Файл: Р. . Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. . Бектранова, В. А. Донбаева, К. У. Тоызбаев, Л. А. Байбосынова.docx

⁴ = 2⁴⁰ = 1 099 511 627 776 байт 1 петабайт = 1024⁵ = 2⁵⁰ = 1 125 899 906 842 624 байт 1 эксабайт = 1024⁶ = 2⁶⁰ = 1 152 921 504 606 846 976 байт 1 зеттабайт = 1024⁷ = 2⁷⁰ = 1 180 591 620 717 411 303 424 байт 1 йоттабайт = 1024⁸ = 2⁸⁰ = 1 208 925 819 614 629 174 706 176 байт

Ескерту: ISO стандарттардың соңғы редакциясы бойынша екілік қосымшалар үшін аяқтауына «би» (от binary) қосымшасын толықтыруға ұсынды, яғни «киби», «миби», «гиби» сәйкесінше, «кило», «мега», «гига» және тағы басқалар үшін.

Бөлікті бірліктер үшін қосымшалар

Бөлікті бiрлiктер кейбiр шаманың негізгі өлшем 6ірлігінің нақтылы еншісін (бөлігін) құрайды.

10-кесте

---

Бөлікті бірліктердің белгілері үшін бірліктердің Халықаралық жүйе кеңесі (СИ) белгілеген қосымшалар

Бөлік- ті	Орысша қосымша	Халық- аралық қосымша	Орысша белгілену	Халық- аралық белгілену	Мысал
10-1	деци	ded	д	D	дм - дециметр
10-2	санти	centi	с	C	см - сантиметр
10-3	милли	тіііі	м	M	мл - миллилитр
10-6	микро	тісго	мк	ц (u)	мкм - микрометр, микрон
10-9	нано	nano	н	N	нм - нанометр
10-12	пико	рісо	п	P	пФ - пикофарад
10-15	фемто	femto	ф	F	фс - фемтосекунда
10-18	атто	atto	а	A	ас - аттосекунда
10-21	зепто	zepto	з	Z
10-24	йокто	yocto	и	Y

---

Қосымшалардың қолдануының ережелері

• 
  Қосымшаларды бірліктің атымен қосып немесе белгісімен сәйкесінше жазу керек.
  
• 
  Екі немесе одан да көп қосымшаларды қатар қолдануға рұқсат етілмейді (мысалы, микромиллифарад).
  
• 
  Бастапқы бірліктің еселі және бөлікті бірліктерінің белгілері, дәрежелері, бастапқы бірліктің еселі немесе бөлікті бірлігі дәреженің тиісті көрсеткішінің қосымшаларымен құрастырылады және көрсеткіш (қосымшамен біргемен ) еселі немесе бөлікті бірлік дәрежеге келтіріледі. Мысал: 1 км² = (10³ м)² =10⁶ м² (а не 10³ м²). Мұндай бірліктердің аттарын бастапқы бірліктің атына қосымшаны қоса құрастырады: квадрат километрі (квадрат метрі - кило емес).
  

- Егер бірлік туынды немесе қатынасты бірліктерден тұрса, онда қосымшаны немесе оның белгісін, бірінші бірліктің атауына немесе белгісіне қосып жазады: кПа

---

с/м (килопаскаль секунд метрге). Туындының екінші көбейткішіне немесе бөліміне қосымшаны қосу тек қана қисынды жағдайларда рұқсат етіледі.

Қосымшалардың қолданылуы

СИ жүйесі бойынша массаның бірлігі - килограмм «кило» қосымшасынан тұруына байланысты, массаның еселі және бөлікті бірліктерінің құру үшін массаның енші бірліктерін қолданады - грамм (0, 001 кг).

Қосымшалар уақыт бірліктерімен алақанның аясындай қолданылады: еселі қосымшалар (ешкім килосекундты пай- даланбайды, тыйым салынбағанымен) олармен бөлікті қосым- шалар тіпті бір жерден шықпайды миллисекунд, микросекунд және тағы басқалар тек қана секундтерге қосады. 417-2002 МЕМСТ-не сәйкес, келесі бірліктердің атауын және белгіленуін қосымшалармен қолдануға рұқсат етілмейді: минут, сағат, тәулік (уақыт бірліктері), градус, минут, секунд (жазық бұрыштың бірлігі), астрономиялық бірлік, диоптрия және атом массасының бірлігі.

Іс жүзінде еселі метрлерімен тек қана кило

---

қосымшалары қолданылады, мегаметрдің, гигаметрдің (Гм) және тағы бас- қалардың орнына мың шақырым, миллион шақырым деп жаза- ды, және квадратты мегаметрдің (Мм²) орнына миллион квад- ратты шақырым деп жазады.

Сыйымдылық конденсаторларын миллифарад немесе нано- фарадтармен емес (60 нФ емес, 60 000 пФ деп жазады, 2 мФ емес, 2 000 мкФ деп жазады) микрофарадтармен және пикофарадтар- мен дәстүр бойынша өлшейді.

Дәреже көрсеткіштеріне тиісті 3-ке бөлінбейтін (гекто-, дека, деци-, санти-) қосымшаларды қолдануға рұқсат етілмейді. Тек қана сантиметр және децибел кең қолданылады (СГС жүйесінде негізгі бірлік болатын), кіші дәрежелерде - дециметр, сонымен бірге гектар. Кейбір елдерде шарапты декалитрмен өлшейді.

2. 
   Өлшеу туралы ұғым, өлшеудің классификациясы, негізгі кезеңдері және өлшеу операциясы. Өлшеу әдістері
   

Өлшеу - арнаулы техникалық құралдардың көмегімен тәжі- рибелік жолмен физикалық шама мәнін табу. Өлшенетін шама бірнеше рет бақыланады, одан алынған нәтижелер математика- лық жолмен өңделеді және ең соңында өлшеудің жүйелік қателіктерін шығарып тастап, шаманың ақырғы мәні алынады. Қандайда бір қасиетті өлшеу деп өлшенетін

---