Файл: Р. . Ниязбекова, В. Н. Михалченко, Г. . Бектранова, В. А. Донбаева, К. У. Тоызбаев, Л. А. Байбосынова.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 17.03.2024
Просмотров: 236
Скачиваний: 0
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
СОДЕРЖАНИЕ
тексеруге жатпайтын өлшеу құралдары калибленеді. Өндірістен, жөндеуден шыққанда, импортпен әкелгенде, өндіруші немесе тұтынушы анықтайтын тәртіппен өлшеу құралдарын пайдаланғанда калибрлеу жүргізіледі.
Қазақстан Республикасының өлшеу құралдарын калибрлеу жүйесі өлшем бірліктерін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің бөлігі болып табылады.
Калибрлеу жүйесі - өлшем бірлігін қамтамасыз етуге бағытталған және калибрлеуді жүргізу мен ұйымға белгіленген талаптар негізінде жүзеге асырылатын калибрлеу жұмыстары мен субъектілерінің жиынтығы.
Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесі 4.8.1-сурет Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесінің негізгі қызмет шеңбері:
- ұйымдастыру, әдістемелік және ақпараттық ҚР-ның ка- либрлеу жүйесінің қызметін қамтамасыз ету.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КАЛИБРЛЕУ ЖҮЙЕСІ
35-сурет. Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесі
Өлшеу құралдарын калибрлеу - мемлекеттік метрология- лық бақылауға жатпайтын өлшеу құралдарының жарамдылығы және (немесе) метрологиялық сипаттамаларының дұрыстығын анықтау үшін осы өлшеу құралымен алынған шама мәні мен эталон арқылы анықталған сәйкес шама мәнінің қатынасын белгілейтін жұмыстар жиынтығы.
Өлшеу құралдарын калибрлеуді аккредиттелген заңды тұл- ғалардың метрологиялық қызметтері өткізуге құқылы.
Аккредиттеу ерікті негізде жүзеге асырылады.
Калибрлеу зертханасында заңды тұлғаның мәртебесі болуы керек және келесі талаптарға сәйкес келуі тиіс:
Калибрлеу
құқығына аккредиттеу үшін Стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша уәкілетті органға мына- дай құжаттар ұсынылады: тиісті формадағы өтініш, аккредиттеу саласы, калибрлеу зертханасы туралы Ереженің көшір- месі, сапа бойынша басшылық, заңды тұлғаның метрологиялық қызметінің тәуелсіз сараптамалық бағалауының актісі.
Құжаттарды қарастырудан кейін уәкілетті орган шешім қа- былдайды.
Оң шешім қабылданған жағдайда:
Калибрлеу зертханасында өлшеу құралдарының калибрлеуді кәсіби дайындығы мен біліктілігі бар, сәйкес курстарды бітіргендігін куәландыратын құжаттары бар тұлғалар жүргізеді.
Калибрлеу метрологиялық қызметтер әзірлеген калибрлеу әдістемелерін қолдана отырып жүргізіледі. Қолданатын әдістемелер міндетті түрде тапсырыс берушімен келісілуі керек.
Өлшеу құралдарын кабирлеулер арасындағы интервалды өлшеу құралдарын қолданушы белгілейді.
Өлшеу құралдарын өндірістен, жөндеуден кейінгі калибрлеу мерзімін калибрлеу зертханасы белгілейді.
Калибрлеу
нәтижелері бойынша хаттамада жазылады.
Егер өлшеу құралы калибрлеулер нәтижелері бойынша ол қолдануға жарамды болып танылса, онда оған калибрлеу таңбасы қойылады немесе калибрлеу туралы сертификат беріледі.
Калибрлеу нәтижесінде өлшеу құралдарының жарамсыздығы анықталса, тапсырыс берушіге калибрлеу зертханасының басщылығы мен орындаушы қол қойған калибрлеу хаттамасы міндетті түрде беріледі.
Калибрлеу белгілерінде мынадай ақпарат болады:
Заңды тұлғалар калибрлеу белгісін жасауды өз еркінше жүр- гізеді.
Қолдану мерзімі өткеннен соң калибрлеу
белгілерді жойылады.
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету үшін бекітілген шама бірлігін дәл жаңғырту, сақтау және шаруашылықтың түрлі салаларында қолданыстағы өлшеу құралдарына олардың өлшемін дәл беру қажет. Бірліктердің өлшемдері эталондар көмегімен жаң- ғыртылады, сақталады және өлшеу құралдарына беріледі.
Қазақстан Республикасында өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің техникалық негізін шама бірліктерінің мемлекеттік эталондары құрады, олардың құрылуын және сақталып, ұсталуын мемлекет жүзеге асырады.
Шама бірліктерінің эталондары шама бірліктерін (шама бірліктерінің еселік не үлестік мәндерін) жаңғыртуға және (немесе) сақтауға арналған және мөлшерін Қазақстан Респуб- ликасының аумағындағы осы шаманың басқа өлшем құралда- рына беру мақсатында негізгі эталондар ретінде пайдаланылады.
Шама бірліктерінің эталондарын мемлекеттік метрология- лық қызмет, мемлекеттік басқару органдарының және заңды тұл- ғалардың метрологиялық қызметтері қолданады.
Эталондар мынадай белгілер бойынша жіктеледі:
Қазақстан Республикасының өлшеу құралдарын калибрлеу жүйесі өлшем бірліктерін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің бөлігі болып табылады.
Калибрлеу жүйесі - өлшем бірлігін қамтамасыз етуге бағытталған және калибрлеуді жүргізу мен ұйымға белгіленген талаптар негізінде жүзеге асырылатын калибрлеу жұмыстары мен субъектілерінің жиынтығы.
Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесі 4.8.1-сурет Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесінің негізгі қызмет шеңбері:
-
калибрлеудің төңірегіндегі құзыреттіліктің мақсаты бар, заңды тұлғалардың метрологиялық қызметтерін тіркеу; -
өлшеу құралдарын калибрлеу; -
калибрлеу зертханаларының қызметтерін бақылау; -
негізгі қағидаларды және ҚР-ның калибрлеу жүйелерін анықтау;
- ұйымдастыру, әдістемелік және ақпараттық ҚР-ның ка- либрлеу жүйесінің қызметін қамтамасыз ету.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КАЛИБРЛЕУ ЖҮЙЕСІ
35-сурет. Қазақстан Республикасының калибрлеу жүйесі
Өлшеу құралдарын калибрлеу - мемлекеттік метрология- лық бақылауға жатпайтын өлшеу құралдарының жарамдылығы және (немесе) метрологиялық сипаттамаларының дұрыстығын анықтау үшін осы өлшеу құралымен алынған шама мәні мен эталон арқылы анықталған сәйкес шама мәнінің қатынасын белгілейтін жұмыстар жиынтығы.
Өлшеу құралдарын калибрлеуді аккредиттелген заңды тұл- ғалардың метрологиялық қызметтері өткізуге құқылы.
Аккредиттеу ерікті негізде жүзеге асырылады.
Калибрлеу зертханасында заңды тұлғаның мәртебесі болуы керек және келесі талаптарға сәйкес келуі тиіс:
-
өлшеу құралдарының калибрлеуде дербес шешім қабылдауға тиісті құқығы болуы; -
тиісті міндеттердің орындалуын қамтамасыз ететін метрологиялық қызметтің болуы; -
калибрлеу шарттарына сәйкес келетін жұмыс орнының болуы;
-
өлшеу құралдарын калибрлеу үшін қажетті тиісті техника- лық базаның болуы; -
калибрлеуді ұйымдастыру мен жүргізу тәртібін регла- менттейтін нормативтік құжаттардың болуы; -
калибрлеу жұмыстарының құжатталған сапа жүйесінің болуы.
Калибрлеу
құқығына аккредиттеу үшін Стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша уәкілетті органға мына- дай құжаттар ұсынылады: тиісті формадағы өтініш, аккредиттеу саласы, калибрлеу зертханасы туралы Ереженің көшір- месі, сапа бойынша басшылық, заңды тұлғаның метрологиялық қызметінің тәуелсіз сараптамалық бағалауының актісі.
Құжаттарды қарастырудан кейін уәкілетті орган шешім қа- былдайды.
Оң шешім қабылданған жағдайда:
-
аккредиттеу аттестаты дайындалады; -
аккредиттеу саласына бекітіледі; -
калибрлеу зертханасын реестрге тіркейді.
Калибрлеу зертханасында өлшеу құралдарының калибрлеуді кәсіби дайындығы мен біліктілігі бар, сәйкес курстарды бітіргендігін куәландыратын құжаттары бар тұлғалар жүргізеді.
Калибрлеу метрологиялық қызметтер әзірлеген калибрлеу әдістемелерін қолдана отырып жүргізіледі. Қолданатын әдістемелер міндетті түрде тапсырыс берушімен келісілуі керек.
Өлшеу құралдарын кабирлеулер арасындағы интервалды өлшеу құралдарын қолданушы белгілейді.
Өлшеу құралдарын өндірістен, жөндеуден кейінгі калибрлеу мерзімін калибрлеу зертханасы белгілейді.
Калибрлеу
нәтижелері бойынша хаттамада жазылады.
Егер өлшеу құралы калибрлеулер нәтижелері бойынша ол қолдануға жарамды болып танылса, онда оған калибрлеу таңбасы қойылады немесе калибрлеу туралы сертификат беріледі.
Калибрлеу нәтижесінде өлшеу құралдарының жарамсыздығы анықталса, тапсырыс берушіге калибрлеу зертханасының басщылығы мен орындаушы қол қойған калибрлеу хаттамасы міндетті түрде беріледі.
Калибрлеу белгілерінде мынадай ақпарат болады:
-
Қызметтердің территориялық орналасуы туралы, облыстар- дың кодтары ҚР аумағының классификаторына сәйкес бекітіледі; -
Калибрлеуді жүзеге асыратын заңды тұлға немесе метро- логиялық қызмет туралы; -
калибровка күні туралы; -
калибрлеу белгісін қолданатын калибрлеушілер туралы, егер олар бірнешеу болса.
Заңды тұлғалар калибрлеу белгісін жасауды өз еркінше жүр- гізеді.
Қолдану мерзімі өткеннен соң калибрлеу
белгілерді жойылады.
-
Эталондар және стандарттық үлгілер
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету үшін бекітілген шама бірлігін дәл жаңғырту, сақтау және шаруашылықтың түрлі салаларында қолданыстағы өлшеу құралдарына олардың өлшемін дәл беру қажет. Бірліктердің өлшемдері эталондар көмегімен жаң- ғыртылады, сақталады және өлшеу құралдарына беріледі.
Қазақстан Республикасында өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің техникалық негізін шама бірліктерінің мемлекеттік эталондары құрады, олардың құрылуын және сақталып, ұсталуын мемлекет жүзеге асырады.
Шама бірліктерінің эталондары шама бірліктерін (шама бірліктерінің еселік не үлестік мәндерін) жаңғыртуға және (немесе) сақтауға арналған және мөлшерін Қазақстан Респуб- ликасының аумағындағы осы шаманың басқа өлшем құралда- рына беру мақсатында негізгі эталондар ретінде пайдаланылады.
Шама бірліктерінің эталондарын мемлекеттік метрология- лық қызмет, мемлекеттік басқару органдарының және заңды тұл- ғалардың метрологиялық қызметтері қолданады.
Эталондар мынадай белгілер бойынша жіктеледі:
-
қолдану орны бойынша; -
пайдалану сипаты бойынша; -
дәлдігі бойынша; -
метрологиялық мақсаты бойынша; -
конструктивті орындалуы бойынша; -
бекіту деңгейі бойынша.