құқықтық, ұйымдастырушылық және басқа сипаттағы шаралар кешенін жүзеге асыруға бағытталған басқа субъектілердің қызметін едәуір толықтыратын шағын аудандар халқына әсері соғұрлым маңызды болады.
Осылайша, пайдакүнемдік- зорлық- зомбылық қылмыспен күрес тәжірибесін жетілдіру мақсатында:
- тұрғын үйге заңсыз кірумен тонау мен қарақшылықтың алдын алу жөніндегі міндеттерді шешуге кешенді қарау, оларды шешуге жұртшылықты тарту; ;
- қару айналымын бақылау шараларын жетілдіру мақсатында ойық қарудың барлық түрлерін сатуды алып тастау;
- қаралатын қылмыстық құқық бұзушылықтарды жасауға бейім адамдарды арнайы есепке алуды ұйымдастыру (ішкі істер органдарының қоғамдық қауіпсіздік бөлімшелері бойынша да, жедел түрде);
- ішкі істер органдарының тиісті қылмыстық топтарды, әсіресе кәмелетке толмағандар енгізілген топтарды анықтау және жою жөніндегі жұмысын күшейту;
- қаралып отырған санаттағы адамдардың жеке профилактикасы деңгейін арттыру;
- бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған, тонау мен қарақшылық үшін жазасын өтеген, оның ішінде тұрғын үйге заңсыз кірумен адамдарды тиісті бақылауды ұйымдастыру;
- күзет қызметі қызметкерлерінің бірыңғай мемлекеттік базасын (тізілімін) құру;
- "дер кезінде" іздер бойынша жұмысты жетілдіру, тонау және қарақшылық жасау орнына жедел-тергеу тобының уақтылы келуін қамтамасыз ету;
- тонау пен қарақшылық жасауға қатысы бар адамдар туралы (қарақшылар, ұрланған заттарды сатып алушылар, оның ішінде дәстүрлі емес дінді ұстанушылар және т. б.), қылмыстық топтар құрылып, құрылатын орта туралы жедел ақпарат жинауды жақсарту;
- пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық бағытындағы қылмыстық құқық бұзушылықтарды жоспарлайтын не жасай алатын адамдарды анықтау, оларға тиісті профилактикалық ықпал көрсету мақсатында, "қылмыстық құқық бұзушылықтар картасының" мүмкіндіктерін кеңінен пайдалану»;
- Виктимологиялық профилактиканың нысандары мен әдістерін дамыту, азаматтардың өздерінің мүліктік мүдделерін жеке қорғау бойынша құқықтық белсенділігін ынталандыру; БАҚ-та жергілікті полиция қызметін кеңінен насихаттау, "Криминалдық полиция кеңес береді" циклынан теледидар арқылы хабарлар көрсету»;
- медициналық мекемелердің (емханалар, жедел медициналық жәрдем ауруханалары және т. б.) және азаматтардың мүлкі мен денсаулығын сақтандыруды жүзеге асыратын ұйымдардың мәліметтерін белсенді пайдалану есебінен қалалық (аудандық) ішкі істер бөлімдерінің ақпараттық-талдау жұмысын жақсарту,
-пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық қылмыстық құқық бұзушылық құрбандарына құқықтық және психологиялық көмек көрсету жөніндегі нысаналы бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру.
ҚОРЫТЫНДЫ
Пайдакүнемдік зорлық-зомбылық күрделі әлеуметтік-құқықтық сипатқа ие, ол кінәлілердің ниетінің "екі жақты" бағыттылығымен анықталады: жәбірленушінің заңды иелігіндегі, пайдалануындағы немесе иелігіндегі мүлікке жеке қол сұғылмаушылықты және қол сұғылмаушылықты қылмыстық-заңсыз бұзу. Пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық қылмыстарына: тонау, қарақшылық және қорқытып алу, қылмыс санатына жатады.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 6-тарауында тиісті құрамдардың болуы заң шығарушының адамның мүліктік құқықтарының жеке құқықтардан басымдығын тануының жанама дәлелі ретінде қаралуы мүмкін. Үй-жайларға заңсыз кірумен байланысты осы қылмыстарды жасау кезінде қылмыстық-құқықтық қорғаудың қосымша объектісі жымқырылған мүлік орналасқан үй-жайларға қол сұғылмаушылық болып табылады.
Пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық шабуылдарының мазмұнының ерекшелігі-бұл қол сұғушылықтың құрбаны болған адамдардың қол сұғылмаушылығына және олардың қолындағы мүлікке бір уақытта қол сұғу, бұл олардың әрқайсысын күрделі мотивациялық құрылымы бар және, ең алдымен, бағытталған іс-әрекеттері бар біртұтас екі объектілік қылмыс ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.бөтен мүлікті заңсыз иемдену және алып қою.
Жалпы, пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық жасаған ақтөбелік қылмыскердің криминологиялық портреті келесідей: орташа жасы, 40 жасқа дейін, бұрын сотталған, алкогольді пайдалануға бейім, агрессивті, қайшылықты, интеллект ортадан төмен, жұмыссыз өзіне сенімді емес.
Заңдылықтарға байланысты мыналарды жатқызуға болады:
- өңірдегі барлық пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық құрылымының тұрақты шағын (10% - ға дейін) үлес салмағы;
-абсолюттік және құрылымдық-үлестік көрсеткіштер бойынша, негізінен ұялы байланыс құралдарын, сондай-ақ ақшаны және әртүрлі құжаттарды заңсыз иеленумен байланысты қылмыстар есебінен өсу үрдісінің болуы;
- негізінен осы қылмыстардың қалалық сипаты;
– бұрын қылмыстық жауаптылыққа тартылған, оның ішінде тағайындалған жаза мерзімін нақты өтемеген адамдар жасаған қылмыстардың қоғамдық қауіптілігінің өсуі;
– көшеде қылмыс жасаған кезде жәбірленушілерге бірнеше есе аз материалдық залал келтіру, ал пәтерлерге, үй-жайларға немесе өзге де қоймаларға заңсыз кірумен ұштасқан қол сұғу кезінде көп зиян келтіру;
- қылмыскердің денсаулыққа белгілі бір зиян келтірместен зорлық-зомбылық қатерін пайдалану арқылы өзіне-өзі қызмет ету мақсатына қол жеткізе алатын қылмыстардың басым "жалғыз" сипаты;
- денсаулыққа зиян келтірмейтін қылмыстардың, сондай-ақ куәгерлер болмаған кезде жасалған және шамалы материалдық залал келтірген әрекеттердің және т. б. жоғары кідірісі.
Пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық жасау кезінде келтірілген залалды уақтылы өтеу, сондай-ақ осындай қылмыстардың құрбандарына уақтылы психологиялық (оңалту) көмек көрсету үшін азаматтардың олардың мүліктік мүдделерін қорғау жөніндегі құқықтық белсенділігін ынталандыруға бағытталған ағартушылық және ұйымдастырушылық іс-шаралар кешенін жүзеге асыру қажет (оның ішінде: сондай-ақ халықты әлеуметтік қорғау органдары жанынан Заң және психологиялық бағыттағы консультациялық қызметтерді өтеусіз негізде көрсету жөніндегі мамандандырылған орталықтар құру.
Пайдакүнемдік-зорлық қол сұғушылықтың алдын алу жөніндегі негізгі міндеттер, бірінші кезекте, жергілікті полицияның қоғамдық қауіпсіздік бөлімшелеріне, сондай-ақ қалалық (аудандық) ішкі істер бөлімдеріне, содан кейін криминалдық полиция бөлімшелеріне жүктелуі тиіс. Олардың қызметінің стратегиялық бағыты қаралып отырған қылмыстар санатын жасау жағдайларының мынадай түрлерін: арандатушы; ыңғайлы; бейтарап; қиындататын пайдакүнемдік-зорлық-зомбылықтың ықтимал құрбандарына есептелген Виктимологиялық профилактика болып табылуға тиіс.
Тонау мен қарақшылыққа қарсы күрес тәжірибесін жетілдіру мақсатында:
- тұрғын үйге заңсыз кірумен тонау мен қарақшылықтың алдын алу жөніндегі міндеттерді шешуге кешенді қарау, оларды шешуге жұртшылықты тарту; ;
- қару айналымын бақылау шараларын жетілдіру мақсатында ойық қарудың барлық түрлерін сатуды алып тастау;
- қаралатын қылмыстық құқық бұзушылықтарды жасауға бейім адамдарды арнайы есепке алуды ұйымдастыру (ішкі істер органдарының қоғамдық қауіпсіздік бөлімшелері бойынша да, жедел);
- ішкі істер органдарының тиісті қылмыстық топтарды, әсіресе кәмелетке толмағандар енгізілген топтарды анықтау және жою жөніндегі жұмысын күшейту;
- қаралып отырған санаттағы адамдардың жеке профилактикасы деңгейін арттыру;
- бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған, тонау мен қарақшылық үшін тұрғын үйге заңсыз кіргені үшін жазасын өтеген адамдарды тиісті бақылауды ұйымдастыру;
- күзет қызметі қызметкерлерінің бірыңғай мемлекеттік базасын (тізілімін) құру;
- "дер кезінде" іздер бойынша жұмысты жетілдіру, тонау және қарақшылық жасау орнына жедел-тергеу тобының уақтылы келуін қамтамасыз ету;
- тонау мен қарақшылық жасауға қатысы бар адамдар туралы (қарақшылар, ұрланған заттарды сатып алушылар, оның ішінде дәстүрлі емес дінді ұстанушылар және т. б.), қылмыстық топтар құрылып, құрылатын орта туралы жедел ақпарат жинауды жақсарту;
- пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық бағытындағы қылмыстық құқық бұзушылықтарды жоспарлайтын не жасай алатын адамдарды анықтау, оларға тиісті профилактикалық ықпал көрсету мақсатында, "қылмыстық құқық бұзушылықтар картасының" мүмкіндіктерін кеңінен пайдалану»;
- Виктимологиялық профилактиканың нысандары мен әдістерін дамыту, азаматтардың өздерінің мүліктік мүдделерін жеке қорғау бойынша құқықтық белсенділігін ынталандыру;
-жалпы профилактиканы жетілдіру: жаңа үйлер мен алаптарды салу кезінде инфрақұрылымды жақсарту және бейне-байқаулар мен басқа да алдын алу құралдарын орнату бойынша құрылыс компанияларына міндетті түрде жүктеу есебінен;
-медициналық мекемелердің (емханалар, жедел медициналық жәрдем ауруханалары және т. б.) және азаматтардың мүлкі мен денсаулығын сақтандыруды жүзеге асыратын ұйымдардың мәліметтерін белсенді пайдалану есебінен қалалық (аудандық) ішкі істер бөлімдерінің ақпараттық-талдау жұмысын жақсарту, БАҚ-та жергілікті полицияның қызметін кеңінен насихаттау, "Криминалдық полиция кеңес береді" топтамасынан теледидар арқылы хабарлар көрсету»;
-пайдакүнемдік-зорлық-зомбылық қылмыстық құқық бұзушылық құрбандарына құқықтық және психологиялық көмек көрсету жөніндегі нысаналы бағдарламаларды әзірлеу және іске асыру.
Физикалық және психологиялық зорлық-зомбылықты қолдана отырып, пайдакүнемдік қылмыс жасаған адамдардың қылмыстық-құқықтық сипаттамасы-бұл қылмыстық әрекеттің жасы, ақыл-есі, бағыты мен ұзақтығы, бір уақытта бірнеше қылмыстық құқық бұзушылықтың қайталануы, жасалуы, бұл үшін нақты әдістер мен әдістерді қолдану, күш қолдану тетіктері, оның нысандары және т. б. туралы заңды маңызды ақпараттың жиынтығы.
Қылмыскердің жеке басын бағалауға екі қарама-қарсы позициядан жүгінуге болады: не қылмыскердің табиғаты бойынша қылмыстық қасиеттері бар, қоғамдық қауіпті әрекеттерді (агрессивтілік, қатыгездік, пайдакүнемдік қасиеттер және т. б.) жасауға бейімділігі бар адамды қарастыру, содан кейін қылмыскер "қылмыстық тұлға" немесе қылмыскерге қоғамдағы өмірге бейімделген және табиғатта "бағдарламаланбаған" әлеуметтік мәні ретінде қарау. дұшпандық, қоғаммен антагонизм және оның негіздеріне қол сұғу, содан кейін қылмыскер адам ретінде қарастырылады., сайып келгенде, әлеуметтік жағдайлардың әсерінен қылмыс жасаған немесе қылмыс жасау жолына түскен.