ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 04.02.2024
Просмотров: 337
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
«Жаһандану» деген терминді қазіргі таңда естімеген адам жоқ шығар. Бұл сөзді балабақшадағы балаға дейін біледі деген ойдамын. Бірақ «Жаһандану деген не?» деген сұраққа адамдардың көбісі нақты жауап бермейді. Елдің көп бөлігі бұл сөздің мағынасын түсінгенімен аталған сұраққа нақты жауап бере алмайды. Қазіргі таңда жаһандану, ең алдымен, бүгінгі орын алып отырған халықаралық экономикалық қатынастардың сипаты мен серпінді техникалық прогресті қамтамасыз ететін өндірістік күштердің (көлік, байланыс құралдары, әлемдік компьютерлік желілер және т.б.) даму деңгейіне қатысты болып келеді.
Жаһандық мәселелер дегеніміз шешімі өркениеттің ары қарай өмір сүруіне әсер ететін мәлелердің жиынтығы болып табылады. Олар қазіргі заман адамының өмірінің дамуының әркелкілігі мен адамдардың әлеуметтік - экономикалық, саяси - идеологиялық арақатынасында пайда болатын қарама - қайшылықтардың себебінен туындайды. Бұл мәселелер жалпы адамзаттың өміріне әсер етеді.
Адамзаттың жаһандық мәселелері - ғаламшарымыздың барлық тұрғындарының өмірлік қызығушылығын қозғайтын және бұл мәселелерді әлемнің барлық мемлекеттері ортақтасып шешетін мәселелер. Адамзаттың жаһандық мәселелеріне жататындар: Оңтүстік-Солтүстік мәселесі; азық-түлік мәселесі; кедейлік мәселесі; энергетика мәселесі; экология мен тұрақты даму әселесі; әлемдік мұхитты меңгеру мәселесі; демография мәселесі; АИВ инфекциясы және т.б. Бұл тізім тұрақты емес.
52. Ғылым дамуындағы қарама- қайшылықтар.
Ғылым (лат. scientia — білім) — уақыт пен кеңістікте бар, зерттеуге болатын шынайы нақты нәрселердің заңдары мен қағидаларын, тәртібі мен құрылымын объективті түсіндіретін, эксперимент пен бақылауға негізделіп, математикалық есептеуді қолданып, жүйелі түсінік қалыптастыратын таным саласы. Жалпы тұрғыда ол жүйелі білім мен ғылыми тәжірибені меңзесе, ал, арнайы мағынада ғылыми әдістер арқылы жинақталған логикалық білім жүйесін көрсетеді. Яғни, ғылым ғылыми білімдерді ғана емес, сол білімдерге қол жеткізудің барлық жолдары мен әдістерін түгел қамтитын біртұтас кешенді жүйе.
Ғылымның арғы тамыры 3500-3000 жыл бұрынғы ежелгі Мысыр мен Месопотамия өркениеттеріне барып тіреледі. Олар математика, астрономия, медицина секілді ғылымдардың алғашқы кейпін жасап, 2600 жыл бұрын басталған
Грек табиғат философиясына, антикалық классикаға арқау болды. Олар физикалық дүниені ондағы оқиғалардың табиғи себептері арқылы түсіндіретін дәстүр қалыптастырды. Әсіресе ғылым тарихында түрлі ғылымдардың ең алғашқы зерттеу объектін бекітіп, жүйелі пайымдаудың алғашқы сынағын жасаған ұлы ойшыл Аристотель дәуір бөлгіш рөл ойнады. Бірақ Рим империясының христиан дінін қабылдауы Еуропада ғылымның құлдырауына алып келіп, қараңғы орта ғасыр 5 ғасырдан 15 ғасырға дейін жалғасты. Осы тұста шығыстағы Түркі, Парсы, Араб жұртынан шыққан ойшыл ғалымдар - Әл Кинди, Әл-Фараби, Ибн Сина, ИБн Рушд, Омар Хаиям секілді ұлы тұлғалар сол ежелгі ғылым мен Аристотель салған жолды жылғастырып, ғылымды жаңа кезеңге шығарды. Бірақ Шыңғыс хан жорықтарынан кейін бұл талпыныс діни әсірешілдік пен қатып-семушілдіктің зардабынан мүлде әлсіреп, мұсылман әлемі де ғылымы құлдыраған қараңғы орта ғасырға кірді. 15ғ бастап Еуропада Ренессанс сана жаңғыруын жасап, ғылымға жаңа көк жиек ашты. Әсіресе Астрономиядағы Католик шіркеуінің мың жылдық өтірігін ашқан гелиоцентризмнен кейін ғылымның тасқынын ендіқайтып ешкім тоса алмастай болды. Өнеркәсіп революциясының ғылым мен техникаға мұқтаждығы ғылымға жаңа күш бітірді.
53. Қазіргі заманғы әлемнің ғылыми жаратылыстық бейнесі.
Әлемнің ғылыми бейнесі ғылымда нақты әлем түсінігімен одағы
адамзат орнын пайда болған маңызды жетістіктерді қамтиды. Әлемнің
жалпы ғылыми бейнесінен басқа да жеке ғылымдар тұрғысынан
әлемнің бейнесі болады. Қазіргі әдебиеттерде физикалық әлем
бейнесінің тарихи эволюциясына ғана нақты анализ жасалған. Қазіргі
таңда әлемнің үш бейнесін бөліп көрсетуге болады; ғылыми,
механикалық және эволюциялық. Қазіргі заманға әлемнің
жаратылысты ғылыми бейнесінде өз-өзін жетілдіру ерекше орын
алады. Бұл бейнеде адам мен оның ойы қатысады. Ол эволюциялы және
қайтымсыз. Мұнда жаратылдысты-ғылыми білім гуманиталық
біліммен тығыз байланысты.
Әлемнің жаратылысты ғылыми бейнесі – қазіргі заманғы постиндустриадцы қоғам технологиялардың прогрестерімен, инновациалық (инновация жаңалық) экономикамен, өндіріс аймақтарының бөлінуімен әртүрлілігімен, творчестволық еңбек келемінің көбеюімен сипатталатын, жаратылыстану ғылымының басты мақсаттарының біріболып табылады.
Әлемнің жаратылысты-ғылыми бейнесін (картинасын) тікелей жасайтын ғылымдар:
1.Астрономия
2.Космология
3.Физика
4.Космогония
54.Ғылым эволюциялық механизм ретінде.
Эволюция (лат. evolutіo – өрлеу, өркендеу), биологияда – тірі организмдердің орта мен жағдайға бейімделіп, өзін өзгертетіні, ортаға үйлескендері жасап, үйлеспегендері жойылып отыратыны туралы идея болып, осы өзгеріс себепті олардың қабілеті үздіксіз артып, төмен деңгейден жоғары деңгейге көтеріледі деп есептейтін теория.Эволюциялық ілімінің негізін қалауда Чарльз Дарвинның еңбегі зор. Ол ашқан ең маңызды жаңалыққа дейін көптеген ғалымдардың еңбегі болды. Эволюция дегеніміз – тірі табиғаттың қайта айналып келмейтін және бағытталған тарихи дамуы. Ол популяциялардың генетикалық құрамына, бейімделушіліктің түзілуіне, түрлердің түзілуі мен өліміне, экожүйенің қайта қалпына келуіне тікелей байланысты болады. Эволюциялық ілім – тірі организмдердің эволюциялық дамуының себептері мен қозғаушы күштері, олардың механизмдері және жалпы заңдылықтары туралы ілім. Эволюциялық ілімінің негізгі бөлімдері:
- эволюциялық идеялар, гипотезалар және концепциялардың пайда болуы мен даму
тарихы;
- жеке филогенетика;
- жалпы филогенетика;
- микроэволюция;
- макроэволюция.
Биологиялық эволюцияның мынадай бірнеше анықтамалары бар:
Тірі ағзалардың тарихи дамуының қайталанбайтын үдерісі.
Биологиялық жүйелердін; біртіндеп, азды-көпті бағытта жоғары сатыға көтерілу үдерісі.
Тірі ағзалардың қарапайым формадан күрделірек (жетілген) формаға баяу өзгерген үдерісі.
Тірі зерзаттардын, ұзақ мерзімінде жоғары сатыға көтерілуі.
Бұдан өзге де анықтамалар тұжырымдауға болады. Егер егжейтегжейлі ой толғаса, тіршілік дамуының эволюциялық үдерісі жай ғана алға үдемелі қозғалыстағы көрініс еместігін байқаймыз. Оны эскалатордың (жылжымалы саты) үдемелі және біркелкі жатық қозғалысымен салыстыруға болмайды. Оның әрбір баспалдағы бірінен кейін бірі біркелкі қозғалыспен жоғары, тек жоғары қарай қозғалады. Ақиқатында мүлде анағүрлым күрделі. Эволюция үдерісі күрделі және оның белгілі жоспары болмайды.
55.Ғылым дамуының болашағы.
Ғылым (лат. scientia — білім) — уақыт пен кеңістікте бар, зерттеуге болатын шынайы нақты нәрселердің заңдары мен қағидаларын, тәртібі мен құрылымын объективті түсіндіретін, эксперимент пен бақылауға негізделіп, математикалық есептеуді қолданып, жүйелі түсінік қалыптастыратын таным саласы.
Ғылым – әлемді танып-білу тәсілі. Ежелгі адам тас пен сүйектен алғашқы еңбек құралын жасағанда, от жағуды үйренгенде, қарапайым баспана жасап, тасқа қашап сурет салған кезде тарих ғылымы дүниеге келді. Жазудың пайда болуымен білім жинақтала бастады. Адам өмірлік әрекеті барысында жазудың көмегімен қоршаған орта жайлы білімін өзгелерге тарата бастады. Кейін адам жануар мен өсімдіктер, жұлдыздар мен Ай, арба мен баспанасы туралы маңызды деректерді жазып қалдыруынан биология, астрономия, физика және сәулет өнері, медицина мен математика ғылымдары пайда болды.
XVII ғасырдан кейін ғылымның қазіргі түрлері айқындала бастады. Ғылым дамуының негізгі қозғалтқыш күші ғылыми және өндірістік революциялар болды. Мысалы, XVIII ғасырда бу қозғалтқышының жасалуы ғылымның дамуына күшті серпін беріп, ол өз кезегінде бірінші ғылыми-техникалық революцияның жүзеге асуын қамтамасыз етті.
56.Жаратылыстанудың этикалық мәселері
Этика (грек. ethos – дағды, әдет-ғұрып) – зерттеу нысаны мораль, адамның мінез-құлқы болып табылатын ежелгі теориялық пәндердің бірі. Термин және айрықша зерттеу пәні ретінде өз бастауын Аристотель еңбектерінен алады. “ Этизм” термині Аристотельдің ар-ождан мәселесіне арналған үш шығармасының (“Никомах этикасы”, “Евдем этикасы”, “Үлкен этика”) атауына кірген. Аристотель Этизм жайлы сөз қозғағанда негізгі үш мәселеге тоқталып, этик. теория, этик. кітаптар, этик. іс-тәжірибе туралы айтады. О баста грек тіліндегі Этизмның латын тіліндегі баламасы ретінде мораль қолданылса, кейіннен білім беру дәстүрінде Этизм – ілім мәнінде, мораль – оның пәні ретінде қарастырылды. Әдетте, Этизмлық ой-толғамдар адамдардың мінез-құлықтары мен салт-дәстүрлерінің әралуан екендігін баяндаудан басталады. Сократ әр-түрлі мінез-құлықтарды бағалап, саралау үшін парасатқа жүгіну керек деп білді. Платон адам жан-жақты ұйымдастырылған мемлекетте өмір сүріп, оның басшылығын дана-философтар атқарғанда ғана рухани және мінез-құлық кемелдігіне жете алады деп білді. Парасат иесі ретінде өз мүмкіндіктерін жүзеге асырған адам, өз өмірінің жоғ. мақсатын айқындап, мемлекеттің негізі болып табылатын саясатқа, экономикаға Э-лық нормалармен жетекшілік жасайды. Этизм ұғымы жайлы Д.Юмның “Адамның табиғаты” туралы трактатында жан-жақты айтылады. Қазақ халқының дәстүрлі дүниетанымында Этизм ұғымының баламасы ретінде ар-ождан ұғымы қолданылып, негізгі тақырып ретінде ұсынылған.
57.Жаратылыстанудың экологиялық маңызы.
Экология-адам үшін оның тікелей табиғи ортасын зерттейтін өмірлік маңызды ғылым. Табиғатты және оған тән үйлесімділікті бақылайтын адам еріксіз бұл үйлесімділікті өз өміріне енгізуге тырысты. Бұл тілек табиғи ортаның жойылуына әкелетін негізсіз экономикалық қызметтің салдары айтарлықтай байқалғаннан кейін жақында ғана өткір болды. Бұл, сайып келгенде, адамның өзіне жағымсыз әсер етті. Сондықтан "экология" термині кең таралды.
Экология – идеялары өте маңызды болып табылатын іргелі ғылыми пән екенін есте ұстаған жөн. Егер біз осы ғылымның маңыздылығын мойындайтын болсақ, онда біз оның заңдарын, ұғымдарын, терминдерін дұрыс қолдануды үйренуіміз керек. Өйткені, олар адамдарға қоршаған ортадағы орнын анықтауға, табиғи байлықты дұрыс және ұтымды пайдалануға көмектеседі.
Экология негіздерін білу олардың өмірі мен қоғамын және жеке адамды саналы түрде құруға көмектеседі; олар әркімге ұлы табиғаттың бір бөлігін сезінуге, бұрын табиғи күштермен негізсіз күрес болған жерде үйлесімділік пен жайлылыққа қол жеткізуге көмектеседі.
Қазіргі уақытта экология біздің заманымыздың өзекті мәселесін шешетін пәнаралық синтетикалық ғылымдардың біріне айналды-адамзаттың қоршаған ортамен қарым-қатынасын зерттеу. Бұл, ең алдымен, антропогендік факторлардың жердің биосферасына әсер етуінің теріс экологиялық салдарымен байланысты: парниктік эффект, қышқыл жаңбыр, "озон қабатының" сарқылуы, ормандардың жойылуы, шөлейттену, қоршаған ортаның әртүрлі токсиканттармен ластануына, табиғи экожүйелердің сарқылуы мен тозуына қауіп төндіреді.
58. Қазіргі ғылымның қайшылықтары: постмодерннің жағдайы, Ж.-Ф. Лиотар
Лиотардың сыны посткеңестік әділеттілік теориясындамытатын "тек ойындар" (1979) және "Дифференд" (1983) еңбектерінде қатал сипатқа ие. Лиотар микро-баяндау мен тілдік ойындар ұғымымен тұжырымдалғанадамдардың атомизациясы (бытыраңқылығы) этиканыңқұлдырауына әкеледі деген қорқынышты білдіреді. Бұрынәмбебаптылық этикалық пайымдаулардың болуы үшінқажетті шарт болып саналды: мысалы," ұрламаңыз "- этикалық үкім, ал" Маргаретті ұрламаңыз " - бұл емес. Соңғысы этикалық шешім ретінде қызмет етуге тымтыйым салынған (бұл Маргареттің ерекшелігі неде?); мұндай шешім жалпыға ортақ шешімге сүйенген кездеғана этикалық бола алады ("ешкімнен ұрламаңыз"). БірақМета-әңгімелерге деген сенімін жоғалтқан әлемдеәмбебаптар рұқсат етілмейді, бұл жағдайда этика үлкенмәселе болып табылады. Бұл жағдайда әділеттілік пенәділетсіздік тек тілдік ойындар шеңберіндегі терминдергеайналады, ал этиканың әмбебаптығы жоғалады. Лиотарәділеттілік пен әділетсіздік ұғымы Постмодернизм жағдайында ғана дұрыс болып қала береді дейді. Әділетсіздіктің жаңа анықтамасы тіл ережелерін бір"фразалық режимнен" қолданып, екіншісіне қолдануыкерек. Этикалық мінез-құлық-бұл әділетсіздік қаупінесезімтал, заттарды ерекше тыңдайды және олардыабстрактілі тұжырымдамалық шеңберге салмайды. Басқа логикаға - "differend" логикасына адал болу керек.