Файл: Геоапараттандыру, оны баса ылымдармен байланысы. Гаж анытамасы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 18.10.2024
Просмотров: 16
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
28.Сандық кеңістік ақпараттың форматтарымен стандарттары.
#
Карта географияның негізгі тілі болып табылады. Демек, бұл компьютерленген географияның негізгі тілі. Кеңістіктік мәліметтерді ұсынудың бұл графикалық формасы әртүрлі координаталық жүйелерден, проекциялардан, таңбалар жиынтығынан, жеңілдету және жалпылау әдістерінен тұрады.
Картаның сипаттамалары: масштаб, ажыратымдылық, дәлдік, экстент.
Кез-келген тақырыптық картаның басты мақсаты-үлкен аймақ үшін маңызды ақпаратты орынсыз немесе артық бөлшектерге назар аудармай көрсету. Жеңілдету дәрежесі саланы зерттеу үшін талап етілетін егжей-тегжейлі деңгеймен анықталады.
Масштаб - бұл карталардағы азаю дәрежесін көрсету үшін жиі қолданылатын термин. Мұны картадағы белгілі бір кесіндінің ұзындығының жердегі сол кесіндінің ұзындығына қатынасы ретінде оңай білдіруге болады. "Бір сантиметр 500 метр" сөздерімен көрсетілген масштаб вербалды масштаб деп аталады. Масштабты білдірудің бұл кең таралған әдісі көптеген карта пайдаланушыларының оңай түсінуінің артықшылығы бар.
Тағы бір кең таралған көрініс - сандық масштаб, онда картадағы қашықтық пен жердегі қашықтық бөлшек сияқты бір өлшем бірлігінде беріледі, осылайша өлшем бірліктерін еске түсіру қажеттілігін білдіреді. Сандық масштабты әдетте тәжірибелі карта пайдаланушылары қолданады., өйткені ол өлшем бірліктерімен шатасуды болдырмайды.ГАЖ маманы масштабты білдірудің осы екі әдісінің қайсысын қолдану керектігін ерекше есте ұстауы керек.
Сызықтық масштаб - масштабты белгілеудің тағы бір негізгі әдісі. Мұнда жердегі нақты қашықтық тікелей картада көрсетіледі. Картада нақты аудандар көрсетілуі мүмкін, бірақ бұл әлдеқайда сирек кездеседі
Картографиялық ақпаратты сандық түрде сақтау және көрсету үшін графикалық кескіндерді ұсынудың екі түбегейлі әр түрлі әдісін қолдануға болады: растрлық (нүктелік) және векторлық
29.Растрлы кескіндерді өңдеу.
Растрлық кескін-бұл пиксель элементтерінің матрицасы. Әр пиксель өлшемімен, тонмен, түс тереңдігімен және орналасуымен сипатталады. Растрлық кескіндерді өңдеу белгілі бір пиксель тобының түсін өзгертуден тұрады, осылайша нысандардың пішінін өзгертуге қол жеткізіледі.
Көбінесе растрлық суреттер түпнұсқаларды (фотосуреттер, слайдтар, суреттер) сканерлеу арқылы алынады және содан кейін картографиялық туындыларды безендіруде қолданылады. Растрлық графиканың негізгі артықшылықтары-ақпаратты енгізуді автоматтандырудың жеңілдігі және фотореализм. Кемшіліктері-файлдардың үлкен көлемі, ақпаратты жоғалтпай кескін көлемін ұлғайту мүмкін еместігі.
Картографияда картографиялық материалдардың растрлық көшірмелері (сканерленген қағаз карталар) кеңінен қолданылады, мұндай суреттер негізінен растрлық деректерді векторлық-векторизацияға айналдыру болып табылатын құрастыру және жобалау жұмыстарын жүргізу үшін картографиялық негіз болып табылады.
ГАЖ-дегі растрлық деректер моделі кеңістікті (Координаталық жазықтық) оны орналастыратын кеңістіктік объектілермен тікбұрышты матрица түрінде реттелген пиксельге ұқсас дискретті элементтерге бөлуді қамтиды.
.
30.Картаға түсіру кескіндерінің векторлануы.
Векторлық көріністе кескіндер объектілердің математикалық сипаттамаларын (примитивтер деп аталады) қолдана отырып жасалады, олар сызықтар, доғалар, шеңберлер, Безье қисықтары, мәтін және т.б. бола алады.
Векторлық кескінді "объектілі-бағытталған" деп те атайды, өйткені кескін файлы дискретті, өзара байланысты емес кескін элементтерінен қалыптасады, олардың өлшемдері, пішіні мен түсі бір-біріне тәуелсіз тез және сапасын жоғалтпай өзгеруі мүмкін.
Векторлық көріністің практикалық артықшылықтары-файлдардың салыстырмалы түрде аз мөлшері, шығыс құрылғысының ажыратымдылығы, тәуелсіздігі және өңдеудің қарапайымдылығы.
Айта кету керек, әр векторлық редактор деректерді өзінің ішкі форматында сақтайды, сондықтан бір векторлық редакторда жасалған кескін, әдетте, қателіктерсіз басқа бағдарламаның форматына түрлендірілмейді.
Компьютерлік карталардың құрылымында кескіндерді бейнелеудің векторлық формасы басым болады, векторлы
Векторлық көрініс деректердің векторлық моделі – сызықтық және көпбұрышты объектілердің топологиялық емес векторлық көрінісіне немесе векторлық-топологиялық көрініс түріндегі геометрияға және топологиялық қатынастарға (топологияға) сәйкес келетін объектілердің тек геометриясын сипаттайтын координаталық жұптар жиынтығы түріндегі нүктелік, сызықтық және көпбұрышты кеңістіктік объектілердің сандық көрінісі.
Деректердің векторлық құрылымдарын деректердің векторлық моделіне біріктірудің бірнеше жолы бар, бұл бір қабаттың объектілері арасындағы немесе әртүрлі қабаттардың объектілері арасындағы қатынасты зерттеуге мүмкіндік береді.
31. Геоталдау мен моделдеу.
ГАЖ-да сақталған ақпарат негізгі құндылыққа ие болғанымен, ол қолданбалы мәселелерді шешу үшін қолданылған кезде ғана нақты пайда әкеледі. Әрбір ГАЖ-де деректерді енгізу және шығару модульдерімен бірге кеңістіктік талдаудың жалпы функцияларын орындауға арналған құралдар және пайдаланушының нақты мәселелерін шешуге арналған құралдар болуы керек. Бұл құралдар ГАЖ қолдайтын және пайдаланушының мәселелерін шешу үшін қолданылатын деректер модельдеріне байланысты. Коммерциялық ГАЖ арасындағы бәсекелестік нәтижесінде қазіргі уақытта мұндай ГАЖ үшін міндетті болып табылатын функциялардың тізімі жасалған. Бұл, ең алдымен, белгілі бір шарттар бойынша объектілерді таңдауды, мәліметтер базасындағы құрылым мен ақпаратты редакциялауды; картографиялық визуализацияны; картометриялық; буферлік аймақтарды құру; қабаттасуды талдау; желілік талдау және т. б. ұйымдастыру функциялары.
Операциялардың кең спектрін белгілі бір дәрежеде көптеген геоақпараттық жүйелермен қолданылады. Бұл кластерлеу және жіктеу, оқшаулар құру, статистикалық тәуелділікті тексеру (факторлық және корреляциялық талдау), геометриялық деректердің геометриялық және проекциялық түрлендірулері. Аталған мүмкіндіктерді толығырақ қарастырайық.
Кеңістіктік талдау көбінесе келесі қатынастарды анықтау үшін жасалады:
- объектілердің құрылымындағы немесе таралу ерекшеліктеріндегі заңдылықтар, сондай-ақ олардың кеңістіктегі сипаттамалары;
- объектілердің немесе жеке сипаттамалардың бірнеше кластарының кеңістіктік таралуында қатынастардың болуы және түрлері;
- кеңістіктегі және уақыт бойынша құбылыстардың даму тенденциялары.
32. ГАЖ технологиясының жалпы қағидалары.
Географиялық ақпараттық жүйе (geographic(al) information system, GIS, spatial information system) – географиялық үйлестірілген деректерді сандық қолдау, толықтыру, басқару, манипуляциялау, талдау, Математикалық-картографиялық модельдеу және бейнелі бейнелеу үшін құрылған аппараттық-бағдарламалық құралдар мен алгоритмдік рәсімдер жүйесі.
Геоинформатикада кеңінен қолданылатын деректер көздерінің ішінде картографиялық, статистикалық және аэроғарыштық материалдар жиі қолданылады. Осы материалдардан басқа, арнайы жүргізілген далалық зерттеулер мен түсірілімдердің деректері, сондай-ақ мәтіндік көздер әлдеқайда аз қолданылады. Пайдаланылатын деректердің маңызды белгісі-қандай сандық немесе сандық емес (аналогтық) нысанда осы немесе басқа деректер түрі алынады, сақталады және пайдаланылады, бұл осы деректерді ГАЖ Сандық ортасына енгізудің жеңілдігі, құны мен дәлдігіне байланысты болады.
33. Сандық топографиялық картаны құрудың ГАЖ технологиясы
Сандық топографиялық карта-бұл компьютерге қол жетімді кез-келген ортада кодталған түрде сақталған жер бетінің учаскесі туралы метрикалық (сандық), семантикалық (сипаттамалық) және логикалық ақпараттың жиынтығы. Ақпаратты сақтаудыңактамдылығы, оны жаңартудың жеделдігі және оны әртүрлі мәселелерді шешу үшін қолданудың кең ауқымы сандық карталардың міндетті атрибуттары болып табылады. Қолданыстағы техникалық және бағдарламалық жасақтама дисплей экранында сандық картаны көруге және өңдеуге, әртүрлі есептеулер жүргізуге, қажетті құжаттарды принтерге немесе плоттерге дайындауға және шығаруға мүмкіндік береді.
Геодезияда ГАЖ термині пайда болды-геоақпараттық жүйе. Басқа автоматтандырылған ақпараттық жүйелерден айырмашылығы, геоақпараттық жүйелерде жер беті туралы және онда және оған жақын орналасқан табиғи және жасанды шығу тегі туралы ақпарат қолданылады, яғни ГАЖ-ның ақпараттық негізі сандық карталар түрінде ұсынылған жер беті туралы мәліметтер болып табылады.
34. Сандық тақырыптық карталарды құрудың ГАЖ технологиясы.
Тақырыптық карта - белгілі бір тақырыпты немесе арнайы тақырыпты атап көрсететін карта, мысалы, аймақтағы жауын-шашынның орташа бөлінуі. Олар әдеттегі сілтеме карталарынан ерекшеленеді, өйткені олар тек өзендер, қалалар, саяси бөлімшелер мен магистральдар сияқты табиғи мүмкіндіктерді көрсетпейді. Оның орнына, егер бұл заттар тақырыптық картада болса, олар картаның тақырыбы мен мақсатын түсіну үшін жай сілтеме нүктелері ретінде пайдаланылады.
Дегенмен, әдетте, барлық тақырыптық карталар жағалау сызықтарымен, қалалық жерлермен және саяси шекаралармен карталарды негізгі карталар ретінде пайдаланады. Картаның нақты тақырыбы әр түрлі картографиялық бағдарламалар мен географиялық ақпараттық жүйе (GIS) сияқты технологиялар негізінде осы негізгі картаға орналастырылады.
Сандық карта-бұл жалпы географиялық немесе тақырыптық картаның векторлық немесе растрлық көрінісінің сандық көрінісі, оны сақтау, өңдеу және ойнатуды қамтамасыз ететін белгілі бір форматта жазылған
Электрондық карта-бұл сандық карталардың немесе ГАЖ дерекқорларының деректері негізінде компьютер дисплейінде бейнеленген картографиялық кескін немесе оларды визуализациялаудың бағдарламалық құралдарымен бірге Цифрлық деректер болып табылатын электронды (қағазсыз) түрдегі картографиялық туынд
35. Қазіргі заманғы компьютерлік ГАЖ және дәстүрлі қағаз карталар: ұқсастығы мен айырмашылығы.
Көптеген гео-суреттердің барлығын зерттей отырып, олардың әртүрлі түрлерінің арасында өткір шекаралар жоқ екенін білуге болады. Мысалы, қарапайым және электронды карталар арасында түбегейлі айырмашылықтар жоқ, дегенмен соңғысында қозғалмалы белгілер мен өзгеретін түстер бар. Ал электронды карталардан анимацияға дейін бір қадам бар. Сол сияқты карталардан фотосуреттерге, содан кейін иконокарттарға және одан әрі суреттерге тегіс ауысу бар. Сонымен қатар, белгілердің қасиеттері біртіндеп әлсірейді және көшірменің немесе суреттің қасиеттері артады. Суреттерден стерео модельдерге, Фото блок-диаграммаларға, содан кейін рельефті карталарға ауысқан кезде үш өлшемді, кескін көлемі артады.
37. Mapinfo дағы ақпаратты сақтау құрылымы.
MapInfo ішіндегі барлық деректер кестелерде сақталады. Әрбір кесте бірнеше файлдардан тұрады: MapInfo ішіндегі барлық деректер кестелерде сақталады. Әрбір кесте бірнеше файлдардан тұрады: • *.tab файлында кестенің сипаттамасы бар және міндетті болып табылады; • *.dat файлында төлсипат деректері бар және міндетті, деректер файлының кеңейтімдері де болуы мүмкін: • *.xls, егер дереккөз Excel электрондық кестесі болса, • *.wks, егер деректер көзі Lotus 1-2-3 электрондық кестесі болса, • *.dbf, егер деректер көзі dBase/FoxBase кестесі болса, • *.txt, егер деректер көзі бөлінген ASCII файлы болса, • *.bmp, *.tif немесе *.gif, егер деректер көзі растрлық файл болса; • *.map файлында графикалық деректер бар; • *.id файлы графикалық объектілерді атрибут деректерімен байланыстыру үшін қолданылады; • *.ind файлында кестелерді жылдам іздеуге қажетті индекстер бар.
38. Mapinfo дағы деректеді көрсету түрлері.
MapInfo бағдарламасындағы деректер Карталар, Тізімдер, Аңыздар, Графиктер және Есептер түрінде ұсынылуы мүмкін. Карта терезесі картографиялық объектілерді өңдеу және құру, масштабтау, проекцияларды өзгерту және картамен жұмыс істеуге арналған басқа да функцияларды қамтамасыз етеді. Картографиялық объектілерге қатысты ақпаратты Тізім терезесінде кесте түрінде беруге болады. График терезесінде кестелерден алынған мәліметтер әртүрлі типтегі графиктер мен диаграммалар түрінде көрсетілуі мүмкін. Легенда терезесі картадағы объектілердің символдарын және тақырыптық қабаттарды көрсетеді. Есеп терезесі масштабтауға, орналасуға және көп парақты карта үлгілерін сақтауға арналған құралдармен қамтамасыз етеді.
39. Деректерді өңдеу менжинаудың негізгі кезеңдері.
Ақпаратты өңдеудің бүкіл процесі бірнеше кезеңдерге бөлінеді. Бірінші кезең: сыртқы көздерден бастапқы жинау Екінші кезең: тазалау, алғашқы өңдеу және біртұтас формаға келтіру Үшінші кезең: жинақталған деректерді кейін пайдалану үшін сақтауды жүйелеу және ұйымдастыру, сонымен қатар қажетті құжаттарды ішкі іздеу және жылдам іздеу. Төртінші кезең: ақпаратты терең талдау, жүйелеу және білімді меңгеру Бесінші, қорытынды кезең: белгілі бір тақырып бойынша есеп шығару
40. Mapinfo да қолданылатын растрлық кескіндердің форматтары