ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 05.02.2024
Просмотров: 16
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Мінез құрылымы: адам қасиеттерінің тұтас жүйесі, сенім, қажеттілік, мүдде, интеллект, ерік, сезім, темперамент.
Сенім. Сенімділік адам мінез-құлықтарының принциптілігін,бас имейтінділігін,өз күш-жігерін жұмсайтын істің әділдігі мен маңыздылығына сенетіндігін анықтайды.
3)Қажеттілік пен мүдде.Яғни рухани немесе материялдық қажеттілік пен мүдденің өктем адамның сезімдерін ғана емес,
іс бағытын да анықтайды.
4)Интеллект.Мінез туралы сөз болғанда ойлау дұрыс емес,есте қалыптасқан ақыл сапасы жайлы болады.Ақыл-ой әдеттері(жұмыстағы жоспарлылық,) қалыптаса келе мінез сипатына айналады.
5)Ерік.Ерік-жігері күшті адам талап-тілектерінің және қылықтарының, өз бетінше әрекет ете алуымен көзге түседі.
Жігерлі мінез нақтылылығымен,тұрақтылылығымен мақсатқа жетудегі беріктігімен ерекшеленеді.
6. Сезім дегеніміз -әлеуметтік және табиғи өмірдің сан алуан жақтарына эмоциялық қатынс. Адамның нені сүйіп, нені жек көретіндігін білдіреді. Мәселен. Селқос, дөрекі ұстамсыз т.б
7.Темперамент. байсалдық немесе сылбырлық, тұйықтық, жаңа міндетке тез, не қиын бейімделуін т.б. сипаттарын анықтайды.
Рухани-адамгершілік тәрбиесі өзіндік сананы дамытуға жағдай жасауды, жеке тұлғаның әдеп ұстанымын, оның қоғам өмірінің нормалары мен дәстүрлерімен келістірілетін моральдік қасиеттерін және бағдарларын қалыптастыруды болжайды. Рухани-адамгершілік құндылықтармен білім жүйесін дамытып қалыптастыру [1] жаңа қоғамның дамуындағы мәні зор, маңызды бағыт.
Рухани-адамгершілік тәрбиені қалай іс жүзіне асырамыз? Олар мына қағидаларды сақтағанда нәтиже береді. Егер:
-
тәрбие үрдісі оқушылардың рухани адамгершілік қасиеттерді игеруіне бағытталса; -
оқушылар рухани-адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру мақсатында әрекеттік, іскерлік дағдыларды игерсе; -
оқушылар жеке тұлғаның және әлеуметтік мәні бар рухани-адамгершілік қасиеттерді өз іс-әрекетінде, мінез-құлқы мен тіршілік әрекетіне көрсете алу мүмкіндігін ерікті таңдаса.
Демек, рухани-адамгершілік тәрбиесіндегі басты мәселе – баланы құрметтеу. Сондықтан, әрбір оқушы өзін-өзі рухани жетілдіру үшін, өзін тәрбиелеуге, өздігінен білім алуға ұмтылуы қажет екенін түсінуі тиіс деп ойлаймын. Өзінің оқушысын өз бетінше білім мен тәрбие алуға үйретпеген мұғалім қазір түпкі нәтижеге қол жеткізе алмайтынын біледі. Бала ықпал ету объектісі емес, ынтымақтаса қызмет ететін тұлғаға айналуы тиіс.
24.Денсаулық психологиясы - бұл биология, психология, мінез-құлық және әлеуметтік факторлардың денсаулығы мен ауруына қалай әсер ететініне бағытталған мамандық. Медицина психологиясы мен мінез-құлық медицинасын қоса алғанда, басқа терминдер денсаулық психологиясы терминімен бірге қолданылады.
Денсаулық пен ауруға көптеген факторлар әсер етеді. Жұқпалы және тұқым қуалайтын ауру кеңінен таралғанымен, жалпы физикалық тұрмыс жағдайына және түрлі медициналық жағдайларға әсер ететін көптеген мінез-құлық және психологиялық факторлар бар.
Денсаулық психологиясының қысқаша шолу
Денсаулық психологиясының саласы денсаулықты дамытуға, сондай-ақ ауру мен аурудың алдын алу мен емдеуге бағытталған.
Денсаулық психологтары сонымен қатар адамдар қалай әрекет етіп, ауруға шалдығып, емделетінін түсінуге тырысады.
Кейбір денсаулық психологтары денсаулық сақтау жүйесін жетілдіруге және денсаулық сақтау саясатына мемлекеттің көзқарастарын жақсартуға тырысады.
Денсаулық психологиясы саласы бұрынғысынша жас, ал 1970-жылдарда денсаулық сақтау саласының қарқынды өзгеретін саласына қатысты. Өмір сүру ұзақтығы 100 жыл бұрынғыдан әлдеқайда төмен болды, және денсаулығына байланысты проблемалар көбінесе негізгі санитария мен жұқпалы ауруларды болдырмау сияқты мәселелерге бағытталған.
Бүгінгі күні АҚШ-та өмір сүрудің орташа ұзақтығы шамамен 80 жыл, өлім-жітімнің негізгі себептері жиі жүрек ауруы мен инсульт сияқты өмір салтына байланысты созылмалы аурулар болып табылады.
Денсаулық сақтаудағы бұл өзгерістерге ден қоюдың психологиясы пайда болды. Аурулар мен өлімге негізделген мінез-құлық үлгілеріне қарап, денсаулық психологы адамдарға жақсы өмір сүруге және денсаулығына әсер етуге көмектеседі деп үміттенеді.
Денсаулық психологиясының қазіргі мәселелері
Денсаулық психологтары түрлі іс-шараларға қатысады, бірақ денсаулық психологиясының өзекті мәселелерінің бірі ғана:
Стрессті төмендету
Салмақты басқару
Темекіні тастау
Күнделікті тамақтануды жақсарту
Тәуекелдік сексуалдық мінез-құлықты азайту
Терминал науқастарына хоспистерге көмек және қайғылы кеңес беру
Денсаулық психологиясы - тез дамып келе жатқан алаң. Адамдардың санының көбеюі өз денсаулығына бақылау жасауды көздейтіндіктен, көп адамдар денсаулыққа қатысты ақпарат пен ресурстар іздейді. Денсаулық психологтары өз денсаулығы мен әл-ауқаты туралы адамдарды оқытуға бағытталған, сондықтан олар осы сұранысты қанағаттандыру үшін өте қолайлы.
Салауатты психология адамдарға әртүрлі тәсілдермен көмектеседі. Осы саладағы көптеген мамандар алдын-алу бағытында жұмыс істейді және адамдарды денсаулыққа байланысты проблемаларды болдырмас бұрын алдын алуға көмектеседі. Бұл адамдарға салауатты салмақты сақтауға, қауіпті немесе дұрыс емес әрекеттерден аулақ болуына және стресске, депрессияға және қорқынышқа қарсы тұра алатын оң көзқарасты сақтауға көмектесуі мүмкін.
25 психолоджи
Қарым-қатынас– адамдар арасында бірлесĸен іс-ǝреĸет қажеттілігін туғызып, байланыс орнататын ĸүрделі процесс; еĸі немесе одан да ĸөп адамдардың арасындағы танымдық немесе эмоционалды ақпарат, тǝжірибе, білімдер, біліĸтер, дағдылар алмасу. Қарым- қатынас тұлғалар мен топтар дамуының жǝне қалыптасуының қажетті шарты болып табылады.
Қарым-қатынас барысында адамдардың танымдық хабарлармен, ақпаратпен, тǝжірибемен, біліммен, дағдылармен алмасуы жǝне өзара түсінісуі, бірін-бірі қабылдауы жүзеге асады. Қарым-қатынастың интераĸтивті, ĸоммуниĸативті, перцептивті деген үш жағы жǝне мезо, маĸро, миĸро, рухани, ісĸер, т.б. деңгейлері болады. Негізгі қызметі:
● 1) ақпараттық-ĸоммуниĸативтіĸ (ақпарат алмасу жǝне адамдардың бірін-бірі тануымен байланысты);
● 2) реттеуші-ĸоммуниĸативтіĸ (адамдардың іс-ǝреĸетін реттеу жǝне біріĸĸен ǝреĸетті ұйымдастыру);
● 3) аффеĸтивті-ĸоммуниĸативтіĸ (адамның эмоционалдық аясымен байланысты). Адамдар арасындағы қарым-қатынастың басты мақсаты – өзара түсіністіĸĸе қол жетĸізу. Қарым-қатынас жасауда қатынасқа түсĸен адамды тыңдап, түсіне білудің маңызы зор. Бұл басқа адамның ішĸі жан дүниесін түсініп, оған өз ойын дұрыс жетĸізуге мүмĸіндіĸ береді. Адамдар басқаларға өз ойлары мен ĸөзқарастарын түсіндіре отырып, түсініспеушіліĸ, ұрыс-ĸеріс пен дау-жанжал сеĸілді жағымсыз құбылыстарды болдырмауға ǝреĸет жасайды. Адамдармен жақсы қарым-қатынас орнатуға мынадай ережелердің орындалуы ĸөмеĸтеседі: барлық адамдармен тең дǝрежеде, дөреĸіліĸ пен жағымпаздықсыз қарым- қатынас жасау; сұхбаттасушының жеĸе піĸірін сыйлау; бұйрық емес, өтініш деңгейінде қарым-қатынас жасау; басқа адамның піĸірін сыйлау жǝне тǝжірибесін қабылдай білу. Қарым-қатынас мǝдениетін меңгерген тұлға өзімен қатынас жасайтын адамға құрметпен қарап, сыйластық білдіреді. Адамға сыйластықпен қарау жақсы қарым-қатынас жасаудың негізгі өлшемі болып табылады.
26-27
Қарым-қатынастың коммуникативті, интерактивті және перцептивті делінетін үш жағы болады. Қарым-қатынастың коммуникативті жағы (латын. communicatio – біріктіру, байланыстыру) адамдардың танымдық-еңбек үрдісіндегі өзара әрекеттесуінің және ой, ақпарат, идеялар алмасуының өзіндік жүзеге асырылу формасы.
Қарым-қатынастың интерактивті жағы (ағылш. interaction – өзара әрекеттесу, бір-біріне әсер ету) – адамдардың бір-біріне әсер ете әрекеттесуінің, тұлғааралық қатынастардың пайда болуы мен дамуы мәнінің әлеуметтік-психологиялық үрдістер мен құбылыстардан туындайды және олардың өзара әрекеттесудің ортақ стратегиясын жасауынан көрініс береді.
Қарым-қатынастың перцептивті жағы (латын. perceptio – қабылдау) – адамның әлеуметтік объектілерді (өзгелерді, топты т.б.) қабылдау, түсіну және бағалауын, өзге адамның бейнесін қалыптастыру үрдісін көрсетеді. Егер сөз сахнадағы әртістің перцепциялық қабілеті туралы болса, онда оның залда отырған көрермендердің талғамынан шығу мүмкіндігі туралы деп түсіну керек.
Қарым-қатынастың түрлері. Қарым-қатынастың көптеген түрі болады. Адамдарды бір-бірімен кездестіріп, пікірлесуге алып келетін қозғаушы күштердің (себептердің) сипатына қарай қарым-қатынас ресми және бейресми деп бөлінеді.
Адамдардың өмірлік қызметінің екі аясы бар:
қоғамдық орындардағы өндірістік қызмет аясы;
тұрмыстағы өндірістен тыс қызмет аясы.
Қарым-қатынас үрдісінде аталған екі жағдай да кездесіп отырады. Осыған сәйкес адамдар арасындағы қарым-қатынастың екі түрі болады. Қоғамдық орындарда қызмет бабы бойынша қатынас орнатуды ресми қарым-қатынас дейміз.
28Коммуникацияның вербалды және вербалды емес құралдары.
• Сөз арқылы (вербалды) коммуникация дегенде сұхбаттасушылардың ой-пікірімен, ақпаратымен, көңіл - күй әсерімен бөлісуін білдіретін тілдік қатынасты айтамыз. Тіл –сөз жүйесі, сөздерді дұрыс құрастыру, ойды сөзбен толық жеткізу, дыбыстың, интонацияның, сөздің нақтылығы.
• Сөзсіз (вербалды емес) қарым-қатынас – “дене тілі”, “ым-ишара тілі” деген ұғымдармен байланысты. Бұл қарым-қатынас құралына – поза, мимика, визуалды қатынас, тұлға аралық дистанция. Сөзсіз (вербалды емес) қарым - қатынас келесі ғылымдарды зерттейді:
Кинесика - адам сезімі және эмоцияның сыртқы көрінісін;
Мимика – бет бұлшықетінің қозғалысын; Жестика - дененің жеке бөлігінің қол қимылдары;
Пантомимика- бүкіл дененің моторикасын - қалып, тұла бойы, иілу, жүрісті.
Такесика – қатынас кезінде жанасушылық жағдайын: қол алысу, сүйісу, тису, сипау және т.б.
Проксемика – қатынасу кезінде адамның ортаға орнығуы.
29. Бeлceнді тыңдay - әңгіmeлecyшінің әл-ayқaтын тoлық түcінyгe mүmkіндіk бepeтін apнaйы тeхниka.Бұл әдіcті пcихoтepaпeвтep жиі ceaнcтap, пcихoлoгиялық keңecтep нemece тoптық тepaпия keзіндe пaйдaлaнaды. Coндaй-aқ бeлceнді тыңдay әдіcтepін meнeджepлep caтyды apттыpy үшін cәтті пaйдaлaнaды.Психологияны белсенді тыңдау әдістері әңгімелесуді үйлесімді түрде қалыптастыруға, клиенттің мәселелерін анықтауға және тиісті жеке терапияны таңдауға көмектеседі. Балалармен жұмыс істеу - бұл ең жақсы әдіс, себебі кішкентай бала әлі де өздерінің сезімдерін анықтап, білмейді. Эмпатикалық есту кезінде терапевт өзінің проблемаларынан, ақыл-ойларынан үзінділерді көрсетеді және науқасқа толығымен назар аударады.Бейтараптық . Бағалаудан, сыннан, соттаудан аулақ болыңыз. Адамды қабылдау және құрметтеу.
Ізгі ниет . Сезімтал күйі мен әңгімелесушімен қарым-қатынасы, өзі туралы айтуды жалғастыруға ынталандыратын, проблема - релаксацияға және сенімге ықпал етеді.
Шынайы қызығушылық . Белсенді тыңдау техникасына әсер етудің маңызды құралдарының бірі адамға барынша толық ашуға және проблемалық жағдайды нақтылауға көмектеседі.лсенді тыңдаудың әдістері көп функциялы және әр түрлі. Классикалық психологияда белсенді тыңдаудың бес негізгі әдістері бар:
Кідіріс . Адамның аяғына дейін сөйлеуі және сөйлесу кезінде үзілістер жасауы өте маңызды. Бұл әрқашан тыныштық сақтау керек дегенді білдірмейді: poddakivanie («yes», «hugo»), түйін басы - олар тыңдайтын адам үшін сигналдар.
Ерекшеліктер . Неғұрлым айқын емес сұрақтарға қатысты сұрақтарды түсіндіру үшін жағдайды болжаудан аулақ болу керек.
Парафражы . Аудиторға қысқа нысанда тыңдалып жатқан әдіс және әңгімелесушіге «иә, бәрі осылай» екенін дәлелдеуге мүмкіндік береді немесе маңызды мәселелерді түсіндіреді және түсіндіреді.
Эхо-мәлімдеме (қайталау) - әңгімелесушіне өзгеріссіз нысанда «қайтару» - адам мұқият тыңдалатындығын (әңгімеде бұл әңгімені теріс пайдаланбауды) түсінеді.
Сезімдердің көрінісі . Адамның тәжірибесіне сәйкес келетін сөйлемдер пайдаланылады: «Сіз ренжіді ...», «Сол кезде сіз үшін өте ауыр / қуанышты / қайғылы болды».Белсенді тыңдау принциптері маңызды компоненттерден тұрады, оларсыз бұл әдіс жұмыс істемейді:
әңгімелесушіні үзуге болмайды;
Сұрақ қойылған сұрақ оған жауап береді, жауап беруге немесе жауап беруге көмектесу ұсынылмайды, әңгімелесуші өзі сұраққа жауап беруі тиіс - бір кідіріспен шыдауға тиіс;
сөйлесу барысында визуалды байланыс;
